Σε Ταμείο Ανάκαμψης, βιώσιμες υποδομές και προτάσεις καινοτομίας ποντάρουν οι κατασκευές

Η πολύχρονη και βαθιά οικονομική κρίση, καθώς και η σοβαρή υγειονομική κρίση που ακολούθησε, βύθισαν τον κλάδο των κατασκευών. Η έλλειψη νέων έργων, η αδυναμία χρηματοδότησης και οι παρωχημένες, γραφειοκρατικές διαδικασίες καταδίκασαν τον κλάδο σε συρρίκνωση. Είναι ενδεικτικό ότι η πανδημία οδήγησε το 2020 την κατασκευαστική δραστηριότητα σε υποχώρηση 10,3% σε σύγκριση με το προηγούμενο επίσης δυσμενές για τον κλάδο έτος.

Η ανάγκη αναθέρμανσης όμως της ευρωπαϊκής οικονομίας, μετά την πανδημία, θα ρίξει στην αγορά πρωτοφανείς πόρους, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 και των υπόλοιπων χρηματοδοτικών εργαλείων.

Η στροφή του τομέα των κατασκευών σε έργα με τα οποία αντιμετωπίζονται σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα αναδεικνύεται από τον Σύνδεσμο Τεχνικών Εταιρειών Ανώτερων Τάξεων (ΣΤΕΑΤ), που εκπροσωπεί τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες της χώρας, ως ένα από τα «κλειδιά», ώστε η χώρα μας να μην σπαταλήσει της μεγάλη της ευκαιρία για ανάκαμψη.

Έργα υποδομών με περιβαλλοντικό πρόσημο

Για να μην χαθεί η μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα μας να υπερβεί τις συνέπειες της κρίσης και να ενισχύσει την αναπτυξιακή της δυναμική, όπως τονίζει σε ανακοίνωση που ακολούθησε τη Γενική Συνέλευση ο ΣΤΕΑΤ, «επιβάλλεται εκ των πραγμάτων μεγάλη ένταση της παραγωγικής διαδικασίας στους τομείς τους καθοριστικά αναπτυξιακούς και μάλιστα πέραν των δράσεων σε τομείς ψηφιακού εκσυγχρονισμού, έργων πρασίνου κλπ., πρέπει να δοθεί έμφαση και στον τομέα των κατασκευών σε έργα με τα οποία αντιμετωπίζονται σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα».

Οι τεχνικές εταιρείας ζητούν λοιπόν την επεξεργασία και υιοθέτηση ουσιαστικών λύσεων που εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού, με την αξιοποίηση του κατάλληλου και αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου για την υλοποίηση τους και την προώθηση ιδιαίτερων κινήσεων προγραμματισμού και ρυθμίσεων.
Πυλώνας της επιτυχίας θα είναι η στροφή του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδιασμού σε έργα υποδομών που εστιάζονται στον πυρήνα της επιδιωκόμενης περιβαλλοντικής προστασίας με την αντιμετώπιση μειζόνων κυκλοφοριακών προβλημάτων, που έχουν οδυνηρές συνέπειες βαρύτατων ατμοσφαιρικών μολύνσεων που προκαλούν δυσμενείς επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή, καθώς επίσης σε έργα σταθερής τροχιάς, δηλαδή μετρό, σιδηρόδρομο, προαστιακό κλπ.

Για να ανεβάσουν βεβαίως ταχύτητες τα έργα υποδομών, απαραίτητη είναι η διαμόρφωση συνθηκών ταχύτατης διεκπεραίωσης διαδικασιών για την επιλογή και τη συμβασιοποίηση των έργων.

Άμεση εφαρμογή των ρυθμίσεων του αναθεωρημένου νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις

Όπως επισημαίνουν οι εκπρόσωποι του τεχνικού κόσμου, είναι απαραίτητη, επίσης, η διασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας του συστήματος ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων έργων, με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των θετικών ρυθμίσεων του νέου νόμου.

Μετά την επανένταξη στον ν.4412/2016 της θέσπισης του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Έργων και της Εταιρείας Τιμολόγησης και Προδιαγραφών Τεχνικών Έργων, ρυθμίσεις τις οποίες ο ΣΤΕΑΤ χαρακτηρίζει ως απολύτως αναγκαίες για την εξυγίανση του συστήματος αναθέσεων και παραγωγής έργων και τον αντικειμενικό προσδιορισμό του κόστους, ζητώντας την άμεση και ταχεία διαδικασία λήψης των αναγκαίων μέτρων, και προώθησης των άμεσων ενεργειών και των επόμενων βημάτων για την τελική εφαρμογή τους.

