Μπάιντεν και Ευρωπαίοι «μοίρασαν» αντιπάλους: Οι ΗΠΑ την Κίνα, η ΕΕ τη Ρωσία

Τζο Μπάιντεν και Βλαντιμίρ Πούτιν εμφανίστηκαν σχετικά ικανοποιημένοι από τη συνάντησή τους στη Γενεύη, η οποία εκτυλίχθηκε σε δύο φάσεις. Όλα δείχνουν, άλλωστε, πως η συνάντηση κύλισε εντός των πλαισίων του προγραμματισμού που είχαν θέσει οι δύο πλευρές και χωρίς δυσάρεστες εκπλήξεις και απρόοπτα – κάτι στο οποίο αναμφίβολα βοήθησε και η απόφαση να μην δοθεί κοινή συνέντευξη Τύπου.

Ειδικά ο Αμερικανός πρόεδρος φάνηκε να εκτιμά πως έγινε ένα βήμα προς τον στόχο που είχε θέσει εξαρχής: Οι σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία να καταστεί «πιο προβλέψιμη και σταθερή», με ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές και αποσαφηνισμένα τα σημεία συμφωνίας και διαφωνίας.

Παρά, λοιπόν, το γεγονός ότι – πέρα από την επιστροφή των πρέσβεων στις δύο πρωτεύουσες και την εντατικοποίηση των διαπραγματεύσεων για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων – δεν ελήφθησαν εντυπωσιακές αποφάσεις, θεωρητικά η αποτίμηση της συνάντησης αυτής θα έπρεπε να έχει θετικό πρόσημο. Ειδικά για την Ευρώπη, η οποία δεν δείχνει διατεθειμένη να βρεθεί εγκλωβισμένη σε ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο ανάμεσα στους δύο παραδοσιακούς αντιπάλους.

Η έκθεση του Μπορέλ

Αυτό, ωστόσο, δεν αποτυπώθηκε στην έκθεση που παρουσίασε την ίδια ημέρα, Πέμπτη 16 Ιουνίου, ο Ζοζέπ Μπορέλ στις Βρυξέλλες και αφορούσε τις σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία – τον μεγαλύτερο και πιο ισχυρό γείτονα της Ευρώπης, όπως την χαρακτηρίζει. Αντιθέτως, όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις του «υπουργού Εξωτερικών» της ΕΕ, οι «27» θα πρέπει να είναι έτοιμοι για τις χειρότερες ημέρες που, όπως εκτίμησε, έρχονται.

«Πιστεύουμε πως η προοπτική μιας ανανεωμένης εταιρικής σχέσης, που θα μας επιτρέψει να συνειδητοποιήσουμε όλο το δυναμικό που εμπεριέχει μια στενή συνεργασία με τη Ρωσία, είναι πολύ μακρινή», είπε χαρακτηριστικά ο Μπορέλ, για να προσθέσει: «Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ οφείλει να είναι ρεαλιστική και να προετοιμαστεί για περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεών μας με τη Ρωσία, που ήδη βρίσκονται σήμερα στο χαμηλότερο σημείο τους. Αυτή η περαιτέρω επιδείνωση είναι το πιο πιθανό σενάριο αυτή τη στιγμή».

Η ίδια η έκθεση που παρουσίασε, άλλωστε – η οποία έχει την έγκριση της Κομισιόν – περιλαμβάνει βαρύτατους χαρακτηρισμούς και πολύ σοβαρές κατηγορίες. «Ως γεωπολιτικός παίκτης – σημειώνει – η Ρωσία φιλοδοξεί να ανακτήσει την παγκόσμια θέση της σε ένα πολυπολικό κόσμο που θα βασίζεται σε μια πολιτική ισχύος, συχνά σε στενή συνεργασία με άλλους παίκτες όπως η Κίνα (…) Προσπαθεί να επιβάλει τη δική της γεωπολιτική σφαίρα επιρροής, κυρίως πάνω στον καμβά της λογικής που θέλει να τα κερδίζει όλα».

Στη συνέχεια δε, η έκθεση καταγγέλλει τη ρωσική ηγεσία ότι «αξιοποιεί μια σειρά εργαλείων για να επηρεάσει, να παρέμβει, να αποδυναμώσει ή ακόμη και να αποσταθεροποιήσει την ΕΕ και τα κράτη-μέλη της, όπως επίσης και τα Δυτικά Βαλκάνια και τους άλλους εταίρους μας στα ανατολικά (Ουκρανία, Γεωργία, Μολδαβία κ.λπ)». Χαρακτηρίζει δε τη διαχείριση των σχέσεων με τη Ρωσία ως «καίρια στρατηγική πρόκληση για την ΕΕ».

