Ο Αμαζόνιος στα πρόθυρα ασφυξίας

Οσο και αν τα τελευταία χρόνια η διεθνής κινητοποίηση για τη σωτηρία του Αμαζονίου είναι μεγαλύτερη από ό,τι παλαιότερα, όσο και αν οι πολίτες με οικολογική συνείδηση έχουν αυξηθεί σημαντικά και η φωνή τους γίνεται όλο και πιο δυνατή, όσο και αν η σεβαστική αντιμετώπιση-εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος προβάλλει πλέον ως μονόδρομος, η καταστροφή συνεχίζεται. Το επιβεβαιώνουν διαρκώς τα νέα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Ενα από τα πιο πρόσφατα αφορά την Αμαζονία της Βραζιλίας, δηλαδή στο 60% της συνολικής έκτασης του σημαντικότερου τροπικού δάσους της υφηλίου. Σύμφωνα με τις οικολογικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στη χώρα, τα δέκα τελευταία χρόνιαη πλούσια χλωρίδα της περιοχής εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από όσο απορροφά.

Συγκεκριμένα, πρόσφατη έρευνα καταδεικνύει ότι οι πυρκαγιές που σηµειώνονται στο τροπικό δάσος παράγουν 1,5 δισεκατοµµύριο τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, τη στιγµή που η βλάστηση απορροφά µόλις µισό δισεκατοµµύριο τόνους. Για να καταλάβουµε το µέγεθος του προβλήµατος, αρκεί να γνωρίζουµε πως το ένα δισεκατοµµύριο τόνοι του διοξειδίου του άνθρακα που µένουν στην ατµόσφαιρα αντιστοιχεί στις ετήσιες αντίστοιχες εκποµπές της Ιαπωνίας, η οποία είναι η πέµπτη πιο ρυπογόνος χώρα του πλανήτη. Την κατάσταση επιδεινώνουν οι υψηλές θερµοκρασίες και οι ξηρασίες. Πού αποδίδεται αυτή η εν εξελίξει τραγωδία; Φυσικά, στις βλαπτικές προς τη φύση δραστηριότητες των ανθρώπων και στην κλιματική αλλαγή – για την οποία πάλι ευθύνονται οι αλόγιστες δραστηριότητες των ανθρώπων.

Ο ρόλος του Μπολσονάρου

Τον Ιανουάριο του 2019 νέος πρόεδρος της Βραζιλίας εξελέγη ο Ζαΐχ Μπολσονάρου. Στο πρόγραμμα του ακροδεξιού πολιτικού περιλαμβανόταν σχέδιο εκχέρσωσης σημαντικών εκτάσεων του τροπικού δάσους προκειμένου να δημιουργηθούν χωράφια για την καλλιέργεια (κυρίως) σόγιας. Η αδιαφορία του για τις παγκόσμιες περιβαλλοντικές συνέπειες ήταν και εξακολουθεί να είναι προφανής. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα έναν χρόνο μετά την εκλογή του, η αποψίλωση των πυκνών δασών της Βραζιλίας είχε φτάσει στο υψηλότερο επίπεδό της μέσα στην τελευταία δωδεκαετία, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 9,5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Τότε, εκπρόσωποι μη κυβερνητικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται σε θέματα περιβάλλοντος είχαν καταγγείλει πως «στη διάρκεια μιας χρονιάς που η παγκόσμια οικονομία έχει σχεδόν παραλύσει, η Βραζιλία είναι μάλλον η μοναδική χώρα που κατάφερε να αυξήσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου».

Ο Μπολσονάρου όχι μόνο δεν έδειξε να κλονίζεται από τη σκληρή κριτική που του ασκήθηκε, αλλά και συνέχισε να αμφισβητεί την κλιματική αλλαγή, παραμένοντας υπέρμαχος των εξορυκτικών δράσεων και της εντατικής καλλιέργειας της γης ακόμη και στις προστατευόμενες δασικές περιοχές. Είναι εξάλλου ο πολιτικός ο οποίος και κατά τη διάρκεια των δραματικών πυρκαγιών που για εβδομάδες κατέκαιγαν τον Αμαζόνιο (μόνο μέσα στον Ιούλιο του 2020 ξέσπασαν τις 6.803!) ισχυριζόταν πως γινόταν ό,τι ακριβώς έπρεπε να γίνει: Οι φωτιές, είχε δηλώσει, ήταν εντός των προσυμφωνημένων ορίων ώστε η αποψίλωση του δάσους να είναι ελεγχόμενη και επωφελής.

Εξακολούθησε να επιμένει σε αυτές τις θεωρίες ακόμα και όταν τα στοιχεία επιβεβαίωσαν πως ο αριθμός των πυρκαγιών το 2019 ήταν τριπλάσιος από τις πυρκαγιές που είχαν ξεσπάσει το 2018. Αναζητώντας μάλιστα άλλοθι στράφηκε κατά των μη κυβερνητικών οργανώσεων και τις κατηγόρησε πως εκείνες άναβαν τις φωτιές για να ενοχοποιήσουν την κυβέρνησή του που δεν τις στήριζε οικονομικά. Ακολούθως, στοχοποίησε τον οικολόγο σταρ Λεονάρντο Ντι Κάπριο, κατηγορώντας τον πως χρηματοδότησε ο ίδιος τους εμπρησμούς. Ο ηθοποιός τον διέψευσε και δήλωσε ότι θα βρίσκεται δίπλα στους συνειδητοποιημένους Βραζιλιάνους που θα αγωνίζονται για τη σωτηρία των πολύτιμων δασών της πατρίδας τους.

