Ο «Δρόμος του Μεταξιού» και το δίλημμα Ντράγκι: Με την Κίνα ή με την ΕΕ και τις ΗΠΑ;

Στις 23 Μαρτίου 2019, με πρωθυπουργό τον Τζουζέπε Κόντε και υπουργό Εξωτερικών τον Λουίτζι ντι Μάιο, σε μία πανηγυρική τελετή στη Ρώμη παρουσία του Σι Τζινπίνγκ, η Ιταλία υπέγραφε τη συμμετοχή της στον νέο «Δρόμο του Μεταξιού» (Belt and Roar Initiative). Γινόταν, έτσι, η πρώτη χώρα της G7 που αποφάσιζε να αποτελέσει οργανικό τμήμα του μεγαλεπήβολου σχεδίου που έχει εκπονήσει το Πεκίνο – και τελευταία, όπως όλα δείχνουν.

Άλλωστε, προφανής στόχος του παραπάνω σχεδίου δεν είναι άλλος από το να κατοχυρώσει τη θέση της Κίνας ως παγκόσμιας οικονομικής υπερδύναμης. Και παράλληλα, να διευκολύνει τη μετατροπή αρκετών κρατών, κυρίως των πιο αδύναμων, σε δορυφόρους της – με ό,τι αυτό συνεπάγεται και σε (γεω)πολιτικό επίπεδο.

Αυτή είναι και μια από τις βασικές αιτίες που οδήγησε την G7 και την ΕΕ να συμφωνήσουν στην πρόταση του Τζο Μπάιντεν ότι πρέπει, επειγόντως μάλιστα, να μπει φρένο στον κινεζικό επεκτατισμό. Σε αυτό στοχεύουν μια σειρά ενέργειες που αποφασίστηκε να γίνουν κατά τις πρόσφατες συνόδους κορυφής – ανάμεσά τους και η συγκρότηση του Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας και της πρωτοβουλίας «Οικοδομούμε ένα Καλύτερο Κόσμο» (Build Back Better World – B3W), που θα επιδιώξει να αποτελέσει το «αντίβαρο» στις δελεαστικές προσφορές του Πεκίνου.

Με κλειστά χαρτιά ο Ντράγκι

Η Ιταλία, ωστόσο, δεν έχει ανοίξει μέχρι στιγμής τα χαρτιά της όσον αφορά στις προθέσεις της. Προτίθεται, άραγε, να πάρει την πρώτη έξοδο από τον «Δρόμο του Μεταξιού»; Ή θα επιχειρήσει να πατάει σε δύο… βάρκες, μέχρις ότου τουλάχιστον διαπιστώσει ποια είναι η πιο σταθερή – ή μέχρι η ισορροπία να καταστεί αδύνατη.

Όπως είναι γνωστό, ο πρωθυπουργός της άλλαξε τον περασμένο Φεβρουάριο. Πρόσφατα, μάλιστα, φάνηκε να μιμείται τον… Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος είχε πει το γνωστό «η Ελλάς αναπνέει σήμερον με δύο πνεύμονες, τον μεν αγγλικόν τον δε αμερικανικόν». «Οι δύο πυλώνες της ιταλικής εξωτερικής πολιτικής είναι ο ευρωπαϊσμός και ο ατλαντισμός», ξεκαθάρισε ο Μάριο Ντράγκι στη διάρκεια της G7 στην Κορνουάλη.

Στην πράξη, ωστόσο, ήταν πολύ προσεκτικός όσον αφορά στο μέλλον της συνεργασίας με την Κίνα, γνωρίζοντας ότι πρόκειται για μια δύσκολη απόφαση, που θα έχει κόστος σε κάθε περίπτωση. «Θα αξιολογήσουμε προσεκτικά τα δεδομένα», απάντησε όταν ρωτήθηκε σχετικά.

Πολιτικές ισορροπίες, οικονομικό κόστος

Εκτός των άλλων, ο Ντράγκι οφείλει να συνυπολογίσει και τις προθέσεις των κομμάτων που τον στηρίζουν. Πολύ περισσότερο καθώς τα δύο από αυτά συμμετείχαν και στην κυβέρνηση Κόντε το 2019, Δημοκρατικοί και Κίνημα Πέντε Αστέρων, ενώ ο ντι Μάιο παραμένει υπουργός Εξωτερικών.

Πέραν αυτού, σύμφωνα με ρεπορτάζ των Times του Λονδίνου, μια σειρά ειδικοί και οικονομολόγοι προειδοποιούν τον Ντράγκι για τις συνέπειες που θα έχει η αλλαγή στάσης. Ο Μικέλε Γκεράτσι, συγκεκριμένα, πρώην επενδυτικός τραπεζίτης που έχει εργαστεί στην Κίνα και συμμετείχε στην προετοιμασία της σχετικής συμφωνίας από τη θέση υφυπουργού της τότε κυβέρνησης, κάνει λόγο για «καταστροφικό μήνυμα» που θα σταλεί προς την ηγεσία του Πεκίνου.

«Μιλάμε για μηδέν δουλειές για την Ιταλία στην Κίνα, για μηδενικές πωλήσεις μηχανολογικού εξοπλισμού, για μηδενικές αφίξεις τουριστών από την Κίνα. Η κινεζική οικονομία διευθύνεται σε μεγάλο βαθμό από το κράτος και αυτή τη στιγμή η Κίνα αισθάνεται πως ο κόσμος είναι εναντίον της – έτσι, η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση υψηλού συναγερμού», λέει ο Γκεράτσι.