Το «μπαλάκι» στους ηγέτες

Τι σημαίνουν, αλήθεια, τα παραπάνω; Γιατί η ΕΕ δεν προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την «αχτίδα ελπίδας» που φαίνεται να δημιουργεί η συνάντηση Μπάιντεν και Πούτιν, προκειμένου να βελτιώσει και τις δικές της σχέσεις με τη Μόσχα;

Η αλήθεια είναι πως, σύμφωνα τουλάχιστον με το Politico, «στη διάρκεια της παρουσίασης στους μόνιμους αντιπροσώπους της ΕΕ, οι προτάσεις του Μπορέλ έγιναν δεκτές μάλλον ψυχρά, σύμφωνα μα αρκετούς διπλωμάτες». Το ίδιο ρεπορτάζ αναφέρει δε ότι οι αποφάσεις θα ληφθούν κατά τη σύνοδο κορυφής που θα διεξαχθεί την ερχόμενη εβδομάδα, στις 24 και 25 Ιουνίου.

Παρ’ όλα αυτά, έστω και ως συμβουλευτικό κείμενο, η έκθεση Μπορέλ έχει τη σημασία της. Ειδικά καθώς αποτυπώνει τάσεις που επικρατούν στις Βρυξέλλες, προφανώς δε και σε πολλές πρωτεύουσες (αν και όχι όλες).

Το σίγουρο, σε κάθε περίπτωση, είναι πως εάν εγκριθεί στην ουσία της από τους ηγέτες, τότε θα έχουμε να κάνουμε με μια πολύ σοβαρή εξέλιξη. Εξέλιξη η οποία θα αποτυπώνει και μια στροφή των «27» στην κατεύθυνση της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία του Πούτιν, σε πολλά μέτωπα.

Γιατί επιλέγουν τη Ρωσία

Αξίζει, εδώ, να θυμηθούμε ότι στα ανακοινωθέντα που ακολούθησαν τις τρεις συνόδους με τον Μπάιντεν (διαδοχικά G7, NATO και ΗΠΑ-ΕΕ), η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε για τη Ρωσία ήταν ιδιαιτέρως σκληρή – σε αντίθεση με εκείνη που αφορά στην Κίνα. Μάλιστα, αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες, όπως η Μέρκελ και ο Μακρόν, ξεκαθάρισαν στις δηλώσεις τους ότι η Ρωσία ήταν και παραμένει η μεγαλύτερη απειλή και πρόκληση για την Ευρώπη – και όχι η Κίνα.

Υπό αυτό το πρίσμα, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι κατά την παρουσία του προέδρου των ΗΠΑ, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι «μοίρασαν» τις προτεραιότητες και τους αντιπάλους τους. Οι μεν, αναγκαστικά, επικεντρώνονται στην Κίνα, ελπίζοντας σταδιακά να τραβήξουν με το μέρος τους πιο ενεργά και τους συμμάχους τους. Οι δε ρίχνουν το βάρος τους στη Ρωσία, θεωρώντας προφανώς ότι σε περίπτωση κρίσης, οι Αμερικανοί θα είναι στο πλευρό τους.

Φαίνεται, εξάλλου, ότι στην ΕΕ θεωρούν πως η Ρωσία είναι σχετικά «του χεριού» τους, όπως θα έλεγε ο λαός, ενώ έχουν στη διάθεσή τους περισσότερα εργαλεία για να την πιέσουν. Για παράδειγμα, σε οικονομικό επίπεδο, για τους Ρώσους η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος, αντιπροσωπεύοντας το 37,3% των συναλλαγών τους, ενώ παράλληλα το 75% των άμεσων ξένων επενδύσεων στη Ρωσία (311,4 δισ. ευρώ) προέρχονται από τους «27».

Αντιστρόφως, για την ΕΕ η Ρωσία αντιπροσωπεύει μόλις ένα 4,8% του εμπορίου της και έρχεται στην πέμπτη θέση – πολύ πίσω από ΗΠΑ και Κίνα. Όσο για τις άμεσες επενδύσεις, οι ρωσικές που έχουν γίνει στην Ευρώπη μπορεί να ανέρχονται σε 136 δισ. ευρώ, όμως δεν αντιπροσωπεύουν παρά το 1% του συνόλου.

Εξαίρεση η ενέργεια

Βεβαίως, υπάρχει και η ενέργεια, όπου η Ευρώπη είναι σαφώς εξαρτημένη από τη Ρωσία – κάτι που θα ενταθεί μετά και την ολοκλήρωση του Nord Stream 2. Φαίνεται, ωστόσο, ότι ειδικά στο συγκεκριμένο θέμα έχουν αποφασίσει όλοι να κάνουν ένα βήμα πίσω και να αποφεύγουν να το θίγουν, όσο αυτό είναι δυνατόν, επιτρέποντας έτσι στην επένδυση (που οι Γερμανοί θεωρούν στρατηγική) να προχωρήσει.

Σίγουρα, θα πρέπει να περιμένουμε περισσότερα στοιχεία για να δούμε τι έχει αποφασίσει να κάνει η ΕΕ με τη Ρωσία. Πάντως, η «τροχιοδεικτική βολή» του Μπορέλ – ο οποίος γνώρισε την απόλυτη ταπείνωση στη Μόσχα από τον Σεργκέι Λαβρόφ – δεν ρίχτηκε τυχαία.