Για 72 ώρες στην Άρτα

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον νομό Άρτας από τα γεφύρια και τα πορτοκάλια.

Πλέον τα πορτοκάλια είναι λίγα, ή καλύτερα λιγότερα, αν και τα τελευταία χρόνια γίνονται φιλότιμες προσπάθειες να επανακτήσουν την αίγλη –και τις πωλήσεις- που είχαν κάποτε. Χαρακτηριστικό είναι πως η πρώτη στρατηγική επένδυση στην Ελλάδα που πραγματοποίησε το Επενδυτικό Ταμείο SMERemediumCap, με leader τον Νίκο Καραμούζη, αφορά τα πορτοκάλια και εν γένει τα φρούτα της Άρτας, στα οποία… τρεντάρουν -μεταξύ άλλων- και τα ακτινίδια.

Τα γεφύρια από την άλλη, μήτε λιγόστεψαν, μήτε αυξήθηκαν. Στέκουν αγέρωχα παρά τη φθορά του χρόνου, με τη χωρίς συμμετρία λιθόκτιστη γέφυρα πάνω από τον Άραχθο, στην είσοδο της πόλης της Άρτας, να κυριαρχεί, από τα σχολικά βιβλία μέχρι τα stories στο Instagram.

Από αυτό το θρυλικό γεφύρι ξεκίνησε το τριήμερο οδοιπορικό μας στην πρωτεύουσα του νομού Άρτας μετά από πρόσκληση του δήμου Αρταίων.

Με την πολύτιμη συνδρομή του Θανάση Αρκουμάνη, προϊσταμένου της διεύθυνσης Τουρισμού και Πολιτισμού του δήμου, του Θεοχάρη Βαδιβούλη, μέλους της επιτροπής Τουρισμού και του «προσκόπου» Γιώργου Τάτση, ανακαλύψαμε μιαν άλλη Άρτα, με βυζαντινά μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους, αρχοντικά, ιαματικά λουτρά, σκιερά μονοπάτια, νησιά που δεν είναι νησιά, δελφίνια, σπάνιους αργυροπελεκάνους, ωραία τσιπουράδικα, καταπληκτικές πίτες και φιλόξενους ανθρώπους, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τη γειτονική Πρέβεζα ή τα προβεβλημένα Γιάννενα, εκτός ίσως από την ξενοδοχειακή υποδομή.

Της Άρτας το γεφύρι

Ζν’ Άρτα, όπως λένε οι ντόπιοι, οι κάτοικοι διέρχονταν από την ανατολική Ελληνική πλευρά στη δυτική Οθωμανική με χρήση διαβατηρίου μέχρι το έτος 1912. Το Λαογραφικό Μουσείο Άρτας, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στης Άρτας το γεφύρι, ήταν το παλιό Τουρκικό φυλάκιο-τελωνείο και χτίστηκε με σχέδια αυστριακού αρχιτέκτονα.

Κοντά στην αρχή της γέφυρας, που υπήρξε για χρόνια το φυσικό σύνορο της ελεύθερης Ελλάδας με την οθωμανική αυτοκρατορία, σώζεται ο μεγάλος πλάτανος του Αλή Πασά, διατηρητέο μνημείο της φύσης από το 1976.

Λέγεται ότι στον ίσκιο του καθόταν ο Αλή Πασάς και παρατηρούσε (απολάμβανε κατ’ άλλους) να κρέμονται από τα κλαδιά τα άψυχα κορμιά όσων είχε καταδικάσει στον «δι’ αγχόνης» θάνατο.

Σε κοντινή απόσταση από το γεφύρι της Άρτας βρίσκεται το αρχαιολογικό μουσείο όπου η παρουσίαση των εκθεμάτων χωρίζεται σε τρεις ενότητες – αίθουσες: τα εν δήμω (ο δημόσιος βίος στο άστυ της Αμβρακίας), τα εν τάφω (τα νεκροταφεία της Αμβρακίας) και τα εν οίκω (ο ιδιωτικός βίος με τις οικίες και την καθημερινή ζωή των κατοίκων της Αμβρακίας).