Σημειώνεται ότι επισήμως, οι άμεσες ιταλικές εξαγωγές προς την Κίνα φτάνουν τα 14,5 δισ. δολάρια ετησίως, εμμέσως όμως (δηλαδή μέσω άλλων χωρών) η αξία τους υπολογίζεται πως είναι δυόμιση φορές μεγαλύτερη και φτάνει στα 38 δισ. Παρ’ όλα αυτά, επισήμως η Ιταλία εμφανίζει έλλειμμα 18,6 δισ. ευρώ στις συναλλαγές της με την Κίνα – κι αυτό ασφαλώς θα μετρήσει στις αποφάσεις που θα ληφθούν.

Σε επίπεδο άμεσων ξένων επενδύσεων, από την άλλη, η Ιταλία είναι από τις πλέον ευνοημένες χώρες όσον αφορά στην Κίνα, η οποία έχει επενδύσει στη χώρα 15,9 δις. ευρώ στην εικοσαετία 2000-’19, έναντι 22,7 δισ. στη Γερμανία και 14,4 δισ. στη Γαλλία – και 50 δισ. στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Κρίσιμη συνάντηση

Σε αυτό το φόντο, αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον η συνάντηση που θα έχει τις επόμενες εβδομάδες ο Ντράγκι με τον Κινέζο πρωθυπουργό. Λι Κεκιάνγκ. Σύμφωνα με το σχέδιο του κοινού ανακοινωθέντος που ετοιμάζουν οι ιταλικές διπλωματικές υπηρεσίες και επικαλείται το Politico, οι δύο πλευρές πρόκειται να συμφωνήσουν σε ένα «σχέδιο δράσης» για την ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας και να ανανεώσουν τη δέσμευσή τους «να προωθήσουν την εφαρμογή» του μνημονίου που έχουν υπογράψει.

Παράλληλα, ωστόσο, φαίνεται πως έχει παραληφθεί μια φράση που υπήρχε σε παλιότερα ανακοινωθέντα, καθώς έρχεται πλέον σε αντίθεση με τις αποφάσεις της G7 και της ΕΕ. Πρόκειται για την επισήμανση ότι οι δύο χώρες, Ιταλία και Κίνα, «αναμένουν να τεθεί σε ισχύ το συντομότερο δυνατό η επενδυτική συμφωνία Κίνας-ΕΕ» – η οποία, ως γνωστόν, υπογράφηκε τις τελευταίες ημέρες της γερμανικής προεδρίας, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020.

Το δίλημμα του Ντράγκι είναι προφανώς σοβαρό. Ήδη, άλλωστε, οι αναταράξεις στις σχέσεις της Ρώμης με το Πεκίνο είναι εμφανείς, παρά τη συμφωνία. Για του λόγου το αληθές, σχετικά πρόσφατα ακυρώθηκε η συμμετοχή της Ιταλικής Διαστημικής Υπηρεσίας (ISA) με την αντίστοιχη κινεζική (CNSA) για την κατασκευή κυλινδρικών χώρων στους οποίους θα διαμένουν οι αστροναύτες στον νέο κινεζικό διαστημικό σταθμό Tiangong (η πρώτη επανδρωμένη αποστολή έγινε την Πέμπτη).

Προβλήματα έχουν εμφανιστεί και στη συμμετοχή της Huawei στην κατασκευή του δικτύου επικοινωνιών νέας γενιάς (5G) στην Ιταλία, όπως συμβαίνει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που αρχικά φλέρταραν με τον κινεζικό όμιλο. Τον Μάρτιο, επίσης, η νέα κυβέρνηση πρακτικά ακύρωσε την εξαγορά της ιταλικής LPE, μιας εταιρείας που δραστηριοποιείται στους ημιαγωγούς και έχει έδρα το Μιλάνο, από την κινεζική Shenzhen Investment Holdings, κάνοντας λόγο για «στρατηγικό κλάδο».

Οι αντιφάσεις των Ευρωπαίων

Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Γκεράτσι, υπάρχουν αντιφάσεις στη στάση των Ευρωπαίων εταίρων της Ιταλίας που δυσκολεύουν περαιτέρω τον Ντράγκι να λάβει τις τελικές αποφάσεις του. «Η πολυσυζητημένη επένδυση της Κίνας στα ιταλικά λιμάνια δεν συνέβη ποτέ, κάτι που έχει ενδιαφέρον επειδή χώρες της ΕΕ όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ολλανδία, που δεν έχουν ενταχθεί στον νέο Δρόμο του Μεταξιού, έχουν υποδεχθεί με ικανοποίηση τις κινεζικές επενδύσεις στα δικά τους λιμάνια», είπε στους Times.

Την ίδια στιγμή, πάντως, οι Βρυξέλλες αφήνουν ήδη να εννοηθεί ότι τα σχεδόν 200 δισ. ευρώ που αναμένεται να λάβει η Ιταλία από το Ταμείο Ανάκαμψης – τα περισσότερα από κάθε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ – δεν μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο συναλλαγής με τους Κινέζους και συμφωνιών μαζί τους. Διαμηνύουν, με άλλα λόγια, στην Ιταλία και τον πρωθυπουργό της ότι δεν μπορεί να τα θέλουν και να τα έχουν όλα δικά τους…