Θυρεοειδής: «Ακτινογραφία» στον ρυθμιστή του μεταβολισμού μας

Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας που έχει ζωτική σημασία για την υγεία, καθώς παράγει τις ορμόνες που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό του σώματος και επηρεάζουν όλες τις λειτουργίες του. Ωστόσο οι παθήσεις σε αυτόν είναι πολύ συχνές. Σχεδόν όλοι γνωρίζουμε κάποιον που πάσχει από κάποια από αυτές και ξέρουμε καλά πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή τους.

Ομως, όπως  σημειώνει η ενδοκρινολόγος, διευθύντρια ΕΣΥ – επιστημονικά υπεύθυνη στο Ενδοκρινολογικό Τμήμα ΓΝΑ Αλεξάνδρα Γεωργία Κάσση,  «δυστυχώς, πολλοί πάσχοντες από αυτές καθυστερούν να διαγνωστούν, συχνά διότι έχουν ελλιπείς γνώσεις για τον θυρεοειδή και τις παθήσεις τους».

Στο πλαίσιο αυτό η ειδικός, αριθμεί και αναλύει τα 10 κυριότερα δεδομένα που όλοι πρέπει να γνωρίζουν γι’ αυτόν.

Παράγει δύο βασικές ορμόνες

Ο θυρεοειδής είναι ένας μικρός αδένας (έχει μέγεθος 4-6 εκατοστά), στο πρόσθιο τμήμα του λαιμού. Παράγει τις ορμόνες Τ3 και Τ4, οι οποίες επηρεάζουν σχεδόν κάθε κύτταρο, ιστό και όργανο του ανθρώπινου σώματος. Οι ορμόνες αυτές ρυθμίζουν πολλές ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού, όπως οι καύσεις θερμίδων, ο καρδιακός παλμός, η σωματική θερμοκρασία, η λειτουργία των μυών, του ήπατος, του εγκεφάλου κ.λπ.

Χρειάζεται ιώδιο

Για να λειτουργεί ομαλά και να παράγει τις ορμόνες Τ3 και Τ4, ο θυρεοειδής χρειάζεται μικροσκοπικές ποσότητες ιωδίου. Εχει υπολογιστεί ότι συνολικά στη διάρκεια της ζωής του μέσου ανθρώπου χρειάζεται περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού ιώδιο.

Ωστόσο η τροφοδοσία του θυρεοειδούς με αλάτι πρέπει να είναι σταδιακή και καθημερινή και όχι απότομη. Σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει κίνδυνος να μην μπορεί να επιτελέσει το έργο του και να αναπτυχθεί υποθυρεοειδισμός εξαιτίας ιωδοπενίας (έλλειψης ιωδίου) ή υπερθυρεοειδισμός εξαιτίας υπερπαραγωγής των ορμονών Τ3 και Τ4.  Αξίζει να σημειωθεί ότι ο υποθυρεοειδισμός εξαιτίας ιωδοπενίας είναι σπάνιος έως μηδαμινός στη χώρα μας, διότι εδώ και δεκαετίες καθιέρωσε η ελληνική κυβέρνηση να είναι το αλάτι των τροφίμων ιωδιούχο.

Η λειτουργία του ελέγχεται από τον εγκέφαλο

Την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών ρυθμίζει η θυρεοτρόπος ορμόνη (TSH). Η ορμόνη αυτή παράγεται από την υπόφυση, έναν αδένα που βρίσκεται στον εγκέφαλο.

Εάν η υπόφυση αντιληφθεί πως στο αίμα κυκλοφορούν μειωμένα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών, παράγει περισσότερη TSH για να διεγείρει την παραγωγή τους. Αντιθέτως, αν αντιληφθεί πως υπάρχουν αυξημένες θυρεοειδικές ορμόνες, μειώνει την TSH για να ελαττωθεί η παραγωγή τους.

Ακόμα και οι μικρές αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών Τ3 και Τ4, επιφέρουν αλλαγή στα επίπεδα της TSH.

