Πετρελαιοβιομηχανία – καπνοβιομηχανία: Βίοι παράλληλοι

Οι μεγάλοι όμιλοι πετρελαίου πιθανότατα θα βρεθούν αντιμέτωποι με μια εκθετική αύξηση δικαστικών αγωγών για το κλίμα τα επόμενα χρόνια, μια τάση που αναλυτές υποστηρίζουν ότι θυμίζει την περίοδο που ακτιβιστές υπέβαλαν μηνύσεις κατά της καπνοβιομηχανίας.

Η προοπτική ενός αυξανόμενου κύματος νομικών υποθέσεων κατά των επιχειρήσεων που μολύνουν το περιβάλλον, έρχεται λίγο μετά την ιστορικής σημασίας δικαστική ήττα της Royal Dutch Shell. To Περιφερειακό Δικαστήριο της Χάγης, στις 26 Μαίου, διέταξε τον αγγλο-ολλανδικό γίγαντα πετρελαίου να καθορίσει περισσότερο φιλόδοξους στόχους για την μείωση των εκπομπών καυσαερίων. Επίσης, ανέφερε ότι η Shell είναι υπεύθυνη για τις δικές της εκπομπές άνθρακα, αλλά και για των προμηθευτών της, γνωστές ως εκπομπές Scope 3. Εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε τότε ότι η εταιρεία θα προχωρούσε σε έφεση κατά της «απογοητευτικής» απόφασης του δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή σήμαινε για πρώτη φορά στην ιστορία ότι μια εταιρεία είναι νομικά υποχρεωμένη να προσαρμόσει τις πολιτικές της με βάση τη Συμφωνία των Παρισίων και αποτελεί σημείο καμπής στην κλιματική μάχη.

«Θα δείτε την απόφαση για την Shell να χρησιμοποιείται ως δεδικασμένο για να ασκηθούν νέες πιέσεις,» δήλωσε η Ελίζαμπεθ Χάϊπς, αναλύτρια στην Verisk Maplecroft σε τηλεφωνική συνέντευξη στο CNBC. Εκθεση που δημοσιεύθηκε από την εταιρεία τον προηγούμενο μήνα αποκάλυψε ότι επιχειρήσεις που συνδέονται με πετρέλαιο και φυσικό αέρο, γαιάνθρακα και εταιρείες ηλεκτρισμού, αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να βρεθούν αντιμέτωπες με μηνύσεις για το κλίμα. Η έκθεση δεν κρύβει εκπλήξεις καθώς το 83% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου προκλήθηκαν από ορυκτά καύσιμα το 2018. Από την αρχή το αιώνα που διανύουμε, περισσότερες από 2.000 δικαστικές υποθέσεις με θέμα το κλίμα ξεκίνησαν, μια τάση που εκτιμάται ότι θα έχει παγκόσμιες επιπτώσεις για τις εταιρείες έντασης άνθρακα. Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιστοιχούν στο 90% των μηνύσεων που έχουν υποβληθεί από το 2000, όμως οι υποθέσεις εξαπλώνονται και σε άλλες περιοχές, όπως η Αργεντινή, η Νότια Αφρική και η Ινδία, μεταξύ άλλων. «Η προσοχή των μέσων ενημέρωσης που μπορεί να τραβήξουν πολλές από αυτές τις υποθέσεις είναι ένας υπέροχος τρόπος για να ασκηθεί πίεση στις κυβερνήσεις και να αναγκάσει τις επιχειρήσεις να αλλάξουν,» δήλωσε η Φράνκα Βόλφ, αναλύτρια της Verisk Maplecroft.

Οι δίκες του καπνού

Φέτος μόνο, περισσότερες από 70 αγωγές για το κλίμα υποβλήθηκαν παγκοσμίως, σύμφωνα με την εταιρεία, αριθμός σημαντικά υψηλότερος από τον αριθμό των δικαστικών υποθέσεων που υποβλήθηκαν στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου των προηγούμενων ετών. Αναλυτές πιστεύουν ότι αυτό είναι απλά το ξύσιμο της επιφάνειας απ΄ όσα πρόκειται να δούμε στο μέλλον, κάνοντας έναν παραλληλισμό με τις αποκαλούμενες δίκες καπνού στις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Δεκαετίες πριν η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου προσπαθήσει να σπείρει αμφιβολία για την αναγκαιότητα της κλιματικής δράσης, οι καπνοβιομηχανίες προσπάθησαν να υπονομεύσουν τις αναδυόμενες συνδέσεις μεταξύ του καπνίσματος και του καρκίνου των πνευμόνων. Διαμορφωτές πολιτικής εμφανίσθηκαν διστακτικοί στο να δράσουν κατά της καπνοβιομηχανίας εκείνη την εποχή και οι δικαστικές υποθέσεις ήταν ανεπιτυχείς για αρκετά χρόνια. Αυτά συνέβησαν μέχρι την ιστορική απόφαση του 2006 που βρήκε τις αμερικανικές καπνοβιομηχανίες ένοχες για ψευδή παραπλάνηση όσον αφορά στους κινδύνους για την υγεία που συνδέονται με το κάπνισμα.

