Δυτική Μακεδονία: Με «μαγιά» 1 δισ. ευρώ η απολιγνιτοποίηση

Κλείδωσε το πρώτο σχέδιο του ελληνικού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΠΔΑΜ), στο οποίο ενσωματώθηκαν οι παρατηρήσεις τοπικών και επιστημονικών φορέων, έπειτα από πολύμηνη διαβούλευση, η οποία μόλις ολοκληρώθηκε. Σύμφωνα με ανανεωμένο πρόγραμμα, τα ευρωπαϊκά κονδύλια του 1,6 δισ. ευρώ που δικαιούται η Ελλάδα από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης τον πρώτο πυλώνα του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης που θα στηρίξει τις περιφέρειες που θα πληγούν από την απανθρακοποίηση του ενεργειακού μείγματος _ τα 1,018 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν στη Δυτική Μακεδονία, στην ενεργειακή «καρδιά» της χώρας εδώ και έξι δεκαετίες.

Για την Πελοπόννησο, και ειδικά για την περιοχή της Μεγαλόπολης, η οποία επίσης θα επηρεαστεί, οικονομικά και κοινωνικά, από το σβήσιμο των λιγνιτικών μονάδων έως το 2023, προορίζονται άλλα 388,2 εκατ. ευρώ. Τα υπόλοιπα 211 εκατ. ευρώ θα μπουν στον «λογαριασμό» των μη διασυνδεδεμένων με το ηπειρωτικό σύστημα μεταφοράς ρεύματος νησιών του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου και στην Κρήτη όπου θα πρέπει άμεσα να μπει «λουκέτο» στις ρυπογόνες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ, που λειτουργούν με καύσιμο πετρέλαιο (μαζούτ ή ντίζελ).

Το ΠΔΑΜ καταρτίζεται για την περίοδο 2021-2027 και περικλείει τρία αναλυτικά Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία, τον Δήμο Μεγαλόπολης, τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, τα οποία υποδεικνύουν τις περιοχές για τις οποίες θα γίνει χρήση του 1,6 δισ. ευρώ σύμφωνα με τους ειδικούς κανόνες και τις προδιαγραφές της ΕΕ.

Στις επιχειρήσεις η μεγαλύτερη «πίτα»

Στην κατανομή των πόρων ανά προτεραιότητα, οι επιχειρήσεις, και στις τρεις περιοχές, θα …απολαύσουν το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας (47% των πόρων), δηλαδή 761 εκατ. ευρώ. Από αυτά τα 500 εκατ. ευρώ αφορούν την επιχειρηματικότητα στη Δυτική Μακεδονία, όπου σύμφωνα με τη σχετική μελέτη, από την απολιγνιτοποίηση, έως το 2028, θα πληγούν 929 επιχειρήσεις, με τον κύκλο εργασιών τους να περιορίζεται κατά 426,3 εκατ. ευρώ.

Στις δράσεις για την ενεργειακή μετάβαση και την επίτευξη των στόχων για κλιματική ουδετερότητα θα κατευθυνθεί το 16% των πόρων, δηλαδή 257,5 εκατ. ευρώ, παρά την έμφαση στη διατήρηση του ενεργειακού χαρακτήρα των λιγνιτικών περιοχών. Ωστόσο, πολλές από τις δράσεις των επιχειρήσεων θα σχετίζονται με τη μετάβασή τους στην οικονομία μηδενικών ρύπων, ενώ η ίδρυση και προσέλκυση νέων επιχειρήσεων εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε μετασχηματισμό του υφιστάμενου παραγωγικού μοντέλου.

Για την αναπροσαρμογή των χρήσεων γης και την κυκλική οικονομία θα αποδοθεί το 7% των πόρων δηλαδή 11,5 εκατ. ευρώ, με τα περισσότερα από αυτά να αφορούν στη στήριξη της κυκλικής οικονομίας, και λιγότερα για εργασίες υποδοχής των επενδύσεων στις εκτάσεις των λιγνιτικών πεδίων και μονάδων της ΔΕΗ, καθώς για την αποκατάσταση των εδαφών έχουν προβλεφθεί 300 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Για τη διαχείριση της εργασιακής μετάβασης όσων θα χάσουν τις δουλειές τους _ μόνο στη Δυτική Μακεδονία υπολογίζονται σε 13.440 οι εργαζόμενοι που θα μείνουν άνεργοι έως το 2029 _ έχουν προβλεφθεί 267 εκατ. ευρώ (17%).Ειδικότερα, θα στηριχθούν πολιτικές της αγοράς εργασίας, όπως η απόκτηση νέων δεξιοτήτων, η αναβάθμιση υφιστάμενων και η επανειδίκευση, η διευκόλυνση για την αναζήτηση εργασίας, η προώθηση των ανέργων στην αγορά εργασίας κλπ.. Επιπλέον, σε ολοκληρωμένες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας και σε ευφυείς κοινότητες θα δοθούν 156 εκατ. ευρώ ενώ έχει περιληφθεί κονδύλι 65 εκατ. ευρώ για τεχνική βοήθεια.

