«Δρόμος του Μεταξιού» α λα ευρωπαϊκά – Τα διλήμματα της ΕΕ με ΗΠΑ και Κίνα

Όταν, το 2013, ο – σχετικά «φρέσκος» τότε – ηγέτης της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, ανακοίνωνε το μεγαλεπήβολο σχέδιο του για τον σύγχρονο «Δρόμο του Μεταξιού» (Belt and Road Initiative, για την ακρίβεια), η αλήθεια είναι ότι λίγοι έδωσαν την πρέπουσα σημασία και φαντάστηκαν τι θα μπορούσε να πετύχει το Πεκίνο μέσω αυτού.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 2017, όταν το κινεζικό «σχέδιο του αιώνα» έμπαινε σε πλήρη εφαρμογή, η υπόθεση έγινε πιο σοβαρή. Και πάλι, όμως, δεν προκάλεσε συναγερμό στη Δύση, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Έτσι, οι Κινέζοι κατάφεραν να προχωρήσουν συστηματικά και σχετικά «αθόρυβα», με τον… δράκο να αφήνει το ίχνος του σε ολοένα περισσότερες χώρες.

Ο Μπάιντεν άλλαξε το κλίμα

Φέτος, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του Τζο Μπάιντεν στην Ευρώπη και τις συνόδους κορυφής της G7 και ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΕ, τα πράγματα φάνηκε να έχουν αλλάξει. Ο «Δρόμος του Μεταξιού» βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων – μαζί με την επιθετικότητα της Κίνας στην περιοχή του Ειρηνικού – και οι συμμετέχοντες αποφάσισαν να αναλάβουν δράση.

Οι αριθμοί, άλλωστε, δεν αφήνουν περιθώρια για περαιτέρω καθυστερήσεις: Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για δεκάδες χώρες – κυρίως της Αφρικής, της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής, αλλά και της Ευρώπης – που τείνουν να προσδεθούν σφιχτά στο κινεζικό άρμα μέσα από αυτή τη διαδικασία, καθώς και για έργα (κυρίως σε επίπεδο υποδομών) συνολικής αξίας άνω των 2,5 τρις. δολαρίων που έχουν ολοκληρωθεί, βρίσκονται σε εξέλιξη ή στο τελικό στάδιο του σχεδιασμού, ενταγμένα στον νέο «Δρόμο του Μεταξιού».

Έτσι, βάσει και των αποφάσεων που έχουν ληφθεί, οι κυβερνήσεις των «27» έχουν εξουσιοδοτήσει την Κομισιόν να επεξεργαστεί και να παρουσιάσει, μέχρι την άνοιξη του 2022, ένα ευρωπαϊκό σχέδιο που θα μπορέσει να λειτουργήσει ως αντίβαρο στον κινεζικό επεκτατισμό. Με στόχο, όπως είναι προφανές, η ΕΕ να προσφέρει μια εναλλακτική λύση στις χώρες που έχουν αδήριτη ανάγκη από βοήθεια και έργα.

Το αρχικό πολιτικό πλαίσιο, μάλιστα, αναμένεται ότι θα συζητηθεί και θα εγκριθεί σήμερα στις Βρυξέλλες, κατά τη διάρκεια της συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ – μαζί με το χρονοδιάγραμμα για την παρουσίαση του τελικού σχεδίου.

«Βλέπουμε ότι η Κίνα χρησιμοποιεί οικονομικά και χρηματοπιστωτικά εργαλεία για να αυξήσει την πολιτική της επιρροή παντού στον κόσμο. Δεν έχει νόημα να παραπονούμαστε γι’ αυτό, πρέπει να προσφέρουμε εναλλακτικές», σημείωσε προσερχόμενος ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Χέικο Μάας, για να προσθέσει: «Είναι πολύ σημαντικό η ΕΕ να συντονιστεί πολύ στενά με τις ΗΠΑ».

Υποδομές και έργα με αρχές

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και το σχετικό ρεπορτάζ του Politico, οι Ευρωπαίοι – έχοντας τη στήριξη και των ΗΠΑ – θα επιχειρήσουν να θέσουν σαφή πρότυπα που αφορούν τη χρηματοδότηση έργων υποδομών, τόσο σε επίπεδο χρηματοδότησης όσο και μορφών εργασίας κατά την εκτέλεσή τους, καθώς το Πεκίνο κατηγορείται ότι δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει μαζικά παιδιά και καταναγκαστική εργασία.

Ωστόσο, όπως είναι προφανές, όλα θα κριθούν από τη διαθεσιμότητα των κεφαλαίων. Με άλλα λόγια, από το εάν και κατά πόσο οι Ευρωπαίοι θα έχουν την πρόθεση και θα είναι σε θέση να ρίξουν στην προσπάθεια αυτή τα εκατοντάδες δισ. που απαιτούνται προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι να στρέψουν το βλέμμα τους μακριά από το Πεκίνο.

Σε πρώτο στάδιο, φυσικά, από θα επιχειρηθεί να γίνει εντός της ίδιας της ΕΕ. Με σκοπό να απεγκλωβιστούν από τα κινεζικά «δίχτυα» τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν ενεργά στην κατασκευή του νέου «Δρόμου του Μεταξιού», ανάμεσα στις οποίες είναι αρκετά της ανατολικής Ευρώπης, αλλά και η Ιταλία.

Η συγκυρία μοιάζει δε σχετικά ευνοϊκή, καθώς υπάρχει η «δεξαμενή» του Ταμείου Ανάκαμψης, που στοχεύει ακριβώς σε έργα υποδομής και στη μετάβαση προς ένα νέο παραγωγικό μοντέλο.

Όσο για τις τρίτες χώρες, εκεί τα πράγματα είναι σαφώς πιο δύσκολα. Οι ανάγκες τους, άλλωστε, είναι τεράστιες, η ΕΕ δεν διαθέτει απεριόριστα κονδύλια, ενώ οι Κινέζοι έχουν ήδη σαφές προβάδισμα, που δύσκολα θα καλυφθεί.

Η «ντρίμπλα» του Σι Τζινπίνγκ

Ίσως αυτός είναι ο λόγος που ο Σι Τζινπίνγκ, κατά την πρόσφατη επικοινωνία του με την Ανγκελα Μέρκελ και τον Εμανουέλ Μακρόν (την περασμένη εβδομάδα), κατέθεσε μία συμβιβαστική πρόταση: Να ενώσουν Κίνα και ΕΕ τις δυνάμεις τους και τα κεφάλαιά τους, μοιράζοντας τις «σφαίρες επιρροής» στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Μόνο που κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με ρήξη των Ευρωπαίων με τους Αμερικανούς και με αθέτηση των υποσχέσεων που έδωσαν στον Μπάιντεν όταν τον συνάντησαν. Για την ώρα δε, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να είναι πιθανό.

Παρ’ όλα αυτά, Βερολίνο, Παρίσι και Βρυξέλλες θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία, για να μην τα σπάσουν εντελώς με την Κίνα και να μην βρεθούν στην πρώτη γραμμή του νέου Ψυχρού Πολέμου. Όπως ξεκαθάρισε, εξάλλου, ο Μακρόν στον πρόεδρο των ΗΠΑ, η Ευρώπη δεν έχει πρόθεση να «συρθεί» πίσω από τις ΗΠΑ σε μια τυφλή αντιπαράθεση και θέλει να ακολουθήσει μια πιο αυτόνομη πολιτική.

Το ζήτημα είναι εάν τα καταφέρει και πόσα είναι διατεθειμένη να ρισκάρει.