Οι πρώτες προσπάθειες του Μπάιντεν

Οσο περνά ο καιρός, τα πράγματα μοιάζουν δυστυχώς να γίνονται όλο και πιο σκοτεινά και δυσοίωνα. Σε μια Βραζιλία που δοκιμάζεται σκληρά από την πανδημία και που οι επικρίσεις για κακή διαχείριση της κατάστασης από την κυβέρνηση ακούγονται όλο και πιο έντονες, ο Μπολσονάρου συνεχίζει να παίζει τα δικά του παιχνίδια εξουσίας. Διορίζει τους ανθρώπους του σε σημαίνουσες θέσεις, δηλώνει πως αν δώσει εντολή στον στρατό να βγει στον δρόμο για να αποκαταστήσει την τάξη ο στρατός «θα υπακούσει στην εντολή» προκαλώντας σάλο και, ανάμεσα στα άλλα, εγκρίνει τη μείωση κατά 24% του προϋπολογισμού για το περιβάλλον για το 2021 σε σχέση με τον προϋπολογισμό του 2020.

Πότε επέλεξε να το κάνει αυτό; Είκοσι τέσσερις ώρες από τη στιγμή που δεσμευόταν στη Σύνοδο για το κλίμα που είχε οργανώσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν πως θα διπλασίαζε τον προϋπολογισμό της χώρας του για το περιβάλλον και πως θα τερμάτιζε έως το 2030 την παράνομη υλοτομία. Πιο πιθανό είναι να έχει τερματίσει στο μεταξύ τον πολύπαθο Αμαζόνιο.

Το Χόλιγουντ κάνει πόλεμο

Ο αγώνας πάντως συνεχίζεται. Πρόσφατα ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, ορκισμένος πλέον εχθρός του προέδρου της Βραζιλίας, ξαναχτύπησε και ετούτη τη φορά δεν ήταν μόνος. Σε επιστολή που συνυπέγραψε μαζί με δεκάδες καλλιτέχνες (αναφέρουμε ενδεικτικά την Τζέιν Φόντα, την Κέιτι Πέρι, τον Ορλάντο Μπλουμ, τη Σκάρλετ Γιόχανσον, τη Σιγκούρνι Γουίβερ, τον Χοακίν Φίνιξ και τον Αλεκ Μπάλντουιν) και με άλλες διασημότητες (μεταξύ τους και προσωπικότητες από τη Βραζιλία), προέτρεπε/παν τον Τζο Μπάιντεν να αρνηθεί οποιαδήποτε συμφωνία για το περιβάλλον με τον Μπολσονάρου. Την ίδια στιγμή, 40 εμπορικές αλυσίδες-κολοσσοί απειλούσαν με μποϊκοτάζ τα βραζιλιάνικα προϊόντα, ζητώντας από το νομοθετικό σώμα της Βραζιλίας να μην υπερψηφίσει νομοσχέδιο με το οποίο επιτρέπει στους αγρότες-κτηματίες να αποκτούν νομικά δικαιώματα σε εκτάσεις για τις οποίες δεν έχουν εξουσιοδότηση, γεγονός που θα άνοιγε τον δρόμο για περισσότερες καύσεις δασών.

Κινήσεις όπως αυτές έχουν τη σημασία τους και την αξία τους. Ομως, παρά τις διαμαρτυρίες και τους αγώνες των ακτιβιστών και παρά τις προσπάθειες ορισμένων πολιτικών που αντιλαμβάνονται τη θεμελιώδη σημασία που έχει η σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος, το τροπικό δάσος του Αμαζονίου εξακολουθεί να είναι ο μεγάλος χαμένος σε μια ιστορία λεηλασίας και καταστροφής που κρατά εδώ και αιώνες. Τη στιγμή που οι κάτοικοι των πόλεων δυσκολευόμαστε όλο και πιο πολύ να πάρουμε μια ανάσα φρέσκου αέρα, η είδηση πως η Αμαζονία απελευθέρωσε περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κατά την τελευταία δεκαετία από όσο απορρόφησε, μοιάζει τρομακτικό θρίλερ, εξέλιξη που οδηγεί σε ένα ακόμα πιο δυστοπικό μέλλον. Ο Μπολσονάρου επιμένει ότι «ο Αμαζόνιος ανήκει στη Βραζιλία» και ότι «οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να κοιτάξουν τη δουλειά τους».

Οµως, τα στοιχεία παραµένουν αµείλικτα: Σύµφωνα µε νέα έκθεση 200 επιστηµόνων από όλον τον κόσµο, περισσότερο από το ένα τρίτο του τροπικού δάσους έχει ήδη αποψιλωθεί ή υποβαθµιστεί και τουλάχιστον 10.000 ενδηµικά είδη ζώων και φυτών απειλούνται άµεσα µε εξαφάνιση.

Την ίδια στιγµή,  κάθε συνειδητοποιημένος άνθρωπος, σε όποια γωνιά του κόσμου και αν έχει στήσει τη ζωή του, γνωρίζει πως στην πραγματικότητα η σωτηρία αυτού του τόσο σημαντικού οικοσυστήματος, γενικότερα η σωτηρία του περιβάλλοντος, είναι δουλειά και ευθύνη όλων μας. Πολύ απλά γιατί από αυτήν εξαρτάται η επιβίωση όλων μας. Γιατί από αυτήν εξαρτάται η επιβίωση όλων µας.