ΕΚΤ: Αβεβαιότητα για τα Μεσοπρόθεσμα Σχέδια – Πως επηρεάζει το Ταμείο Ανάκαμψης

Τις επιπτώσεις που θα έχουν τα προγράμματα Σταθερότητας στη δημοσιονομική πολιτική στη ζώνη του ευρώ, μελετά έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία τονίζει ιδιαίτερα τον μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας που εμπεριέχουν.

Σύμφωνα με την μελέτη τα προγράμματα Σταθερότητας για την περίοδο 2021-24 για πρώτη φορά παρέχουν ολοκληρωμένες λεπτομέρειες σχετικά με τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδια των χωρών της ζώνης του ευρώ ως απάντηση στην πανδημία COVID-19.

Πέρυσι, όταν η πανδημία ήταν στην αρχή της οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ απείχαν ως επί το πλείστον από την υποβολή λεπτομερών δημοσιονομικών σχεδίων.

Τα επικαιροποιημένα προγράμματα, που υποβλήθηκαν στα τέλη Απριλίου 2021, εκπονήθηκαν από τις κυβερνήσεις γνωρίζοντας ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) θα παραμείνει ενεργή έως τουλάχιστον το τέλος του 2021, επιτρέποντάς τους να παρεκκλίνουν από τις απαιτήσεις προσαρμογής του ΣΣΑ.

Επιπλέον, τα προγράμματα έπρεπε να αντικατοπτρίζουν τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 20 Ιουλίου 2020 για την περίοδο 2020-21, οι οποίες δεν περιελάμβαναν αριθμητικές απαιτήσεις δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά απαιτούσαν φορολογικές πολιτικές με στόχο την επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους «όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες».

Ο ρόλος του Ταμείου Ανάκαμψης

Τέλος, τα προγράμματα αντικατοπτρίζουν τα Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που έπρεπε να υποβάλουν τα κράτη μέλη έως τις 30 Απριλίου, περιγράφοντας τις μεταρρυθμίσεις και τα σχέδια που σκοπεύουν να εφαρμόσουν χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα κεφάλαια μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης.

Στην αρχή της κρίσης, η δημοσιονομική πολιτική αποσκοπούσε στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας των απαραίτητων πόρων για το σύστημα υγείας και στην προστασία των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στις πληγείσες βιομηχανίες.

Αλλάζει η στόχευση

Καθώς η διάθεση του εμβολίου συνεχίζεται και σταδιακά καταργούνται τα περιοριστικά μέτρα, η δημοσιονομική πολιτική μετατοπίζεται από τα προσωρινά, στοχευμένα μέτρα έκτακτης ανάγκης σε μέτρα που στοχεύουν στην υποστήριξη της ανάκαμψης.

Οι κυβερνητικές επενδύσεις, που συμπληρώνονται από το Ταμείο Ανάκαμψης και συνοδεύονται από κατάλληλες διαρθρωτικές πολιτικές, πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο από αυτή την άποψη.

Σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας, οι δημοσιονομικές ανισορροπίες αναμένεται να μειωθούν σταδιακά.

Σε επίπεδο ζώνης του ευρώ, ο δείκτης δημοσονομικού ελλείμματος ως προς το ΑΕΠ αυξήθηκε από 0,6% σε 7,2% μεταξύ 2019 και 2020 και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω σε 8,7% το 2021. Σε επίπεδο χωρών τα δημοσιονομικά ελλείμματα προβλέπονται από 2% έως 12% του ΑΕΠ για το 2021.

Αν και το συνολικό έλλειμμα της ζώνης του ευρώ αναμένεται να παραμείνει πάνω από τα επίπεδα πριν από την κρίση (κατά 1,5 εκατοστιαίες μονάδες) έως το τέλος του 2024 αναμένεται τα πράγματα να είναι πολύ καλύτερα.

Ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ δεν σκοπεύουν να μειώσουν τα ελλείμματά τους κάτω από το όριο του 3% του ΑΕΠ εντός του ορίζοντα πρόβλεψης (2004), ειδικά ορισμένες με υψηλούς δείκτες χρέους προς ΑΕΠ (κυρίως Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο και Γαλλία), ενώ αρκετοί άλλοι, συμπεριλαμβανομένων των πρώην χωρών του προγράμματος Στηριξης, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Πορτογαλία σχεδιάζουν συγκρίσιμα μικρότερα δημοσιονομικά ελλείμματα.

Ο μέσος δείκτης χρέους ως προς το ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ προβλέπεται στα προγράμματα σταθερότητας να υπερβεί το 103% το 2021, υποδηλώνοντας αύξηση κατά περίπου 17 εκατοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το επίπεδο πριν από την κρίση, το 2019.

Το 2022 αναμένεται να αρχίσει ελαφρά μείωση , κυρίως λόγω της αναμενόμενης αντιστροφής των μέτρων στήριξης και της αυξημένης ονομαστικής ανάπτυξης, αλλά το 2024 αναμένεται να παραμείνει περίπου στο 100%.

Επιπλέον, πρόσθετο, αν και περιορισμένο, χρέος που σχετίζεται με το Ταμείο Ανάκαμψης θα αρχίσει να συσσωρεύεται σε επίπεδο ΕΕ από το 2021, το οποίο εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 1% του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2021-22.

Επενδύσεις

Σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας του 2021, η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της ζώνης του ευρώ σχεδιάζει να ενισχύσει τους διαθέσιμους πόρους για κρατικές επενδύσεις.

Το μερίδιο των δημοσίων επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από το επίπεδο πριν από την κρίση, από 2,8% το 2019 σε 3,3% το 2023. Η αύξηση των επενδύσεων που προβλέπεται για τα επόμενα χρόνια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Οι συστάσεις της Κομισιόν στο πλαίσιο του εαρινού πακέτου για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2021 προβλέπουν ότι η γενική ρήτρα διαφυγής του ΣΣΑ θα παραμείνει ενεργοποιημένη το 2022 και αναμένεται να απενεργοποιηθεί από το 2023.

Κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των κρατών μελών με τα κριτήρια για το έλλειμμα και το χρέος, εκτιμάται ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούται από 23 κράτη μέλη και ότι το κριτήριο του χρέους δεν πληρούται από 13 κράτη μέλη.

Συμπέρασμα

Η έκθεση της ΕΚΤ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδια όπως περιγράφονται στα προγράμματα σταθερότητας του 2021 περιβάλλονται από υψηλό βαθμό αβεβαιότητας. Αυτή η αβεβαιότητα σχετίζεται όχι μόνο με την εξέλιξη της πανδημίας COVID-19, αλλά και με τον δυνητικά μεγάλο που θα έχουν τς Σχέδια Ανάκαμψης.

«Είναι επομένως σημαντικό για τη ζώνη του ευρώ στο σύνολό της οι δημοσιονομικές πολιτικές να συνεχίσουν να παρέχουν στήριξη προς το παρόν, ενισχύοντας παράλληλα τη δημοσιονομική βιωσιμότητα μέσω επαρκώς στοχοθετημένων μέτρων και σταδιακά διαφοροποιημένων πολιτικών σε εθνικό επίπεδο»