Ερευνα: Η τηλεργασία στη μετά – covid εποχή

Η τηλεργασία ήλθε και γιγαντώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και όλα δείχνουν ότι θα παραμείνει και μετά την λήξη της υγειονομικής κρίσης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι στη χώρα μας έχει ξεπεράσει το 26%, ενώ αναμένεται τα επόμενα χρόνια να συνεχίσει να αποτελεί τρόπο απασχόλησης για ικανό αριθμό εργαζομένων.

Παρά ταύτα τα προβλήματα οργάνωσης του νέου ατού τρόπου παροχής εργασίας και η διασφάλιση των όρων και συνθηκών παραμένει το ζητούμενο στη χώρα μας, καθώς τώρα εκδηλώνονται τα πρώτα δειλά βήματα επιβολής κανόνων. Βήματα η αποτελεσματικότητα των οποίων θα κριθεί στο μέλλον.

Με τον πρόσφατο εργατικό νόμο της κυβέρνησης νομοθετήθηκε η αναγνώριση του δικαιώματος αποσύνδεσης, δηλαδή το δικαίωμα κάθε τηλεργαζόμενου να απέχει από την παροχή εργασίας με τηλεφωνικό, ηλεκτρονικό ή ψηφιακό τρόπο, εκτός ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των αδειών του. Επίσης ο νόμος προβλέπει ότι τηλεργασία επιβάλλεται με συμφωνία μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών και κατ’ εξαίρεση μόνο για λόγους δημόσιας υγείας ή υγείας του εργαζομένου μπορεί να εισάγεται μονομερώς.

Ταυτοχρόνως ο εργοδότης αναλαμβάνει το κόστος του εξοπλισμού, της συντήρησης και των τηλεπικοινωνιών, ενώ απαγορεύεται η χρήση της κάμερας για τον έλεγχο της απόδοσης του τηλεργαζομένου.

Ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την προστασία της υγείας και της επαγγελματικής ασφάλειας του τηλεργαζομένου, ενώ οι τηλεργαζόμενοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους εργαζομένους εντός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης.

Η έκρηξη της τηλεργασίας

Έκρηξη της απασχόλησης με καθεστώς τηλεργασίας, αλλά και ανάδειξη προβλημάτων όπως οι μισθολογικές ανισότητες και η ανάγκη θέσπισης ρυθμίσεων για τους όρους απασχόλησης, είναι τα ζητήματα που αναδείχθηκαν κατά την περίοδο της πανδημίας συνολικά στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και στην χώρα μας.

Το ποσοστό της παροχής εργασίας μέσω της τηλεργασίας στις χώρες της Ε.Ε. εκτοξεύθηκε από 16,1% τον 2019 σε 37% το 2020, με ένα στους τρείς εργαζόμενους να απασχολείται με αυτή τη μορφή απασχόλησης. Αντιστοίχως στην χώρα μας η αύξηση ήταν ιλιγγιώδης με ένα στους τέσσερις να απασχολούνται με τηλεργασία και τα ποσοστά να ανεβαίνουν από 5,3% το 2019 ξεπέρασε το 26% το 2020.

Η καταγραφή των εξελίξεων γύρω από την τηλεργασία προέρχεται από το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Εργατικού Δυναμικού και ειδικότερα από την έρευνα του κ. Π. Κυριακούλια για «την τηλεργασία στην Ευρωπαική Ένωση πριν και μετά την πανδημία του covid 19».

Η σημαντικότερη, ίσως, εκτίμηση της έρευνας αφορά την προοπτική της συγκεκριμένης απασχόλησης, η οποία μπορεί να εξακολουθήσει να εφαρμόζεται από ένα μεγάλο ποσοστό εργαζομένων που κυμαίνεται μεταξύ 35% – 41% στα δύο τρίτα των χωρών –μελών της Ένωσης. Έκπληξη αποτελεί το ποσοστό της Ελλάδας – για τους εν δυνάμει τηλεργαζόμενους – το οποίο φέρεται μελλοντικά να αγγίζει το 40% του συνόλου των εργαζόμενων μισθωτών.

