Γραμμή 4: Το πρώτο μεγάλο έργο νέας γενιάς [video]

Μια ιστορία που μετρά περισσότερα από 17 χρόνια μπήκε εχθές σε νέο κεφάλαιο. Η υπογραφή της σύμβασης για την κατασκευή της νέας γραμμής του μετρό της Αθήνας από το Άλσος Βεΐκου ως το Γουδή, εχθές το βράδυ, στο θερινό Θέατρο του Άλσους Βεΐκου, από την  Αττικό Μετρό Α.Ε. και την κοινοπραξία ΑΒΑΞ-GHELLA-ALSTOMTransport, αποτελεί αναμφισβήτητα μια ιστορική στιγμή. Δεν είναι μόνο το φίνις ενός ακόμη διαγωνισμού που πέρασε από σαράντα κύματα, αλλά είναι και η αρχή μιας νέας σειράς μεγάλων έργων που ανοίγει τον δρόμο για την ανάκαμψη του κατασκευαστικού κλάδου.

«Το έργο του Μετρό είναι ένα μόνο από τα μεγάλα έργα τα οποία δρομολογεί αυτή η Κυβέρνηση, πολύ σύντομα θα υπάρξουν συγκεκριμένες εξαγγελίες σχετικά με τα μεγάλα σιδηροδρομικά έργα τα οποία σκοπεύουμε να δρομολογήσουμε από εδώ και στο εξής» είπε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά την ομιλία του στην πανηγυρική εκδήλωση, κάνοντας αναφορά και στις μελλοντικές επεκτάσεις του μετρό οι οποίες και θα προσφέρουν φιλικές προς το περιβάλλον μετακινήσεις.

Στην πλήρη ανάπτυξη της Γραμμής 4 του μετρό της Αθήνας εκτιμάται ότι θα μετακινούνται περίπου 340.000 επιβάτες ημερησίως, ενώ οι μετακινήσεις με ΙΧ αναμένεται να μειωθούν κατά 53.000 περίπου ημερησίως. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει κάθε μέρα 1.216 μεγαβατώρες εξοικονόμηση ενέργειας και 318 τόνοι λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Το μετρό δεν είναι τυχαία ένα από τα πιο δημοφιλή μέσα μετακίνησης, καθώς χαρακτηρίζεται από λειτουργικότητα, αξιοπιστία και ασφάλεια. Μια σειρά νέων επεκτάσεων ήδη δρομολογείται από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Ως πιο ώριμη θεωρείται ηεπέκταση της Γραμμής 2 προς τη Δυτική Αττική, με δύο νέους σταθμούς στο τμήμα Ανθούπολη – Ίλιον που θα εξυπηρετούν πάνω από 50.000 επιβάτες την ημέρα. Η προκαταρκτική χάραξη του έργου είναι έτοιμη και εκτιμάται ότι στα τέλη του 2021 θα προκηρυχθεί, με προϋπολογισμό 350 εκ. ευρώ. Στο ραντάρ βρίσκονται ακόμα οι επεκτάσεις προς Γλυφάδα και Καλλιθέα.

Η ιστορία ενός πολύπαθου διαγωνισμού

Ο διαγωνισμός για το τεράστιο δημόσιο έργο, συμβατικού προϋπολογισμού 1,2 δισ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, ξεκίνησε το 2017, όμως οι πρώτες εξαγγελίες για τη νέα γραμμή κρατούν από το 2005. Έναν χρόνο νωρίτερα, το 2004, ελήφθη η απόφαση για τη νέα, αυτόνομη γραμμή, σχήματος «U», που μέχρι τότε φιγουράριζε στην αρχική Μελέτη Ανάπτυξης Μετρό –στα τέλη της δεκαετίας του ’90 – ως δυο επεκτάσεις των Γραμμών 2 και 3.