Αξιοσημείωτο είναι ότι στο ΠΔΑΜ περιλαμβάνεται ένας νέος «Κόμβος Καινοτομίας για το Υδρογόνο και την Αποθήκευση Ενέργειας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας» ώστε να στηριχθούν επιχειρήσεις στην αλυσίδα αξίας του ως «καταλυτών» για την υλοποίηση επενδύσεων σε πλήθος βιομηχανικών κλάδων (π.χ. παραγωγή κυψελών καυσίμου κ.ά.). Όσον αφορά στο περίφημο project «Λευκός Δράκος» για παραγωγή πράσινου υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία, λόγω του υψηλού κονδυλίου που απαιτείται για την υλοποίησή του (8 δισ. ευρώ) είναι ένα από τα έργα IPCEI (Important Projects of Common European Interest) που αναμένεται να εγκρίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς χρηματοδότηση.

Επίσης, πέρα από τις νέες τεχνολογίες προβλέπεται και στήριξη των ενεργειακών κοινοτήτων, όπως αναφέρεται στο ΕΣΔΙΜ Δυτικής Μακεδονίας: «…στήριξη των ενεργειακών κοινοτήτων για κάλυψη τμήματος του κόστους εγκατάστασης συστημάτων αυτοπαραγωγής, θέρμανσης ή/και έργων ενεργειακής αναβάθμισης». Ο σχεδιασμός είναι να καλύπτεται μέρος των κεφαλαιουχικών δαπανών.

«Υπήρξε αναμφισβήτητη πρόοδος στις κατηγορίες των έργων που συμπεριλήφθηκαν στα Εδαφικά Σχέδια και το Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης με πρώτη και κύρια την επιλεξιμότητα των έργων ενεργειακών κοινοτήτων αλλά και την έμφαση στα έργα εξοικονόμησης ενέργειας», αναφέρει ο Νίκος Μάντζαρης, αναλυτής πολιτικής του Green Tank. Επισημαίνει μάλιστα ότι είναι ιδιαιτέρως θετική η στήριξη στα έργα ενεργειακής αναβάθμισης, καθώς αρχικά (Σεπτέμβριος 2020) η εξοικονόμηση ενέργειας εισερχόταν μόνο ως αύξηση 10% της επιδότησης στους ωφελούμενους του προγράμματος «Εξοικονομώ – Αυτονομώ», με τη λεγόμενη και «ρήτρα Δίκαιης Μετάβασης».

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Μάντζαρη, «η κατανομή των διαθέσιμων πόρων μεταξύ των αξόνων προτεραιότητας είναι ατεκμηρίωτη και αφήνει τους νευραλγικής σημασίας άξονες της ενεργειακής μετάβασης και της κυκλικής οικονομίας με ελλιπή χρηματοδότηση, προς όφελος του άξονα της επιχειρηματικότητας γενικά και χωρίς συγκεκριμένο πρόσημο, ο οποίος λαμβάνει τη μερίδα του λέοντος».

Έρχονται κονδύλια και από τον δεύτερο πυλώνα

Πέρα από το 1,6 δισ. ευρώ του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή τον πρώτο πυλώνα του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, η Ελλάδα θα στηριχθεί οικονομικά με περίπου 2 δισ. ευρώ από τους άλλους δύο πυλώνες, δηλαδή το Ειδικό Καθεστώς InvestEU για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων και τη Δανειακή Διευκόλυνση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την υλοποίηση δημοσίων επενδύσεων κυρίως στον τομέα των υποδομών. Μάλιστα, την περασμένη Πέμπτη υπεγράφη μεταξύ του πρόεδρου της ΕΤΕπ Βέρνερ Χόγερ, του υπουργού Ενέργειας Κώστα Σκρέκα και του προέδρου της Συντονιστική Επιτροπή ΣΔΑΜ κ. Κωστή Μουσουρούλη, δανειακή σύμβαση για ένα πρώτο «πακέτο» χρηματοδότησης 325 εκατ. ευρώ.