Oι 4 αιτίες που εκτόξευσαν τις τιμές τροφίμων

Τις τέσσερις αιτίες πίσω από το παγκόσμιο ράλι στις τιμές των τροφίμων καταγράφουν με άρθρο τους στο IMFBlog oι Christian Bogmans, Andrea Pescatori και Ervin Prifti:

Η άνοδος των διεθνών τιμών τροφίμων για τους παραγωγούς γίνεται πρωτοσέλιδo και προκαλεί έντονη ανησυχία στον κόσμο. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν συγκράτηση του πληθωρισμού των καταναλωτικών τιμών τροφίμων παγκοσμίως, αλλά όπως εξηγούμε παρακάτω, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει μέσα στους επόμενους μήνες. Αυτό μπορεί να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τις ήδη υψηλές τιμές, κάτι που έχει παρατηρηθεί ήδη από πέρυσι σε πολλές χώρες.

 

Εάν, τελικά, οι τιμές τελικά αυξηθούν ξανά, θα προκληθούν, πιθανότατα, σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών. Εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, είναι πιθανό οι διαφορές αυτές να γίνουν αντιληπτές από τους καταναλωτές στις αναδυόμενες αγορές και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες συνεχίζουν, μέχρι και τώρα, να παλεύουν με τις επιπτώσεις της πανδημίας.

Η αύξηση του πληθωρισμού των καταναλωτικών τιμών τροφίμων προηγείται της πανδημίας. Το καλοκαίρι του 2018, η Κίνα επλήγη από ένα ξέσπασμα αφρικανικής πανώλης των χοίρων, αφανίζοντας μεγάλο μέρος κοπαδιού χοίρων στη χώρα, η οποία αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 50% του πληθυσμού χοίρων παγκοσμίως. Το γεγονός αυτό οδήγησε τις τιμές του χοιρινού κρέατος στην Κίνα, μέχρι τα μέσα του 2019, στο υψηλό όλων των εποχών, προκαλώντας περαιτέρω επιπτώσεις στις τιμές του χοιρινού, και σε άλλες ζωικές πρωτεΐνες, σε πολλές περιοχές του κόσμου. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε από τη μετέπειτα εφαρμογή εισαγωγικών δασμών από την Κίνα στο χοιρινό κρέας και τη σόγια που προέρχονταν από τις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της εμπορικής διαμάχης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.

Στην αρχή της πανδημίας, οι αναταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, η στροφή από τις υπηρεσίες εστίασης (όπως η έξοδος για φαγητό) προς τη λιανική πώληση τροφίμων και η τάση των καταναλωτών για δημιουργία αποθέματος (σε συνδυασμό με την απότομη ανατίμηση του δολαρίου ΗΠΑ) αύξησε τους δείκτες καταναλωτικών τιμών τροφίμων σε πολλές χώρες, με τον πληθωρισμό τροφίμων να κορυφώνεται τον Απρίλιο του 2020. Η αύξηση αυτή συνέβη παρά το γεγονός ότι οι τιμές παραγωγού των πρωτογενών εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και της ενέργειας, μειώθηκαν απότομα, καθώς η ζήτηση για βασικά τρόφιμα διακόπηκε. Στις αρχές του καλοκαιριού το 2020, ωστόσο, διάφορες τιμές καταναλωτικών ειδών τροφίμων είχαν αμβλυνθεί, μειώνοντας, έτσι, τον πληθωρισμό των τιμών καταναλωτή τροφίμων σε πολλές χώρες.

 

Συνεπώς, ενώ οι τιμές των τροφίμων στο μανάβικο σας (δηλαδή, οι τιμές καταναλωτικών ειδών τροφίμων) ενδέχεται να έχουν αυξηθεί, είναι υπερβολικό να υποστηρίξουμε ότι, αυτή τη στιγμή, αυξάνονται με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων ετών. Επίσης, δεν συμβάλλουν, επί του παρόντος, στον δομικό πληθωρισμό, αν και μπορεί να το κάνουν κάποια άλλη στιγμή τη φετινή χρονιά, ή και το 2022 (βλ. προοπτικές παρακάτω). Από την άλλη, σημειώθηκε, πρόσφατα, εκτόξευση στις τιμές παραγωγού (βλ. Γεγονός #4). Ωστόσο, χρειάζονται τουλάχιστον 6-12 μήνες μέχρι οι τιμές καταναλωτή να αντικατοπτρίσουν τις αλλαγές στις τιμές παραγωγού. Επιπλέον, κατά μέσο όρο, η μετάβαση από τις τιμές παραγωγού στις τιμές καταναλωτή είναι μόνο περίπου 20%. Αυτό συμβαίνει επειδή οι τιμές καταναλωτή τροφίμων περιλαμβάνουν τα έξοδα αποστολής των βασικών τροφίμων, τη μεταποίηση, την εμπορία και τη συσκευασία τροφίμων, το κόστος τελικής διανομής, όπως και το κόστος μεταφοράς.

 

Τα δύο τελευταία γεγονότα θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τι πρόκειται να συμβεί με τις καταναλωτικές τιμές τροφίμων.

Οι τιμές των ναύλων ανοικτής θαλάσσης, όπως μετρήθηκαν από τον δείκτη Baltic Dry έχουν αυξηθεί κατά περίπου 2 με 3 φορές τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ οι υψηλότερες τιμές βενζίνης και οι ελλείψεις οδηγών φορτηγών σε ορισμένες περιοχές, αυξάνουν το κόστος των υπηρεσιών οδικών μεταφορών. Το υψηλότερο κόστος μεταφοράς θα οδηγήσει, τελικά, στην αύξηση του πληθωρισμού καταναλωτικών τιμών τροφίμων.