Οι μελέτες συγκοινωνιακού επιπέδου ολοκληρώθηκαν το 2006 «κλειδώνοντας» τον σχεδιασμό της γραμμής. Οι μελέτες σε επίπεδο engineering ξεκίνησαν το 2008. Μεσολάβησε όμως η δεκαετής οικονομική ύφεση που τράβηξε το έργο χρόνια «πίσω». Η δημοπράτηση του έργου έγινε το 2017 από την προηγουμένη πολιτική ηγεσία, όμως η λειψυδρία έργων είχε ήδη δημιουργήσει ένα κακό προηγούμενο. Οι δικαστικές προσφυγές έγιναν η κακή «καθημερινότητα» των διαγωνισμών, καθώς οι εταιρείες ανταγωνίζονταν ουσιαστικά για την επιβίωσή τους. Έτσι, έμπλεξε και ο διαγωνισμός για τη Γραμμή 4 στα γρανάζια των προσφυγών.

Όπως είπε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, κ. Κώστας Καραμανλής, «ο στόχος μας ήταν ένας και μοναδικός: Να ξεμπλοκάρουμε το έργο, ώστε μετά από 15 και πλέον χρόνια να μπει σε τροχιά υλοποίησης». Η διαδικασία ελέγχου των υποφακέλων Δικαιολογητικών συμμετοχής και Τεχνικής Προσφοράς, που είχε σταματήσει, επανεκκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019. Ούτε σε αυτή τη φάση αποφεύχθηκαν τα δικαστικά εμπόδια, όμως, αν και με καθυστέρηση, τελικά προχώρησε το άνοιγμα των οικονομικών προσφορών και τελικά η κατακύρωση του έργου.

«Ταυτόχρονα, επιλύσαμε και όλα τα νομικά ζητήματα που τέθηκαν για την εργολαβία των Πρόδρομων Εργασιών και υπογράψαμε σύμβαση στα τέλη Μαρτίου. Έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες και μέσα στο καλοκαίρι εγκαθίστανται τα πρώτα εργοτάξια. Το έργο μπαίνει στις ράγες και ξεκινάει. Όλες αυτές οι ενέργειες έγιναν μέσα σε 23 μήνες και εν μέσω πανδημίας» ανέφερε ο κ. Καραμανλής.

Τι τρέχει στα Εξάρχεια;

Όπως είναι αναμενόμενο, τα νέα εργοτάξια του μετρό θα φέρουν κάποια αναστάτωση σε κατοίκους και οδηγούς, όμως ο σταθμός για τον οποίο έχει γίνει περισσότερος λόγος είναι αυτός που χωροθετείται στην πλατεία Εξαρχείων. Για πολλούς η κατασκευή του εν λόγω σταθμού θα αποτελέσει αγκάθι για το έργο, καθώς αναμένονται αντιδράσεις, δίνοντας μάλιστα και μια ιδεολογικοπολιτική χροιά στη σχετική συζήτηση.

Από την πλευρά του ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, κ. Κώστας Καραμανλής, έδωσε απαντήσεις στα όσα έχουν ακουστεί το τελευταίο διάστημα. Όπως υπογράμμισε, η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν άλλαξε το σχεδιασμό, δεδομένου ότι ο σταθμός των Εξαρχείων ήταν εξαρχής στην πλατεία σύμφωνα με τον σχεδιασμό, που παρέδωσε ο ΣΥΡΙΖΑ.

Δεύτερον, όπως επανέλαβε ο κ. Καραμανλής, «για εμάς δεν υπάρχουν γειτονιές της Αθήνας που θα αφήσουμε στο ημίφως και σίγουρα δεν υπάρχουν άβατα». Τρίτον, επισημαίνεται ότι στο παρελθόν, και σε άλλες περιοχές υπήρχαν αντιδράσεις και τώρα αυτοί που τότε αντιδρούσαν έχουν μείνει χωρίς μετρό και «χτυπάνε το κεφάλι τους στον τοίχο», όπως είπε χαρακτηριστικά. Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών διαβεβαίωσε κάθε σκεπτόμενο πολίτη ότι δεν θα αφήσει να συμβεί αυτό σε καμία άλλη γειτονιά της πόλης.

