«Μίνι Σένγκεν» στα δυτικά Βαλκάνια – Κουράστηκαν να περιμένουν την ΕΕ…

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει επιφυλακτική και σε μεγάλο βαθμό αρνητική, τουλάχιστον για την ώρα, στην ένταξη σε αυτήν των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στο ορατό μέλλον. Η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων αναβάλλεται διαρκώς και για διάφορους λόγους, με αποτέλεσμα η λάμψη της «ευρωπαϊκής προοπτικής» να έχει ήδη ξεθωριάσει στις κοινωνίες και τις πολιτικές ελίτ των χωρών της περιοχής.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η Βόρεια Μακεδονία είναι υποψήφια προς ένταξη εδώ και 18 συνολικά χρόνια, η Σερβία εδώ και 9 χρόνια και η Αλβανία τα τελευταία 7. Επισήμως δε, ο δρόμος της πρώτης προς την ΕΕ μπλοκάρεται για την ώρα από τη Βουλγαρία, της δεύτερης από την εκκρεμότητα που αφορά στο Κόσοβο, ενώ στην περίπτωση της τρίτης καθοριστικό ρόλο παίζει το ρευστό πολιτικό τοπίο και η διαφθορά.

Οι κίνδυνοι καραδοκούν

Όπως και να έχει, οι κυβερνήσεις των τριών παραπάνω χωρών, όπως άλλωστε και αρκετών άλλων, έχουν κουραστεί από την αέναη αναμονή και έχουν αποφασίσει να αναλάβουν πρωτοβουλίες, χωρίς να περιμένουν την έγκριση των Βρυξελλών. Κάτι που, εκτός των άλλων, οφείλεται και στο γεγονός ότι γνωρίζουν πως όσο η κατάσταση μένει ως έχει, ο κίνδυνος αναζωπύρωσης των εθνικισμών και υποτροπής των πληγών που δεν έχουν ποτέ κλείσει είναι κάτι παραπάνω από ορατός (τα σενάρια που έχουν δει το φως της δημοσιότητας σχετικά πρόσφατα περί αλλαγής συνόρων και ανταλλαγής πληθυσμών είναι αποκαλυπτικά…)

Σε αυτό το φόντο, οι ηγέτες των «3» έχουν δώσει αύριο, Πέμπτη 29 Ιουλίου, ραντεβού στα Σκόπια, προκειμένου να θέσουν και επισήμως σε ισχύ μια συμφωνία την οποία έχουν συμφωνήσει από το 2019, αλλά αναγκάστηκαν να καθυστερήσουν εξαιτίας της πανδημίας. Πρόκειται για το επονομαζόμενο «μίνι Σένγκεν των Βαλκανίων», που έχει στόχο να διασφαλίσει σταδιακά, μέσα στην επόμενη τριετία, τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες που χαρακτηρίζουν την ΕΕ και την «ορίτζιναλ» Ζώνη του Σένγκεν: Την ελεύθερη κίνηση αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και φυσικών προσώπων.

Περιμένοντας την ΕΕ…

«Γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια κούραση στην ΕΕ όσον αφορά στη διεύρυνση. Έτσι, πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε για τους εαυτούς μας και για τους λαούς μας, πώς μπορούμε να διευρύνουμε τις αγορές μας», δήλωσε στους Financial Times ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάντερ Βούτσιτς. «Πρόκειται για μια περιφερειακή πρωτοβουλία που θα μας συνδέσει και θα βελτιώσει τις ζωές των πολιτών μας. Μαζί χτίζουμε τα νέα ευρωπαϊκά Βαλκάνια», ήταν το μήνυμα που έστειλε ο ίδιος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Η ΕΕ δεν είναι συνεπής με τις υποσχέσεις της (…) Είναι ανάγκη να προσφέρουμε πιο γρήγορα απτά οφέλη στους πολίτες μας», είπε από την πλευρά του στους FT ο πρωθυπουργός της Β. Μακεδονίας, Ζόραν Ζάεφ. Όσο για τον Αλβανό ομόλογό του, Έντι Ράμα, παρομοίασε τις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες με το γνωστό θεατρικό έργο του Σάμουελ Μπέκετ, «Περιμένοντας τον Γκοντό».

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι «3» έχουν φροντίσει να κρατήσουν ανοιχτές τις πόρτες της πρωτοβουλίας τους και σε άλλες χώρες της περιοχής – Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο και Κόσοβο. Ωστόσο, αποφάσισαν να μην τους περιμένουν, καθώς δεν επιθυμούν να εμπλακούν σε μια διαδικασία που θα απαιτεί ομοφωνίες και θα είναι «όμηρος» των βέτο, όπως συμβαίνει στην ΕΕ.

Μικρές οικονομίες, στρατηγική θέση

Η αλήθεια είναι πως το οικονομικό μέγεθος που αντιπροσωπεύουν οι παραπάνω χώρες είναι σχετικά μικρό και δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ανταγωνιστική απειλή από τις Βρυξέλλες. Αθροιστικά, άλλωστε, το ΑΕΠ των τριών ιδρυτικών μελών του «μίνι Σένγκεν» ανέρχεται σε λίγο πάνω από τα 80 δισ. δολάρια (σε απόλυτες τιμές), δηλαδή δεν αντιστοιχεί καν ούτε στο μισό ΑΕΠ της Ελλάδας.

Παρ’ όλα αυτά, η θέση τους είναι τέτοια που ουδείς μπορεί να τις αγνοήσει. Το έντονο ενδιαφέρον που επιδεικνύουν γι’ αυτές μια σειρά παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις – όπως Ρωσία, Κίνα και Τουρκία – μαρτυρά του λόγου το αληθές. Το ίδιο συμβαίνει και με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες μάλιστα έχουν σχεδόν κατοχυρώσει τον τίτλο του «απελευθερωτή», τουλάχιστον σε ορισμένες από τις χώρες της περιοχής – ενώ έχουν φροντίσει να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ χωρίς καθυστέρηση η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία.

ΗΠΑ vs Ευρώπη

«Τα Βαλκάνια που έχουμε σήμερα ίσως αποτελούν το πιο λαμπρό παράδειγμα – αν όχι το μοναδικό λαμπρό – της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Οι ελευθερίες που απολαμβάνουμε σήμερα στα Βαλκάνια είναι, πρωτίστως, δικό τους παιδί», είπε χαρακτηριστικά ο Ράμα στους FT.

Η ΕΕ, βεβαίως, έχει τις δικές της προτεραιότητες και προβλήματα που, δεν μπορεί εύκολα να υπερβεί. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται πως η πρωτοβουλία των «3» και η ίδρυση του «μίνι Σένγκεν» προκαλεί ανησυχία στις Βρυξέλλες – πολύ περισσότερο καθώς ανάλογες κινήσεις γίνονται και στις Βαλτικές χώρες.

Πέρα από δηλώσεις, όμως, απαιτούνται πιο συγκεκριμένες ενέργειες για να πείσει η ΕΕ ότι κάτι μπορεί ακόμη να προσφέρει στις χώρες των (δυτικών κυρίως) Βαλκανίων.