Μάλιστα, οι μεγάλες τεχνικές εταιρείες προτείνουν την εφαρμογή προσωρινών συντελεστών αναθεώρησης, μέχρις ότου αντιμετωπιστεί με τις προβλέψεις του νέου νόμου η χρόνια παραμόρφωση του τρόπου σύνταξης του προϋπολογισμού των έργων, με τις τιμές μονάδος των εργασιών που εκτελούνται τα έργα να ορίζονται σήμερα ακόμα με νόμο που όμως δεν λαμβάνει υπόψη τους συντελεστές παραγωγής ενός έργου (οι οποίοι συνεχώς διαμορφώνονται).

Όπως τονίζουν, απαιτείται η άμεση προώθηση μέτρων και Υπουργικών Αποφάσεων (σύμφωνα με τις σχετικές προβλέψεις του Νόμου) για την εφαρμογή προσωρινών συντελεστών αναθεώρησης, ανταποκρινόμενων στις πραγματικές συνθήκες, σε σειρά υλικών και εργασιών που έχουν (ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα) επιβαρύνει σοβαρά το κόστος κατασκευής, έχουν δημιουργήσει ιδιαίτερα έντονα προβλήματα και επηρεάζουν την δυνατότητα υλοποίησης έργων.

Οι προτάσεις του ιδιωτικού τομέα

Μια ακόμη προϋπόθεση για την ολική επαναφορά του κλάδου αποτελεί, κατά τους εκπροσώπους των μεγάλων τεχνικών εταιρειών, η προώθηση μέσω των απαραίτητων νομοθετικών ρυθμίσεων της διαδικασίας των Πρότυπων Προτάσεων ή Προτάσεων Καινοτομίας (Unsolicited Proposals), για την ουσιαστική αξιοποίηση του ιδιωτικού τομέα στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων, με ταχείες διαδικασίες και αδειοδοτήσεις.
Η δυνατότητα υιοθέτησης και αξιοποίησης προτάσεων κάθε είδους από τον ιδιωτικό τομέα θα συμβάλει στον απεγκλωβισμό από τη γραφειοκρατία και την ταχεία προώθηση έργων που δεν βρίσκονται σε διαγωνιστική διαδικασία, είτε με σύστημα παραχώρησης, είτε με συνδυαστικό σύστημα ανταποδοτικής αμοιβής και πληρωμών διαθεσιμότητας. Στόχος των προτάσεων καινοτομίας είναι να ενεργοποιηθούν δυνάμεις που θα συμβάλλουν ουσιαστικά στην αναπτυξιακή προσπάθεια με ιδιωτικά κεφάλαια και χωρίς γραφειοκρατικές καθυστερήσεις.
«Από την πλευρά μας, με τις προτάσεις μας και την ενεργό συμμετοχή μας σε κάθε προσπάθεια αναμόρφωσης και εξορθολογισμού, ιδιαίτερα μάλιστα κάτω από τις νέες συνθήκες σοβαρής ενεργοποίησης στην αναπτυξιακή διαδικασία και ανάγκης πλήρους αξιοποίησης των διατιθέμενων πόρων σε συγκεκριμένους ανελαστικούς χρόνους και με απαίτηση απορρόφησης του συνόλου των ποσών που διατίθενται, συνεισφέρουμε στην αναπτυξιακή στροφή της οικονομίας και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας» τονίζουν κλείνοντας οι εκπρόσωποι των μεγάλων τεχνικών εταιρειών.

Η συρρίκνωση του κατασκευαστικού κλάδου

Σημειώνεται ότι, όπως έδειξε η πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, η συνολική αξία του κλάδου των κατασκευών το 2019 ανήλθε σε 7,3 δις. ευρώ, σημειώνοντας μια καθίζηση της τάξεως του 79,1% σε σύγκριση με το 2008. Μάλιστα, κατά την τριετία 2017-2019, το λειτουργικό πλεόνασμα και μικτό εισόδημα του κλάδου κινήθηκε σε ιστορικά χαμηλά, μόλις στα 273 εκατ. ευρώ το 2019, ακολουθώντας συνεχή πτωτική πορεία από τα τέλη της δεκαετίας του 2000.

Επίσης, η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) του κατασκευαστικού κλάδου των συρρικνώθηκε στα 2,2 δισ. ευρώ το 2019, όταν το 2006 ήταν 18,1 δισ., καταγράφοντας τότε το υψηλότερο σημείο της τελευταίας εικοσαετίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η συμμετοχή του κλάδου στη συνολική ΑΠΑ της ελληνικής οικονομίας να μειωθεί στο 1,4% το 2019 έναντι 9,4% το 2006. Η συνολική επενδυτική δαπάνη για κατασκευαστικά έργα έπεσε το 2019 κάτω από το ¼ του επιπέδου του 2007, δηλαδή από 34,1 δισ. ευρώ το 2007 σε μόλις 7,7 δισ. ευρώ το 2019.