Ο μακρύς αποχαιρετισμός στην Covid-19

Πότε θα τελειώσει; Εδώ και ενάμισι χρόνο, ο κορωνοϊός έχει εξαπλωθεί από χώρα σε χώρα. Εκεί που νομίζεις ότι ο ιός έχει νικηθεί, ένα νέο στέλεχος εμφανίζεται δυναμικά, με περισσότερα κρούσματα από το προηγούμενο. Κι όμως, καθώς ο αριθμός των εμβολιασμών ξεπερνά τα 3 δις, σκόρπιες εικόνες της ζωής μετά τον κορονοϊό αναδύονται. Ηδη, δύο πράγματα είναι ξεκάθαρα: ότι η τελευταία φάση της πανδημίας θα είναι επίπονη και ότι η Covid-19 θα αφήσει πίσω της έναν διαφορετικό κόσμο.

Ο Economist δημοσίευσε αυτή την εβδομάδα έναν δείκτη κανονικότητας, ο οποίος αντανακλά αυτές τις πραγματικότητες. Λαμβάνοντας τον μέσο όσο προ-πανδημίας ως 100, ο δείκτης καταγράφει πράγματα όπως πτήσεις, κυκλοφορία και λιανεμπόριο σε 50 χώρες που αντιστοιχούν στο 76% του πληθυσμού της Γης. Σήμερα, ο δείκτης βρίσκεται στο 66, σχεδόν διπλάσιο από το επίπεδο που ήταν τον Απρίλιο του 2020. Ωστόσο, η πανωλεθρία του κορονοϊού εξακολουθεί να είναι εμφανής σε πολλές χώρες. Σκεφτείτε την Μαλαισία, της χώρα με τις χειρότερες επιδόσεις του δείκτη. Η χώρα υποφέρει από ένα κύμα κρουσμάτων που είναι 6 φορές πιο θανατηφόρο από το προηγούμενο κύμα του Ιανουαρίου και ο δείκτης βρίσκεται στο 27. Η βασικός λόγος γιαυτό είναι ότι ο εμβολιασμός παραμένει ανολοκλήρωτος.

Στην υπο-Σαχάρια Αφρική, που επίσης πλήττεται από μια θανατηφόρα έξαρση του ιού, μόλις το 2,4% του πληθυσμού ηλικίας άνω των 12 ετών έχει λάβει έστω μια δόση του εμβολίου. Ακόμη και στην Αμερική, όπου τα εμβόλια υπάρχουν σε αφθονία, μόλις το 30% των κατοίκων στον Μισσισσιπή και στην Αλαμπάμα είναι πλήρως εμβολιασμένοι. Παρότι ο κόσμος πρόκειται να παράγει περίπου 11 δις δόσεις εμβολίων φέτος, θα χρειαστούν μήνες προτού όλα αυτά τα εμβόλια περάσουν στους ανθρώπους, ή και περισσότερο αν οι πλούσιες χώρες κρατήσουν τις δόσεις για την περίπτωση που ίσως τα χρειαστούν.

Η έλλειψη εμβολιασμού επιδεινώνεται από τα νέα στελέχη. Το στέλεχος Δέλτα, που εμφανίσθηκε στην Ινδία, είναι δύο με τρεις φορές πιο μολυσματικό σε σχέση με τον ιό που εμφανίσθηκε στη Γιουχάν. Τα κρούσματα αυξάνονται τόσο γρήγορα που τα νοσοκομεία μπορεί τάχιστα να ξεμείνουν από κρεβάτια και ιατρικό προσωπικό (και μερικές φορές το οξυγόνο) ακόμη και σε περιοχές που το 30% των ανθρώπων έχουν εμβολιαστεί. Τα σημερινά στελέχη μολύνουν ακόμη και τους εμβολιασμένους. Καμιά μετάλλαξη δεν έχει ακόμη αμφισβητήσει την ικανότητα των εμβολίων για εμποδίσουν σχεδόν όλες τις σοβαρές νοσήσεις και τον θάνατο. Όμως, η επόμενη μπορεί.

