Κίνα: Στη μέγγενη και η εκπαίδευση για να αναδειχθεί η υπεροχή του Κόμματος

Πώς λέμε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση; Καμία σχέση! Εκτός κι αν δώσει κανείς μια αμιγώς γραμματική ερμηνεία της έννοιας της μεταρρύθμισης. Αν αποκόψει δηλαδή τη λέξη με την έννοια της εξέλιξης και θεωρήσει ότι μια μεταρρύθμιση μπορεί να αποβεί εξίσου είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο. Όταν ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ είχε αποφανθεί ενώπιον μιας ομάδας εκπαιδευτικών τον περασμένο Μάρτιο ότι ο κλάδος ενισχυτικής διδασκαλίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση «νοσεί χρονίως», όλοι πίστεψαν ότι προειδοποιούσε για τις ανισότητες και άλλες κοινωνικές αδυναμίες που θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν ενόψει των εορτασμών για τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση του κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η επέτειος γιορτάστηκε με λαμπρότητα την 1η Ιουλίου. Αλλά αφού έσβησαν τα λαμπιόνια της γιορτής φάνηκε ότι ο κινέζος πρόεδρος είχε άλλα στο μυαλό του. Ότι ήθελε δηλαδή να επεκτείνει και στον κλάδο της εκπαίδευσης την πολιτική εσωστρέφειας, που εφαρμόζει ήδη στον κλάδο των κινεζικών εταιρειών υψηλής τεχνολογίας. Μιλάμε για μια βιομηχανία με ετήσιο τζίρο 100 δισ. δολ. που κάποιοι αναλυτές κρίνουν ήδη ότι έχει καταδικαστεί σε θάνατο.

Τεκνοποιείτε γιατί χανόμαστε

Πρόκειται ουσιαστικά για τον επιχειρηματικό κλάδο των ιδιωτικών φροντιστηρίων και εν γένει των εξωσχολικών μαθημάτων που άνθησε και καρποφόρησε εντυπωσιακά χάρη στην πολιτική του ενός παιδιού ανά οικογένεια που επί δεκαετίες εφάρμοσε το Πεκίνο για να θέσει κάποιο όριο στην εκθετική αύξηση του πληθυσμού της χώρας. Έχοντας τη δυνατότητα να αποκτήσουν μόνο ένα παιδί, τα ζευγάρια αφού φρόντιζαν αυτό να είναι αγόρι (εδώ και χρόνια ή Κίνα εισάγει νύφες από γειτονικές χώρες), φρόντιζαν να μην του λείψει τίποτα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα εκπαιδευτικά του εφόδια για τη ζωή.

Έτσι άνθησαν οι ιδιωτικές σχολές, κατά κανόνα συμπληρωματικές της κρατικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αλλά αίφνης η κομματική νομενκλατούρα αντιλήφθηκε ότι ο πληθυσμός της χώρας άρχισε να γερνά. Οπότε έσπευσε να καταργήσει την πολιτική του ενός παιδιού. Πώς όμως θα πείθονταν τα ζευγάρια για να αποκτήσουν και δεύτερο παιδί; Στερώντας τους τη δυνατότητα να κάνουν «περιττά» έξοδα για την ανατροφή του πρώτου. «Κόβοντάς» του τα φροντιστήρια θα εξοικονομούνταν εισόδημα στο νοικοκυριό ώστε να τεκνοποιήσει εκ νέου.

Ένα είναι το Κόμμα

Πρώην κυβερνητικοί αξιωματούχοι, επιχειρηματικά στελέχη και αναλυτές στην Κίνα συμφωνούν στην άποψη ότι η σύνθλιψη του συγκεκριμένου κλάδου ταιριάζει στην ιδεολογική αντίληψη του Σι ότι το Κόμμα και ο ηγέτης του «πρέπει να ηγούνται όλων, της κυβέρνησης, του στρατού, της κοινωνίας και των σχολείων», όπως γράφουν χαρακτηριστικά οι «Financial Times». Το μήνυμα δηλαδή είναι ξεκάθαρο, κατά τους ανταποκριτές της βρετανικής εφημερίδας που υπογράφουν το ρεπορτάζ (ένας από τη Σιγκαπούρη και δύο από το Πεκίνο): ο Σι θέλει να κάνει άλλη μια επίδειξη της υπεροχής του Κομμουνιστικού Κόμματος σε κάθε έκφανση της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής στη χώρα. Και η εκπαίδευση είναι εξ ορισμού το κεντρικό εργαλείο των ιδεολογικών μηχανισμών κάθε κράτους – πόσω μάλλον εκείνων με αυταρχικά και αντιδημοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης, όπως είναι το κινεζικό.

