To «μακρύ, καυτό καλοκαίρι» γίνεται πλέον ανυπόφορο

Ένα σπάνιο κύμα καύσωνα «καίει» τις βορειοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ και τον Δυτικό Καναδά. Σε μια περιοχή του κόσμου που είναι ευρέως γνωστή για τη δροσερή βροχή και τους συνεφιασμένους ουρανούς, οι υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες έχει παραλύσει το οδικό δίκτυο και προκαλούν εκτεταμένα μπλάκαουτ στο δίκτυο ηλεκτρισμού. Μετεωρολόγοι χαρακτηρίζουν αυτό το φαινόμενο «θόλο θερμότητας», καιρικό φαινόμενο που μπορεί να παγιδεύσει ολόκληρη περιοχή κάτω από φλεγόμενους ουρανούς για πολλές ημέρες. Ας δούμε τι είναι ακριβώς αυτό το φαινόμενο, που οφείλεται και πόσο συχνά μπορεί να εμφανίζεται στο μέλλον.

1. Τι είναι ο θόλος θερμότητας;

Όταν ο ήλιος του καλοκαιριού θερμαίνει τον αέρα πάνω από το έδαφος ή τον ωκεανό, ο αέρας αυτό ανεβαίνει στην ατμόσφαιρα δημιουργώντας ένα βουνό –η θόλο- θερμού αέρα που κινείται αργά υπό μεγαλύτερη πίεση και εμποδίζει τα νέα καιρικά συστήματα να προωθηθούν. Βασικά, είναι μια μάζα θερμού αέρα που μένει κολλημένη πάνω από μια περιοχή. Ο θόλος θερμότητας μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσει ένα πολύ δυνατό ρεύμα αέρα (jet stream) που συνήθως κινείται με κατεύθυνση από δυτικά προς ανατολικά, να κινείται γύρω του. Στην περίπτωση του θόλου θερμότητας στις βορειοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ αυτό σημαίνει ότι το jet stream θα κινηθεί βόρεια προκαλώντας την επιβράδυνσή του.

2. Ποιος είναι ο αντίκτυπος;

Οι άνθρωποι που δεν έχουν συστήματα κλιματισμού βλέπουν τις θερμοκρασίες στα σπίτια τους να ανεβαίνουν σε μη-βιώσιμα επίπεδα, με ομάδες βοήθειας να προσπαθούν να προσφέρουν στους άστεγους δροσερό νερό και σκιά. Περισσότεροι από 600 άνθρωποι πεθαίνουν από ακραία υψηλή θερμοκρασία στις ΗΠΑ κάθε χρόνο και  πολλοί περισσότεροι πεθαίνουν σε άλλες χώρες. Το βουνό θερμότητας ψήνει το έδαφος της Γης, καταστρέφοντας σοδειές, επιδεινώνοντας τα φαινόμενα ξηρασίας δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για πυρκαγιές. Η ζήτηση για ενέργεια αυξάνεται, ακριβαίνοντας το φυσικό αέριο και τη χονδρική ηλεκτρικού ρεύματος, συνδυασμός που αναγκάζει εταιρείες κοινής ωφέλειας να διακόπτουν την παροχή ενέργειας σε πελάτες προκειμένου να διασφαλίσουν την υγεία του συνολικού δικτύου. Παρατεταμένη και ακραία ζέστη μπορεί να διακόψει τις δημόσιες μεταφορές καθώς τα καλώδια των τραμ και των τρένων λιώνουν στην κυριολεξία, ενώ προβλήματα προκαλούνται και στους σιδηροδρόμους λόγω της αλλοίωσης των σιδηρογραμμών. Οι θόλοι θερμότητας γίνονται ξεχωριστοί όγκοι στην ατμόσφαιρα, όπως οι ογκόλιθοι στα ποτάμια, αλλάζοντας τη ροή γύρω τους και προκαλώντας άλλες επιπτώσεις, όπως περιοχές χαμηλής πίεσης που μπορεί να φέρουν πλημμύρες.

3. Γίνονται συνήθεια οι θόλοι θερμότητας;

Ερευνες συμπεραίνουν ότι το φαινόμενο γίνεται περισσότερο συχνό, όμως δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά στοιχεία που να απαντούν σ΄ αυτό ερώτημα ακόμη. Οι προηγούμενοι θόλοι θερμότητας προκάλεσαν υπερβολική ζημιά. Ένα παρόμοιο κύμα καύσωνα που έπληξε τις κεντροδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ το 1995 προκάλεσε τον θάνατο 500 ανθρώπων στο Σικάγο και εκατοντάδες άλλους στην περιοχή. Ενας θόλος θερμότητας στην Καλιφόρνια, πέρυσι, κατέγραψε νέα ρεκόρ. Καθώς οι Καλιφορνέζοι στράφηκαν μαζικά στη χρήση κλιματιστικών, η έκρηξη κατανάλωτης ενέργειας προκάλεσε μπλάκαουτ αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ηλεκτρικό ρευμα.

4. Παίζει ρόλο η κλιματική αλλαγή;

Σαφέστατα η κλιματική αλλαγή δημιουργεί όλων των ειδών κύματα καύσωνα, πιο συχνά και πιο ακραία, παρότι τα στοιχεία για τους θόλους θερμότητας ειδικότερα είναι λιγότερο ισχυρά απ΄ ότι για ακραίες θερμοκρασίες γενικότερα. Σήμερα, οι επιστήμονες δεν εξετάζουν κατά πόσον η κλιματική αλλαγή αύξησε την ισχύ του κύματος καύσωνα. Αντίθετα, ερευνούν το πόσο πολύ συνέβη. Άλλες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής εργάζονται παράλληλα με τους θόλους θερμότητας για να εντείνουν τις διακλαδώσεις των ακραίων θερμοκρασιών. Για παράδειγμα, οι ξηρασίες και ο αυξημένος κίνδυνος πυρκαγιών, σημάδια της κλιματικής αλλαγής, ενισχύονται από τις παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες που προκαλούν οι θόλοι θερμότητας.

5. Πόσο διαρκούν οι θόλοι θερμότητας;

Συνήθως μια εβδομάδα. Τελικά, η δημιουργία αυτή γίνεται τόσο μεγάλη που δεν μπορεί να διατηρηθεί και καταρρέει, απελευθερώνοντας τον παγιδευμένο αέρα και τερματίζοντας τον καύσωνα.