Τίποτα από όλα αυτά δεν αλλάζει το γεγονός ότι η πανδημία τελικά θα εξασθενίσει, παρότι ο ίδιος ο ιός αναμένεται να επιβιώσει. Για όσους τυχερούς έχουν πλήρως εμβολιαστεί και έχουν πρόσβαση σε νέες θεραπείες, η covid-19 γρήγορα γίνεται μια μη-θανατηφόρα ασθένεια. Στη Βρετανία, όπου το στέλεχος Δέλτα κυριαρχεί, το ποσοστό θνησιμότητας είναι περίπου 0,1%, παρόμοιο με την εποχική γρίπη. Ενας κίνδυνος, αλλά διαχειρίσιμος. Εάν ένα στέλεχος απαιτήσει ένα αναμορφωμένο εμβόλιο, αυτό δεν θα πάρει χρόνο για να παραχθεί.

Ωστόσο, καθώς τα εμβόλια και οι θεραπείες γίνονται πιο άφθονα σε πλούσιες χώρες, το ίδιο και η αγανάκτηση του να βλέπεις ανθρώπους σε φτωχές χώρες να πεθαίνουν λόγω έλλειψης προμηθειών. Αυτό θα προκαλέσει τριβές ανάμεσα στις πλούσιες χώρες και τις υπόλοιπες. Οι απαγορεύσεις στα ταξίδια θα κρατήσουν τους δύο κόσμους χωριστά.

Τελικά οι πτήσεις θα επαναληφθούν, όμως άλλες αλλαγές στη συμπεριφορά θα κρατήσουν. Μερικές θα είναι σημαντικές. Η Αμερική, όπου η ανακάμπτουσα οικονομία εκτινάχθηκε πάνω από τα προ-πανδημίας επίπεδα τον Μάρτιο, η χώρα βρίσκεται μόλις στο 73 του δείκτη, εν μέρει επειδή οι μεγάλες πόλεις είναι πιο ήσυχες και περισσότεροι άνθρωποι εργάζονται από το σπίτι.

Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι η κληρονομία του κορονοΪού θα ακολουθήσει τον δρόμο των προηγούμενων πανδημιών. Ο Νικόλας Χρηστάκης, του πανεπιστημίου Yale καταγράφει τρείς αλλαγές: η συλλογική απειλή προκαλεί την ανάπτυξη της κρατικής εξουσίας, η αλλαγή στην καθημερινή ζωή οδηγεί στην αναζήτηση νοήματος και τέλος το πλησίασμα στον θάνατο που φέρνει επιφυλακτικότητα ενώ η πανδημία εξαπλώνεται, προκαλεί θρασύτητα ότι η πανδημία φεύγει. Κάθε μια από αυτές τις αλλαγές θα σημαδέψει την κοινωνία με τον δικό της τρόπο.

Όταν οι άνθρωποι σε πλούσιες χώρες κλείστηκαν στα σπίτια τους στη διάρκεια των lockdowns, το κράτος οχυρώθηκε μαζί τους. Στη διάρκεια της πανδημίας, οι κυβερνήσεις ήταν το βασικό κανάλι πληροφοριών, αυτές που καθόριζαν τους κανόνες, πηγή ρευστού και τελικώς οι πάροχοι εμβολίων. Χονδρικά, οι κυβερνήσεις πλούσιων κρατών πλήρωσαν 90 σεντς για κάθε δολάριο χαμένης παραγωγής. Προς έκπληξη των ίδιων, οι πολιτικοί που περιόρισαν τις πολιτικές ελευθερίες είδαν ότι οι περισσότεροι πολίτες επικρότησαν τις επιλογές τους.

