Κούβα: Ο πληθωρισμός επιβαρύνει την πληγωμένη από την πανδημία και τις αμερικάνικες κυρώσεις οικονομία

Η Κούβα, μια από τις τελευταίες κομμουνιστικές χώρες στον κόσμο, έχει να αντιμετωπίσει πέρα από την πανδημία και τις ελλείψεις βασικών αγαθών, την άνοδο του πληθωρισμού. Η χώρα που έχει ξεκινήσει με δειλά βήματα να αλλάζει την οικονομία της βρίσκεται απέναντι σε ένα ακόμα πρόβλημα. Πέρα από τη δυσκολία να εισάγει αγαθά για να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού της- τα κρατικά ταμεία έχουν λιγότερα έσοδα λόγω της πτώσης του τουρισμού- η πανδημία χτυπάει ξανά το νησί της Καραϊβικής και στις ελλείψεις αγαθών, προστίθεται η ιλιγγιώδης αύξηση των τιμών. Την ίδια ώρα μέρος της οικονομικής δραστηριότητας γίνεται σε ξένα νομίσματα, κυρίως δολάριο, η κυβέρνηση έχει υποτιμήσει το πέσος, ενώ ανθεί η μαύρη αγορά.

Πρόσφατα η κυβέρνηση της Κούβας ανακοίνωσε ότι οι τράπεζες και τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος στη χώρα δεν θα δέχονται αμερικάνικα δολάρια από τις 21 Ιουνίου, είτε αυτά προέρχονται από ιδιώτες είτε από επιχειρήσεις. Μέχρι τώρα οι Κουβανοί μπορούσαν να αγοράσουν αγαθά πληρώνοντας με δολάρια είτε σε συγκεκριμένα μαγαζιά είτε στη μαύρη αγορά. Προέλευση των δολαρίων είναι ο τουρισμός και οι Κουβανοί που ζουν στο εξωτερικό. «Είναι ένα ουσιαστικό μέτρο που δεν μπορούμε να αποφύγουμε, καθώς απορρέει από τον οικονομικό αποκλεισμό που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Κούβας Κάρλος Φερνάντες Ντε Κόσιο. Η κίνηση αυτή έχει ως στόχο να κάνει το δολάριο λιγότερο ελκυστικό στο εσωτερικό της χώρας και να ενισχύσει το πέσος στις εγχώριες συναλλαγές.

Το νομισματικό σύστημα της Κούβας

Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, δύο νομίσματα κυκλοφορούν στην Κούβα: το πέσο και το μετατρέψιμο πέσο (CUC), και τα δύο επίσημα αποτιμήθηκαν -στην πρόσφατη νομισματική μεταρρύθμιση που έγινε τον Δεκέμβριο του 2020- σε ένα προς ένα με το δολάριο. Κανένα από τα δύο όμως νομίσματα δεν είναι εμπορεύσιμο εκτός της χώρας.

Στην πράξη είναι σα να κυκλοφορούν πολλά νομίσματα, καθώς η ισοτιμία μεταβάλλεται ανάλογα με τους τομείς δραστηριότητας. Για παράδειγμα ένα προς ένα στις κρατικές επιχειρήσεις, 24 πέσος για 1 CUC στο κοινό και με άλλη ισοτιμία  στις κοινοπραξίες, στους μισθούς της ειδικής ζώνης ανάπτυξης του νησιού και στις συναλλαγές μεταξύ αγροτών και ξενοδοχείων.

Αυτό το σύστημα δημιουργήθηκε και αποτέλεσε μέρος της δέσμης μέτρων που υιοθέτησε η Κούβα για να ανοίξει την οικονομίας της μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. 

Ο πληθωρισμός

Μέχρι και την προηγούμενη χρονιά το βασικότερο μέλημα των Κουβανών ήταν να βρουν βασικά αγαθά όπως κρέας, γάλα, ρύζι, βασικά φάρμακα ή σαμπουάν. Τώρα όμως η κατάσταση έχει γίνει πιο δύσκολη, καθώς κι αν βρουν αγαθά δυσκολεύονται να τα πληρώσουν.