Ευλόγως στον κλάδο επικρατεί πανικός. Από την περασμένη Παρασκευή, που ανακοινώθηκε ότι η υποστηρικτική βοήθεια των Κινέζων μαθητών μπορεί να γίνεται μόνο σε μη κερδοσκοπική βάση και ότι οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί όμιλοι δεν μπορούν να λαμβάνουν χρηματοδότηση από ξένα κεφάλαια, οι τιμές των μετοχών των τριών μεγαλύτερων κινεζικών ομίλων που είναι εισηγμένοι και στη Wall Street (TAL Education, New Oriental Education και Gaotu Techedu) έχουν χάσει περίπου το 60% της αξίας τους. Η Goldman Sachs έχει εκτιμήσει ότι οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν θα μειώσουν τα ετήσια κέρδη του κλάδου από τα 100 δισ. δολ. σε λιγότερα από 25 δισ. δολ.

Λιγότερη ελευθερία, περισσότερη ισότητα

Τα μέτρα που ανακοίνωσε το Πεκίνο για την ιδιωτική εκπαίδευση «είναι περισσότερο από δρακόντεια», εκτιμούν οι «FT». Και εντάσσονται στη νέα πολιτική που χάραξε τον περασμένο Δεκέμβριο το «πολίτμπιρο» του Κομμουνιστικού Κόμματος, που έχει ως στόχο «να εμποδιστεί η άναρχη επέκταση του κεφαλαίου» στη χώρα. Διότι καλός είναι ο καπιταλισμός, αλλά μόνο αν είναι κρατικά ελεγχόμενος. Και όταν μιλάμε για μονοκομματικό κράτος, ο έλεγχος είναι ευλόγως κομματικός. Θύματα της πολιτικής αυτής έπεσαν πρώτα οι μεγάλοι τεχνολογικοί όμιλοι της Κίνας.

«Τα τελευταία 20 χρόνια η Κίνα εστίαζε τις προσπάθειές της στην ανάπτυξη και την αποτελεσματικότητα. Άλλά τώρα εγκαταλείπει την οικονομική ελευθερία και στρέφεται προς την οικονομική δικαιοσύνη. Εκείνο που θέλουν στην κυβέρνηση είναι να βεβαιωθούν ότι η πίτα μοιράζεται πιο ίσα και δίκαια», δήλωσε στους «FT» ο Μινγκ Λιάο της εδρεύουσας στο Πεκίνο επενδυτικής εταιρείας Prospect Avenue Capital. Πέραν της ίσης και δίκαιης κατανομής της οικονομικής πίτας και βεβαίως του πιο αυστηρού ιδεολογικού ελέγχου (τον Απρίλιο η κυβέρνηση είχε συστήσει στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας να φροντίζουν να μην εφοδιάζουν τις βιβλιοθήκες τους με εγχειρίδια που «παραβιάζουν την γραμμή, τις αρχές και τις πολιτικές του Κόμματος»), το «κυνηγητό» των κινεζικών εταιρειών με διεθνή παρουσία αποδίδεται και σε λόγους εθνικής ασφαλείας. Και μάλιστα από το ίδιο το καθεστώς, εμμέσως βέβαια.

Ο ψηφιακός Ψυχρός Πόλεμος

Όπως δημοσίευσαν οι κινεζικοί «Global Times», μια εφημερίδα που απηχεί τις απόψεις του Κόμματος (δύσκολα θα μπορούσε να επιβιώσει και διαφορετικά), το πρόβλημα με εισηγμένες σε ξένες αγορές – και δη στη Wall Street – εταιρείες είναι ο τεράστιος όγκος προσωπικών δεδομένων που διαχειρίζονται. Η τεχνολογική Didi για παράδειγμα, που δραστηριοποιείται στην παροχή αυτοκινήτων με οδηγό και μπήκε μόλις τον Ιούλιο στο στόχαστρο των κινεζικών αρχών, έχει περί τα 377 εκατ. εγγεγραμμένους χρήστες.

Ζήτημα εθνικής ασφάλειας προκύπτει από το γεγονός ότι οι εταιρείες με διεθνή παρουσία μοιραία αποκτούν μετόχους και εταίρους αμερικανικές ή άλλες ξένες εταιρείες. Οι μέτοχοι αυτοί όμως θεωρούνται από την κινεζική νομενκλατούρα ως εν δυνάμει κατάσκοποι. Και, δίχως να αρνείται κανείς τον σινοαμερικανικό ψηφιακό Ψυχρό Πόλεμο που μαίνεται τα τελευταία χρόνια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι εκ φύσεως τα αυταρχικά καθεστώτα φοβούνται την σκιά τους.

Σε κάθε περίπτωση, «η ένταση της ρυθμιστικής καταιγίδας που σαρώνει την Κίνα εξαρτάται από την οικονομική κατάσταση της χώρας», όπως σημείωσε στους «Financial Times» ο Λάρι Χου, ειδικός σε κινεζικά ζητήματα της αυστραλέζικης τράπεζας Macquarie. Ο Χου εκτιμά ότι ο πρόεδρος Σι και οι συν αυτώ εξαπέλυσαν το πογκρόμ εσωστρέφειας κατά του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας του εκμεταλλευόμενος την πρόοδο που πέτυχε πέρυσι σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και τη συνεπαγόμενη ισχυρή ανάκαμψη της κινεζικής οικονομίας από το τέταρτο τρίμηνο του 2020.