«Τελικά, πιστεύω ότι είναι πιο σημαντικό να γίνει παραλληλισμός επειδή αυτό που ξεκίνησε αργά, εξελίχθηκε σε κύμα μαζικών δικών που άλλαξαν πραγματικά το τοπίο στην καπνοβιομηχανία,» δήλωσε η Βόλφ. “Οι επιπτώσεις από αυτό ήταν σημαντικές. Δισεκατομμύρια δολάρια χάθηκαν, άλλαξαν τους κανονισμούς. Είναι ένα καλό παράδειγμα για το τι μπορεί να συμβεί στις ΗΠΑ,» πρόσθεσε η Χάιπς.

Πέραν των μηνύσεων, οι κυβερνήσεις έχουν αναλάβει το έργο να αυξήσουν το ρυθμιστικό βάρος στις επιχειρήσεις προκειμένου να προστατεύσουν τα δικαιώματα των μελλοντικών γενεών.  Η κυβέρνηση της Γουϊάνας βρίσκεται στα δικαστήρια από δύο πολίτες που αντιδρούν στα σχέδια της ExxonMobil να ενισχύσει την παραγωγή ορυκτών καυσίμων στην ακτή αυτής της χώρας της Νότιας Αμερικής. Η υπόθεση υποστηρίζει ότι η επέκταση παραβιάζει τα δικαιώματα των πολιτών της χώρας σε ένα υγιές περιβάλλον. Στην Ευρώπη, ακτιβιστές και μη-κυβερνητικές οργανώσεις ζήτησαν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και λάβει απόφαση κατά των σχεδίων της Νορβηγίας για περισσότερες εξορύξεις πετρελαίου στην Αρκτική. Η υπόθεση υποστηρίζει ότι στερεί τους νέους ανθρώπους από το μέλλον τους. Ωστόσο, είναι η απόφαση κατά της Shell που ενισχύει αυτή την ακτιβιστική τάση κατά των επιχειρησεων.

Το κύμα των δικαστικών υποθέσεων για το κλίμα έρχεται σε μια περίοδο κρίσιμη για την κλιματική δράση, με τους διαμορφωτές πολιτικής και τους επιχειρηματίες να βρίσκονται υπό εντεινόμενη πίεση να μετατρέψουν σε αποτελέσματα τις υποσχέσεις που έδωσαν στο πλαίσιο της Συμφωνίας των Παρισίων. Οι νέες αρένες κινδύνου κλιματικών δικαστικών υποθέσεων είναι η απάτη και οι αποζημιώσεις για την προστασία καταναλωτών, ο σχεδιασμός και η νομοθεσία αδειοδότησης και η περιβαλλοντική επίδοση. Νομικοί κύκλοι κάνουν λόγο για την αναγνώριση του «ecocide»  ως διεθνές έγκλημα Αυτός ο όρος-ομπρέλα αναφέρεται σε όλες τις μορφές μαζικής καταστροφής των οικοσυστημάτων, από τη βιομηχανική ρύπανση μέχρι την απελευθέρωση μικρο-πλαστικών στους ωκεανούς. Το Stoip Ecocide Foundation δημοσίευσε τον νομικό όρο του ecocide (eco-κτονίας) την Τρίτη, ζητώντας να ανοίξει ο δρόμος για δράσει περιβαλλοντικής καταστροφής που θα ενσωματωθούν στη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου Εγκλημάτων της Χάγης, παίρνοντας θέση δίπλα σε όρους όπως εγκλήματα πολέμου, γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.  Η Τζότζο Μέτα, συνιδρύτρια της εκστρατείας Stop Ecocide δήλωσε στο CNBC ότι περιμένει το έγκλημα αυτό να ενταχθεί στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαστηρίου σε πέντε χρόνια.