Εν μέσω εκτεταμένων ελλείψεων η σχεδόν χρεωκοπημένη Κούβα, που εξαρτάται σημαντικά από εισαγωγές αγαθών, έχει αυξήσει σημαντικά τις πωλήσεις τους  σε συνάλλαγμα-όπως είναι το δολάριο την προηγούμενη χρονιά – ακόμα κι αν έχει σταματήσει να ανταλλάσει πέσος με αυτά τα νομίσματα.

Αυτό έχει υποχρεώσει τους Κουβανούς να αναζητούν συνάλλαγμα στη μαύρη αγορά, όπου οι τιμές είναι 3 φορές πάνω από την επίσημη ισοτιμία, καθώς η χώρα έχει υποτιμήσει το νόμισμα της τον Ιανουάριο.

Εναλλακτικά οι Κουβανοί καλούνται να αγοράσουν αυτά τα αγαθά σε πολύ υψηλότερες τιμές από μεταπωλητές, λέει στο Reuters  ο Κουβανός οικονομολόγος Ομάρ Εβέρλυν.

Πολλά από τα αγαθά δεν πωλούνται πλέον σε πέσος, παρά τα δισεκατομμύρια νομισμάτων που κυκλοφορούν στη χώρα. Το αποτέλεσμα της δολαριοποίησης, των ελλείψεων και της υποτίμησης είναι οι τιμές να έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και ο πληθωρισμός σύμφωνα με εκτιμήσεις διαμορφώνεται το λιγότερο σε 500%  και σε 900% σε επίπεδο χρόνου, σύμφωνα με τον Παβέλ Βιδάλ, πρώην οικονομολόγο της κουβανικής κεντρικής τράπεζας και νυν καθηγητή στο Colombia’s Pontificia Universidad Javeriana Cali.

Kάθε μέρα γίνεται όλο και πιο δύσκολο καθώς οι τιμών των πάντων ανεβαίνουν, λέει Αρισλίδις Μπλάνκο, που εργάζεται σε ιδιωτική καφετέρια στην Αβάνα.

Η κυβέρνηση της Κούβας κατηγορεί για την οικονομική επιδείνωση τις κυρώσεις που έχουν υποβάλει οι ΗΠΑ , οι οποίες ενισχύθηκαν σημαντικά από τον Τράμπ, ενώ μερίδιο ευθύνης έχει και η πανδημία που έπληξε την τουριστική βιομηχανία  της χώρας. Υπάρχουν κι οι κριτικές φωνές που θεωρούν ότι η κύρια αιτία είναι η κρατική οικονομία, που έχει προχωρήσει σε πολύ λίγες μεταρρυθμίσεις στην αγορά.

Η κομμουστική Κούβα έχει κρατήσει ακόμα το δελτίο τροφίμων, κάτι που έρχεται από τη μακρινή περίοδο του Β Παγκοσμίου Πολέμου, με το οποίο οι πολίτες της χώρας μπορούν να προμηθευτούν μερικά επιδοτούμενα αγαθά. Προχώρησε επίσης στην αύξηση των κρατικών μισθών και των συντάξεων, πάνω από πέντε φορές, σε μια πρόσπαθεια να επουλώσει τις συνέπειες από την υποτίμηση του πέσος κατά περίπου 95%. Αυτό όμως καλύπτει το 60% του πληθυσμού και αφήνει τους υπόλοιπους Κουβανούς να προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα με τις υψηλές αυξήσεις των αγαθών.

«Παλιότερα η κυβέρνηση πουλούσε τις λάμπες LED στην τιμή των 30 πέσος», λεει η Αννα Λεμπέκα Λαμπράντα που δουλεύει σε κρατικό αρτοπωλείο «Τώρα δεν τις βρίσκει στα κρατικά καταστήματα ακόμα κι αν εχεις συνάλλαγμα. Υπάρχουν στην ανεπίσημη αγορά στην τιμή των 400 ή 500 πέσος»

Τουρισμός

Ο υπουργός Οικονομίας Αλεχάντρο Γκιλ πρόσφατα δήλωσε ότι η Κούβα αναμένει να δεχτεί περίπου 2,2 εκατομμύρια τουρίστες μέχρι το τέλος του έτους.