Σύμφωνα με την έρευνα οι τηλεργαζόμενοι θα συνεχίσουν να αυξάνονται σημαντικά κατά το διάστημα, της πανδημίας. Ωστόσο με τα λήξη της υγειονομικής δύνανται να σταθεροποιηθούν – στην χώρα μας – γύρω στο 25% του συνόλου μισθωτών και αυτοαπασχολουμένων. Δηλαδή περίπου 500.000 άτομα να εργάζονται με καθεστώς πλήρους τηλεργασίας (fullyteleworkable) . Ταυτοχρόνως, ένα πρόσθετο ποσοστό 12% (δηλαδή επιπλέον 250.000 – 300.000 άτομα) μπορεί να εργάζεται σε θέσεις εργασίας με υψηλές δυνατότητες τηλεργασίας.

Η διεύρυνση της τηλεργασίας θα σημειωθεί περαιτέρω σε επαγγέλματα γραφείου και διοικητικά επαγγέλματα όπου η χρήση Η/Υ είναι το κύριο μέσο εργασίας, υπό την έννοια ότι στην τηλεργασία αναμένεται να ενταχθεί μεγαλύτερος αριθμός χαμηλά ή μεσαία αμειβομένων κατηγοριών εργαζομένων, σε σχέση με την προ πανδημίας κατάσταση, όπου η τηλεργασία αφορούσε περισσότερο σε διευθυντικά στελέχη και σε ανώτερα διοικητικά, οικονομικά ή τεχνικά στελέχη επιχειρήσεων με μεγάλη αυτονομία ως προς την οργάνωση και το χρόνο εργασίας τους.

Ωστόσο στην έρευνα γίνεται σαφές ότι η ευρεία καθιέρωση της τηλεργασίας εγείρει σημαντικά ζητήματα ανισοτήτων – μισθολογικών, εκπαιδευτικών, φύλου κλπ. – τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν θεσμικά.

Η τηλεργασία προ covid 19

Κατά την τελευταία δεκαετία, προ coved19, η τηλεργασία αυξανόταν αλλά όχι εντυπωσιακά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας στην Ε.Ε. ήταν το 2009 στο 12,4% και το 2019 έφθασε στο 16,1%. Στην Ελλάδα τα ποσοστά ήταν σαφώς χαμηλότερα. Από 4,3% το 2009 έφθασε στο 5,3% πριν την υγειονομική κρίση.

Η τηλεργασία – προ κρίσης – αφορούσε περισσότερο τους αυτοαπασχολούμενους, παρά τους μισθωτούς με εξαρτημένη σχέση εργασίας. Στην Ευρώπη το 2019 «εργάζονταν από το σπίτι» το 37% των αυτοπασχολουμένων και αντιστοίχως το 12,7% των μισθωτών.

Στην Ελλάδα, οι αυτοπασχολούμενοι εργάζονταν το 2019 σε ποσοστό 4,9% «ορισμένες φορές» από το σπίτι και 3% «συνήθως», ενώ τα ποσοστά των μισθωτών ήταν 2,9% και 1,4% αντίστοιχα.

Η εφαρμογή της τηλεργασίας σχετίζεται άμεσα με κλάδους στους οποίους είναι δυνατή η πρακτική της εφαρμογή, όπως οι τομείς της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών (40%) και οι επιχειρηματικές υπηρεσίες υψηλής έντασης γνώσης (35%).

Υψηλά ποσοστά τηλεργασίας παρατηρούνταν πριν τη πανδημία και στο χώρο της εκπαίδευσης (32%),γεγονός που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στον πρόσθετο χρόνο εργασίας που αφιερώνουν οι εκπαιδευτικοί στο σπίτι, προκειμένου να προετοιμάσουν την εκπαιδευτική δραστηριότητα.

Στον αντίποδα, χαμηλά ποσοστά τηλεργασίας (κάτω του 10%) υπάρχουν στους παραγωγικούς κλάδους και ειδικά σε αυτούς με χαμηλή τεχνολογική εξειδίκευση και υψηλή ένταση εργασίας, δηλαδή στη βιομηχανική παραγωγή και στις υπηρεσίες όπου η εξυπηρέτηση των πελατών γίνεται δια ζώσης