«Ο σχεδιασμός της γραμμής 4 είναι δεδομένος, είναι αυτός που παραλάβαμε και από την προηγούμενη κυβέρνηση και είναι δεδομένο ότι έτσι ακριβώς θα προχωρήσουμε στην υλοποίησή του» ξεκαθάρισε ο κ. Καραμανλής και τόνισε: «Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός μας έχει δώσει την οδηγία να προχωρήσουμε, αγνοώντας το όποιο πολιτικό κόστος. Το μετρό της Αθήνας παίρνει και πάλι μπρος. Σήμερα, ήδη, πάνω από τους μισούς κατοίκους της Αττικής και το 70% των θέσεων εργασίας, έχουν άμεση πρόσβαση στα μέσα σταθερής τροχιάς. Με τη Γραμμή 4, αλλά και τον υπόλοιπο σχεδιασμό μας –όπως η επέκταση προς Πειραιά που ολοκληρώνουμε, ή οι επεκτάσεις προς τη Δυτική Αττική και προς τα Νότια προάστια που προετοιμάζουμε, αλλάζει η μορφή αυτής της πόλης. Το μετρό της Αθήνας συνεχίζει να πηγαίνει πιο μακριά, για να μας φέρνει όλους πιο κοντά».

Ο γενικός γραμματέας Υποδομών κ.Γιώργος Καραγιάννης επισήμανε ότι «με τη Νέα Γραμμή 4, περιοχές βγαίνουν από την συγκοινωνιακή απομόνωση,περιουσίες αναβαθμίζονται, οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά με ταχύτητα,ασφάλεια αλλά και τη μικρότερη δυνατή περιβαλλοντική επιβάρυνση.Το μεγαλύτερο δημόσιο έργο υποδομής που υλοποιείται στην Ευρώπη, ύψους 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, ξεκινά.Με το νέο έργο, εξυπηρετούνται πολλές πυκνοκατοικημένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας, σημαντικά κτίρια και εγκαταστάσεις όπως το ΕΜΠ,η Πανεπιστημιούπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Υπουργείο Πολιτισμού, η Νομική Σχολή, το Μουσείο Μπενάκη. Στην πραγματικότητα δίνει τη δυνατότητα σε πάνω από 300.000 συμπολίτες μας να αφήσουν το αυτοκίνητο. Και να αποσυμφορήσουν τους δρόμους, να βελτιώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των μετακινήσεων και τη ποιότητα της ζωής μας συνολικά».

Οι 6 +1 καινοτομίες στην κατασκευή της Γραμμής 4

Οι προδιαγραφές για την Γραμμή 4 ακολουθούν νέα πρότυπα και ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες, καθώς πολλές απαιτήσεις και διαδικασίες έχουν αλλάξει με βάση την εμπειρία από τα προηγούμενα έργα.

Συνοπτικά, μερικά βασικά σημεία αναβάθμισης και βελτίωσης είναι τα εξής:

1. Γραμμή με τρένα χωρίς οδηγό.

2. Τρένα από φιλικά προς το περιβάλλον και σχεδόν πλήρως ανακυκλώσιμα υλικά, με υπεραυτόματα και έξυπνα συστήματα λειτουργίας.

3. Πρόβλεψη επιστροφής αναγεννώμενης ενέργειας της πέδης των συρμών.

4. Εξελιγμένα συστήματα αυτομάτου ελέγχου όλων των ηλεκτρομηχανολογικών και σιδηροδρομικών συστημάτων

5. Προβλέψεις κυβερνοασφάλειας στη λειτουργία τρένων και συστημάτων.

6. Εξελιγμένα συστήματα επικοινωνιών και εξυπηρέτησης των επιβατών.

Επίσης, από το μεγάλο έργο ξεκινά και η εφαρμογή στη χώρα μας του μοντέλου BuildingInformationModeling– το λεγόμενο ΒΙΜ. Μια καινοτόμα πλατφόρμα, που ενισχύεται από την Κομισιόν, αλλά αποτελεί και μέρος των μεταρρυθμίσεων του Ταμείου Ανάκαμψης. Καλύπτει το κενό ανάμεσα στον μελετητή και τον κατασκευαστή του έργου, συνεισφέροντας στην εξοικονόμηση σημαντικών πόρων σε ό,τι αφορά το τελικό κόστος των έργων, που άλλωστε αποτελεί και ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στην Ελλάδα.

aΤα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου των 12,8 χλμ. και των 15 σταθμών