«Η τουριστική βιομηχανία είναι σημαντική για την οικονομική ανάκαμψη του νησιού», είπε χαρακτηριστικά σε συνέντευξη Τύπου για τις επιδόσεις της κουβανικής οικονομίας το 2021.

Ο Γκιλ εξήγησε ότι στην αρχή της χρονιάς οι τουρίστες που έφτασαν στο νησί, ήταν λιγότεροι από τον προγραμματισμό που είχε κάνει η κυβέρνηση και ο λόγος είναι η πανδημία. 

«Το εμπάργκο των ΗΠΑ κατά της Κούβας εξακολουθεί να είναι το κυριότερο εμπόδιο για την ανάπτυξη της χώρας», πρόσθεσε. 

Η πανδημία όμως επιβαρύνει περαιτέρω την οικονομία της χώρας, που προσπαθεί να συγκρατήσει την άνοδο των κρουσμάτων. Η κυβέρνηση για να διαχειριστει την πανδημία, υιοθέτησε πιο αυστηρά μέτρα για την είσοδο των τουριστών στη χώρα.  Το 2020 η Κούβα υποδέχτηκε 1,1 εκατ. τουρίστες, όταν το 2016 οι ξένοι επισκέπτες ανήλθαν σε 4 εκατ. Η τουριστική βιομηχανία στην Κούβα αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 10 % των κερδών σε σκληρό νόμισμα της χώρας. 

Ανεπίσημα οικονομικά στοιχεία 

Η κυβέρνηση της Κούβας λέει ότι δεν υπάρχουν ρευστά διαθέσιμα για να τα ανταλλάξει ή  να πληρώσει μ΄ αυτά τις εισαγωγές αγαθών, που με τη σειρά της θα τα πουλήσει σε πέσος  

Η οικονομία της χώρας συρρικνώθηκε κατά 11% το 2020 , ύφεση που έρχεται μετά από χρόνια στασιμότητας, ενώ σύμφωνα με Κουβανούς οικονομολόγους η πτωτική της πορεία συνεχίζεται κι αυτή τη χρονιά.

Ο πληθωρισμός, σύμφωνα με τις αρχές είναι παροδικός, με την οικονομία να ανακάμπτει καθώς η πανδημία υποχωρεί και οι μεταρρυθμίσεις αποφέρουν αποτελέσματα. Η υποτίμηση, για παράδειγμα, έγινε με στόχο να ενισχυθούν οι εξαγωγές και να μειωθούν οι εισαγωγές μεσοπρόθεσμα.

Αυτό όμως είναι απλά μια παρηγοριά για τους Κουβανούς που αγωνίζονται να αγοράσουν βασικά αγαθά.Την περασμένη εβδομάδα, το κράτος πουλούσε μια λίβρα ρύζι στους κατόχους της κάρτας σιτηρών για 10 πέσος, ενώ την ίδια ώρα στην άτυπη αγορά η τιμή ήταν 60 πέσος.Ένα μπουκάλι λάδι μαγειρέματος που η τιμή στο κατάστημα, όταν είναι διαθέσιμο, είναι 50 πέσος τώρα έχει φτάσει τα 200.Την ίδια ώρα για ένα χοτ ντογκ που θα στοίχιζε 80 πέσος, τώρα ο κουβανός, αν το βρει, θα πρέπει να πληρώσει 27,50 πέσος. Οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά μπορούσαν να προμηθευτούν το γάλα με 2,5 πέσος τη σακούλα, στο δρόμο όμως η τιμή έχει εκτοξευτεί στα 300 πέσος.

Οικονομολόγοι  υποστηρίζουν ότι το εμπάργκο των ΗΠΑ είναι μεν πραγματικό, αλλά η κυβέρνηση πρέπει να εφαρμόσει μακροχρόνιες μεταρρυθμίσεις, που τις έχει καθυστερήσει, ώστε να ενισχύσει τον εφοδιασμό. Ως τότε η άτυπη αγορά και οι τιμές θα συνεχίζουν την ανοδική πορεία.