Τολμηρότεροι οι Eλληνες;

Τώρα που έχουμε πάρει τον μακρύ δρόμο για να αφήσουμε πίσω μας την πανδημία, αναρωτιόμαστε εάν αυτή η εμπειρία επέδρασε στη συμπεριφορά της ελληνικής κοινωνίας. Θα πρέπει μάλιστα να ομολογήσουμε από την αρχή ότι το ενδιαφέρον μας το συγκεντρώνουν τα θέματα που μπορούν να παίξουν έναν ρόλο στην οικονομική συμπεριφορά. Ειδικότερα μας ενδιαφέρει το ζήτημα της διαχείρισης του κινδύνου και της αποφυγής της ζημιάς.

Εχουμε στη διάθεσή μας δύο πηγές ερευνών ανάλυσης των συμπεριφορών: τις έρευνες που κάναμε στο ΕΚΠΑ με τη Metron Analysis (2019 και Νοέμβριος 2020), και την πρόσφατη (Ιούνιος 2021) έρευνα του Pew Research Center των ΗΠΑ που σε αυτή την έρευνα συμπεριέλαβε και την Ελλάδα. Η πρώτη έρευνα του ΕΚΠΑ αφορούσε την κοινωνική ταυτότητα των Ελλήνων, και γι’ αυτό θα γράψουμε περισσότερα σε επόμενο σημείωμα, και η δεύτερη τις αντιδράσεις των πολιτών μετά τον COVID-19.

Το 2019 το 12% των Ελλήνων ήταν ορθολογικοί, το 25% ήταν μη ορθολογικοί και το 60% διακρίνονταν από μεγάλη αποστροφή κινδύνου. Το 2020 (Νοέμβριος, πριν αρχίσει το βαρύ κύμα της πανδημίας του χειμώνα), οι ορθολογικοί παρέμειναν ως ποσοστό σταθεροί, οι μη ορθολογικοί μειώθηκαν στο 21% και είχε αυξηθεί η αποφυγή του κινδύνου από 60% σε 63%.

Σήμερα, ύστερα από το κύμα μολύνσεων του χειμώνα, η κοινωνία θεωρεί ότι αντιμετωπίσαμε την πανδημία σχετικά καλά και πολύ καλά (60% των ερωτηθέντων, με 55% παγκόσμιο μέσο όρο) ενώ οι Ελληνες νιώθουν (και μάλιστα οι νεότεροι) ότι επηρέασε σοβαρά τη ζωή τους (84% έναντι 65% τον παγκόσμιο μέσο όρο). Επίσης αντιλαμβάνονται πως ζουν πλέον σε μια περισσότερο διχασμένη κοινωνία από ό,τι στο παρελθόν.

Τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα σημεία όμως είναι δύο: Το πρώτο είναι ότι οι Ελληνες πιστεύουν (72% έναντι 58% παγκοσμίως) ότι η ελληνική οικονομία υπό την κρίση του COVID-19 αποκάλυψε τις αδυναμίες της, που δείχνει υψηλότερο βαθμό συνειδητοποίησης. Το δεύτερο ότι χρειάζονται πολύ λιγότεροι περιορισμοί κοινωνικής αποστασιοποίησης (43% έναντι 23% (!) του παγκόσμιου μέσου όρου).

Εγινε η ελληνική κοινωνία σοφότερη και τολμηρότερη, έτοιμη να ανεχθεί σκληρότερες υγειονομικές καταστάσεις προκειμένου να αντιμετωπίσει τα προβλήματα (οικονομικά vs υγειονομικά), δηλαδή μειώθηκε η τάση της αποφυγής της υγειονομικής ζημιάς που κυριάρχησε στην πρώτη περίοδο της πανδημίας, ή ο χαμηλός βαθμός ορθολογισμού τους δεν τους επιτρέπει να δουν ότι η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι το σωστότερο μέσο για να αντιμετωπιστεί η κρίση;

Μήπως η ελληνική κοινωνία έχει γίνει ορθολογικότερη αγνοώντας πλέον τις αιτιάσεις των αντιεμβολιαστών και των ανέξοδων αντιρρήσεων;

Με άλλα λόγια, μήπως ενώ στην πρώτη περίοδο της πανδημίας (μέχρι τον Νοέμβριο του 2020) ζύγιζαν την υγειονομική ζημιά πολύ περισσότερο, στη δεύτερη περίοδο θέλουν λιγότερα περιοριστικά μέτρα, παρόλο που η δεύτερη περίοδος ήταν η πιο σκληρή υγειονομικά, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους; Ετσι φαίνεται ότι τώρα οι Ελληνες δεν επιθυμούν να υποβαθμιστεί άλλο η ευημερία τους ζητώντας λιγότερους περιορισμούς, στηριζόμενοι βεβαίως και στους εκτεταμένους εμβολιασμούς!

Λέτε να αποκτήσει η συμπεριφορά αυτή ευρύτερες προεκτάσεις προς την κατεύθυνση της ανάληψης οικονομικών κινδύνων, εξωστρέφειας κ.τ.λ.; Οι πανδημίες είναι μεγάλα γεγονότα πάντως!

Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι καθηγητής ΕΚΠΑ