Υπάρχει ένας ζωηρός ακαδημαϊκός διάλογος σχετικά με το αν τα lockdowns άξιζαν. Όμως, η κληρονομιά της μεγάλης κυβέρνησης της πανδημίας είναι ήδη ορατή. Απλά κοιτάξτε τα σχέδια δαπανών της κυβέρνησης Μπάιντεν. Οποιο κι αν είναι το πρόβλημα –ανισότητα, υποτονική οικονομική ανάπτυξη, η ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας- μια μεγαλύτερη, πιο ακτιβιστική κυβέρνηση φαίνεται πως είναι η προτιμητέα λύση.

Υπάρχουν επίσης στοιχεία μια ανανεωμένης αναζήτησης νοήματος. Αυτό ενισχύει την μεταστροφή προς μια πολιτική ταυτότητας για τη δεξιά και την αριστερά, όμως πηγαίνει ακόμη πιο βαθιά. Σχεδόν ένας στους πέντε ανθρώπους στην Ιταλία και την Ολλανδία δήλωσαν στην εταιρεία δημοσκοπήσεων Pew ότι η πανδημία έκανε τις χώρες τους πιο θρησκευόμενες. Στην Ισπανία και τον Καναδά σχεδόν δύο στους τρεις ανέφεραν ότι οι οικογενειακοί δεσμοί έγιναν πιο ισχυροί. O ελεύθερος χρόνος επηρεάστηκε επίσης. Ο κόσμος δήλωσε ότι είχε 15% περισσότερο χρόνο στα χέρια του. Στη Βρετανία, οι νέες γυναίκες ξόδεψαν 50% περισσότερο χρόνο διαβάζοντας βιβλία. Οι λογοτεχνικοί αντιπρόσωποι πνίγηκαν από πρώτα μυθιστορήματα. Μερικά από αυτά θα χαθούν: οι εταιρείες μέσων φοβούνται μια «ύφεση προσοχής». Όμως κάποιες αλλαγές θα μείνουν.

Για παράδειγμα, οι άνθρωποι ίσως αποφασίσουν ότι θέλουν να ξεφύγουν από την ελεεινή εργασία που ζούσαν πριν την πανδημία και η στενότητα στις αγορές εργασίας ίσως τους βοηθήσουν. Στη Βρετανία, οι αιτήσεις για ιατρικές σχολές αυξήθηκαν κατά 21% το 2020. Στην Αμερική, η σύσταση επιχειρήσεων ανήλθε στα υψηλότερα από το 2004. Ενας στους τρεις Αμερικανούς που μπορεί να εργαστεί από το σπίτι θέλει να συνεχίσει, σύμφωνα με έρευνες. Μερικοί επιχειρηματίες δίνουν εντολή στους εργαζόμενους να επιστρέψουν στα γραφεία, άλλοι προσπαθούν να τους δελεάσουν.

Οσοι δεν θα πεθάνουν θα ρισκάρουν

Είναι ασαφές ακόμη κατά πόσον η όρεξη για ρίσκο θα ανακάμψει. Επί της αρχής, εάν επιβιώσετε μιας θανατηφόρας ασθένειας μπορεί να θεωρήσετε τον εαυτό σας έναν από τους τυχερούς. Στα χρόνια μετά την ισπανική γρίπη, πριν μια 10ετία, η πείνα για ενθουσιασμό κάλυψε όλες τις πτυχές της ζωής, από τη σεξουαλική άδεια στις τέχνες και την τρέλα της ταχύτητας. Αυτή τη φορά, τα νέα σύνορα μπορεί να κυμαίνονται από τα διαστημικά ταξίδια μέχρι τη γενετική μηχανική, την τεχνητή νοημοσύνη και την ενισχυμένη πραγματικότητα.

Ακόμη και πριν την εμφάνιση του κορονοϊού, η ψηφιακή επανάσταση, η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της Κίνας έδειχναν το τέλος της μεταπολεμικής, Δυτικής τάξης πραγμάτων. Η πανδημία θα ενισχύσει αυτή τη μεταμόρφωση.