Από τα χαμηλά του Απριλίου 2020, οι διεθνείς τιμές τροφίμων (τιμές παραγωγού) αυξήθηκαν κατά 47,2%, φθάνοντας τα υψηλότερα (πραγματικά) επίπεδα τους τον Μάιο του 2021, καταγράφοντας, έτσι, τη μεγαλύτερη αύξηση από το 2014 (υψηλότερο επίπεδο σε σχέση με τους τρέχοντες όρους δολαρίου). Μεταξύ Μαΐου 2020 και Μαΐου 2021, οι τιμές της σόγιας και του καλαμποκιού αυξήθηκαν περισσότερο από 86% και 111%, αντίστοιχα.

 

Ακολουθούν τρεις βασικοί παράγοντες πίσω από την πρόσφατη αύξηση των τιμών παραγωγού: (1) Η ζήτηση για βασικά τρόφιμα τόσο για ανθρώπινη κατανάλωση όσο και για ζωοτροφές παρέμεινε υψηλή, ειδικά από την Κίνα, καθώς οι χώρες έχουν αποθηκεύσει αποθέματα τροφίμων, λόγω των ανησυχιών που προκαλούνται από την πανδημία για την επισιτιστική ασφάλεια. (2) Το πρόσφατο επεισόδιο La Nina 2020-2021 – ένα παγκόσμιο καιρικό φαινόμενο που συμβαίνει κάθε λίγα χρόνια – έχει προκαλέσει ξηρασία σε βασικές χώρες εξαγωγής τροφίμων, όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ουκρανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι συγκομιδές και οι προοπτικές συγκομιδής να υπολείπονται των προσδοκιών. Καθώς η ζήτηση έχει ξεπεράσει την προσφορά, οι δείκτες αποθέματος προς χρήση στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο- δείκτης υπολογισμού στενότητας της αγοράς – έφτασαν σε χαμηλά επίπεδα πολλών ετών για ορισμένα βασικά τρόφιμα. (3) Η ισχυρή ζήτηση για βιοκαύσιμα αύξησε την κερδοσκοπική ζήτηση από μη εμπορικούς εμπόρους και οι περιορισμοί στις εξαγωγές αποτελούν επιπρόσθετους παράγοντες που υποστηρίζουν τις παγκόσμιες τιμές παραγωγού.

Με βάση τους τέσσερις παράγοντες που αναλύσαμε παραπάνω, γίνεται εμφανές ότι ο πληθωρισμός καταναλωτικών τιμών τροφίμων θα αυξηθεί ξανά κατά το υπόλοιπο του 2021 και το 2022. Πράγματι, η πρόσφατη απότομη αύξηση των διεθνών τιμών τροφίμων έχει αρχίσει σιγά-σιγά να τροφοδοτεί τις εγχώριες τιμές καταναλωτή σε ορισμένες περιοχές, καθώς το λιανεμπόριο, που δεν μπορεί πλέον να απορροφήσει το αυξανόμενο κόστος, μετακυλείει τις αυξήσεις αυτές στους καταναλωτές. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρξουν περισσότερες συνέπειες, καθώς οι διεθνείς τιμές τροφίμων αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 25% το 2021 σε σχέση με το 2020, για να σταθεροποιηθούν το 2021. Η επίτευξη του 20% (13% κατά το πρώτο έτος και το 7% το δεύτερο) συνεπάγεται αύξηση πληθωρισμού τιμών καταναλωτή τροφίμων κατά περίπου 3,2 εκατοστιαίες μονάδες και 1,75 εκατοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο το 2021 και το 2022, αντίστοιχα. Μια επιπλέον εκατοστιαία μονάδα στον παγκόσμιο πληθωρισμό τροφίμων για το 2021 θα μπορούσε να αυξήσει τις ήδη υψηλές τιμές ναύλων.

Οι συνέπειες, ωστόσο, θα είναι διαφορετικές από χώρα σε χώρα. Οι καταναλωτές στις αναδυόμενες αγορές ενδέχεται να έρθουν αντιμέτωποι με υψηλότερες αυξήσεις, λόγω της μεγαλύτερης εξάρτησής τους από τις εισαγωγές τροφίμων (π.χ. χώρες στην υποσαχάρια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική). Η μετάβαση από τις τιμές παραγωγού στις τιμές καταναλωτή τείνει, επίσης, να είναι μεγαλύτερη για τις αναδυόμενες αγορές. Για χώρες χαμηλού εισοδήματος, οι οποίες πασχίζουν να αντιμετωπίσουν την πανδημία, οι επιπτώσεις του επιπλέον πληθωρισμού τροφίμων θα μπορούσαν να είναι κρίσιμες και να θέσουν τις χώρες στον κίνδυνο του να έρθουν ξανά αντιμέτωπες με το πρόβλημα της πείνας.

 

Οι αναδυόμενες αγορές και οι χώρες χαμηλού εισοδήματος είναι, επίσης, πιο ευάλωτες σε απότομες διακυμάνσεις τιμών τροφίμων, επειδή οι καταναλωτές σε αυτές τις χώρες, συνήθως, ξοδεύουν ένα σχετικά μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους σε τρόφιμα. Τέλος, για τις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες ένας πρόσθετος παράγοντας κινδύνου είναι η υποτίμηση του νομίσματος έναντι του δολαρίου ΗΠΑ – πιθανώς λόγω της μείωσης των εσόδων από τις εξαγωγές και τον τουρισμό και τις καθαρές εκροές κεφαλαίων. Δεδομένου ότι τα περισσότερα τρόφιμα διακινούνται σε δολάρια ΗΠΑ, χώρες με ασθενέστερα νομίσματα έχουν έρθει αντιμέτωπες με μία απότομη αύξηση του λογαριασμού τους από τις εισαγωγές τροφίμων.