Το πρώτο τμήμα Γραμμής 4 του Μετρό «Άλσος Βεΐκου – Γουδή», έχει σχεδιαστεί με σκοπό να εξυπηρετήσει πολλές πυκνοκατοικημένες περιοχές της Αθήνας. Με την κατασκευή τεσσάρων νέων σταθμών στο κέντρο της πόλης, Εξάρχεια, Ακαδημία, Κολωνάκι και Ευαγγελισμός, θα αποσυμφορηθούν υφιστάμενοι κεντρικοί σταθμοί Μετρό από τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση του επιβατικού κοινού και ιδίως ο σταθμός του Συντάγματος. Θα συνδέεται δε με τις υφιστάμενες γραμμές με δύο σταθμούς ανταπόκρισης Πανεπιστήμιο/Ακαδημία και Ευαγγελισμός.

Η Γραμμή 4 θα εξυπηρετεί πολλά σημαντικά κτήρια και εγκαταστάσεις, όπως νοσοκομεία, τα Δικαστήρια, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Υπουργείο Πολιτισμού, τη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, το Μουσείο Μπενάκη (κτήριο Κουμπάρη), το Βρετανικό Συμβούλιο, την Πανεπιστημιούπολη.

Θα περιλαμβάνει 15 νέους σταθμούς, με τα φρέατα αερισμού τους: Άλσος Βεΐκου, Γαλάτσι, Ελικώνος, Κυψέλη, Δικαστήρια, Αλεξάνδρας, Εξάρχεια, Ακαδημία, Κολωνάκι, Ευαγγελισμός, Καισαριανή, Πανεπιστημιούπολη, Ζωγράφου, Ιλίσια, Γουδή.

Επίσης, θα κατασκευαστεί ένα νέο Κέντρο Ελέγχου Λειτουργίας (ΚΕΛ) για την Γραμμή 4, με προοπτική ενσωμάτωσης και του ελέγχου λειτουργίας των Γραμμών 1, 2, 3, αλλά και μελλοντικών αυτόματων νέων γραμμών και του Τραμ, καθώς και ένα νέο κτήριο συντήρησης και επισκευών των νέων συρμών, που θα χωροθετηθούν σε διαθέσιμο χώρο στο αμαξοστάσιο Σεπολίων.

Τέλος, ως προς το κατασκευαστικό αντικείμενο του έργου, θα κατασκευαστούν δύο επισταθμοί γραμμής πριν το σταθμό Άλσος Βεΐκου (κάτω από τη Λεωφόρο Βεΐκου) και μετά το σταθμό Γουδή (κάτω από τη Λεωφόρο Κατεχάκη), για την εναπόθεση των νέων συρμών, τον καθαρισμό και τη συντήρησή τους. Κατά μήκος της Γραμμής 4 προβλέπονται εννέα φρέατα ενδιάμεσα ή τερματικά, δηλαδή τα φρέατα ΕΥΔΑΠ, Βεΐκου – Πλυντήριο – Συντήρηση, Βιβλιοθήκης, Διακλάδωσης Ευαγγελισμού, Φορμίωνος, ΝήαρΗστ, Δικαιοσύνης, ΤΒΜ Κατεχάκη, ΓΝΑ.

Η κύρια σήραγγα στο σύνολο του έργου θα είναι διπλής τροχιάς, εσωτερικής ελάχιστης διαμέτρου 8,48 μ, συνολικού μήκους περίπου 10.144 μ. και θα κατασκευασθεί με κατ’ ελάχιστον δύο καινούργια μηχανήματα ΤΒΜ (TunnelBoringMachine), δηλαδή μηχάνημα διάτρησης σηράγγων ολομέτωπης κοπής, οι γνωστοί μας  μετροπόντικες. Τα υπόλοιπα τμήματα αποτελούνται από σήραγγες υπόγειας διάνοιξης με συμβατικά μηχανικά μέσα μονής τροχιάς, μεταβαλλόμενης διατομής και τριπλής τροχιάς.

Το έργο επίσης περιλαμβάνει το απαιτούμενο τροχαίο υλικό: 20 αυτόματα τραίνα χωρίς οδηγό, καθώς και όλα τα απαιτούμενα ηλεκτρομηχανολογικά και σιδηροδρομικά συστήματα για τη λειτουργία της Γραμμής.