Οι παθήσεις του είναι συχνότερες στις γυναίκες

Οι γυναίκες ασθενείς είναι πέντε έως οκτώ φορές περισσότερες απ’ ό,τι οι άνδρες πάσχοντες. Συνολικά, μία στις οκτώ γυναίκες εκδηλώνει κάποια πάθηση του θυρεοειδούς, κυρίως μετά την εγκυμοσύνη και κατά την εμμηνόπαυση.

Η πιο συχνή πάθησή του είναι ο υποθυρεοειδισμός. Ο υποθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται από μειωμένη παραγωγή των ορμονών Τ3 και Τ4. Εκδηλώνεται με συμπτώματα, όπως κόπωση, αίσθημα ψύχους, μυϊκή αδυναμία και ανεξήγητη αύξηση του σωματικού βάρους. Δεύτερη σε συχνότητα θυρεοειδοπάθεια είναι ο υπερθυρεοειδισμός που προκαλεί νευρικότητα και οξυθυμία, δυσκολίες στη συγκέντρωση, αίσθημα ζέστης όταν οι άλλοι κρυώνουν, ταχυπαλμία και διάρροια, δυσκολίες στον ύπνο και ανεξήγητη απώλεια βάρους.

Οι περισσότερες παθήσεις του δεν μπορούν να προληφθούν. Σε πολλές περιπτώσεις οι παθήσεις του θυρεοειδούς είναι αυτοάνοσες, δηλαδή απόρροια της υπερβολικής αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος. Απ’ όσες όμως δεν είναι, η ακριβής αιτία παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Επομένως, είτε το ένα συμβαίνει είτε το άλλο, τρόπος πρόληψης δεν υπάρχει.

Ωστόσο οι ασθενείς μπορούν με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή να διατηρούν την πάθησή τους υπό έλεγχο, περιορίζοντας τις επιπτώσεις της στο σώμα και στη ζωή τους.

Αν δεν ρυθμιστεί εγκαίρως, υπάρχουν επιπλοκές. Οι αδιάγνωστες θυρεοειδοπάθειες αυξάνουν τον κίνδυνο επιπλοκών, όπως  τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η οστεοπόρωση, η υπογονιμότητα κ.λπ. Επιπλέον, οι έγκυοι με αδιάγνωστο υποθυρεοειδισμό διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αποβολής, πρόωρου τοκετού και σοβαρών αναπτυξιακών προβλημάτων στα παιδιά τους.

Μπορεί να αναπτύξει καρκίνο. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, όμως, ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι ιάσιμος. Υπάρχει πάντως μια σπάνια μορφή (αποτελεί το 1-2% του συνόλου των περιστατικών στον αδένα) που μπορεί να είναι πολύ επιθετική. Ο καρκίνος αυτός λέγεται αναπλαστικός ή μη διαφοροποιημένος καρκίνος του θυρεοειδούς.

Μπορεί να αφαιρεθεί. Ο θυρεοειδής αδένας μπορεί να χρειαστεί αφαίρεση σε περίπτωση καρκίνου. Σε αυτή την περίπτωση, ο ασθενής παίρνει θυρεοειδικές ορμόνες σε μορφή δισκίων, οι οποίες υποκαθιστούν τις φυσικές που δεν παράγει πια ο οργανισμός του. Ετσι συνεχίζει κανονικά τη ζωή του.

Χρειάζεται τακτικό τσεκάπ. Αν ένα άτομο έχει οικογενειακό ιστορικό οποιασδήποτε θυρεοειδοπάθεια, πρέπει να υποβάλλεται από την παιδική ηλικία σε ψηλάφηση από τον ενδοκρινολόγο ιατρό και αιματολογικό έλεγχο. Ο έλεγχος πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε περίπου 2 χρόνια.

Στους υγιείς ανθρώπους χωρίς οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδοπάθειας συνιστάται ψηλάφηση από τον ενδοκρινολόγο ιατρό και αιματολογικές εξετάσεις κάθε 2 χρόνια μετά την ενηλικίωση. Αναλόγως με τα ευρήματα, καθορίζεται ο τυχόν περαιτέρω έλεγχος που θα χρειαστεί και η ακριβής συχνότητα των επανελέγχων.