Η Παρηγορήτισσα με τον αιωρούμενο τρούλο

Η εκκλησία της Παναγίας Παρηγορήτισσας, αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, δεσπόζει στο κέντρο της πόλης.

Χτισμένη στα τέλη του 13ου αι., από το δεσπότη της Ηπείρου Νικηφόρο Κομνηνό Δούκα και τη σύζυγό του Άννα Παλαιολογίνα, κατέχει εξέχουσα θέση στην ιστορία της βυζαντινής τέχνης.

Το χαρακτηριστικό στοιχείο του ναού είναι το πρωτότυπο σύστημα στήριξης του τρούλου, το οποίο δεν έχει εφαρμοσθεί σε άλλα βυζαντινά μνημεία. Ο τρούλος στηρίζεται σε οκτώ παραστάδες, πάνω στις οποίες πατάνε κίονες σε τρεις επάλληλες σειρές, αφήνοντας τον εσωτερικό χώρο αδιάσπαστο.

Τον αιωρούμενο τρούλο έχει αναλάβει να μελετήσει ομάδα του Πολυτεχνείου.

Εκτός από την Παναγία Παρηγορήτισσα, στη βυζαντινή Άρτα ξεχωρίζουν η Αγία Θεοδώρα, ο Άγιος Βασίλειος και η μονή Κάτω Παναγιάς, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκονται: η Παναγία των Βλαχερνών, ο Άγιος Δημήτριος του Κατσούρη στους Πλησιούς, η Παναγία του Μπρυώνη στο Νεοχωράκι, ο Άγιος Νικόλαος Ροδιάς στις Κιρκιζάτες, η Παναγία Ροδιάς, η Παναγία της Κορωνησίας, η Αγία Παρασκευή στην Ροδαυγή, η Χρυσοσπηλιώτισσα στα Γουριανά, η Κόκκινη Εκκλησιά στο Βουργαρέλι, η μονή Σέλτσου στις Πηγές, η Μεγαλόχαρη στο ομώνυμο χωριό, η Παναγία Θεοτόκος στο Μεσόπυργο Άρτας και το μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Σκουληκαριά.

Το επιβλητικό κάστρο της Άρτας και το ερειπωμένο Ξενία

Το κύρος της Άρτας και το στρατηγικό ρόλο της στην πολεμική ιστορία της ευρύτερης περιοχής καταδεικνύει το Κάστρο της, στη βορειοανατολική πλευρά της πόλης.

Κτισμένο από τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ στα μέσα του 13ου αιώνα, καλύπτει σχεδόν 40 στρέμματα και είναι χαρακτηριστικό δείγμα της κοσμικής αρχιτεκτονικής των Βυζαντινών, ενώ για ένα χρονικό διάστημα χρησιμοποιήθηκε και ως φυλακή. Εκεί φυλακίστηκε ο Μακρυγιάννης.

Εντός του Κάστρου βρίσκεται και το εγκαταλελειμμένο «Ξενία», το οποίο σήμερα έχει ενταχθεί σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα, ύψους περίπου 1,5 εκατ. ευρώ, προκειμένου να αξιοποιηθεί ως πολιτιστικός χώρος από το δήμο Αρταίων.

Πρόκειται για ένα κτίριο εξαιρετικά μοντέρνο για την εποχή του, που κατασκευάστηκε το 1958 με δαπάνη του ΕΟΤ από τον διακεκριμένο αρχιτέκτονα και καθηγητή ΕΜΠ, Διονύση Ζήβα.

Ως ξενοδοχείο περιελάμβανε μόνο 20 δωμάτια και το μεγαλύτερο μέρος του περιελάμβανε μεγάλους χώρους για εκδηλώσεις. Συνδέθηκε άρρηκτα με την κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης, έως τα τέλη του 1992 που έκλεισε οριστικά.

Έξω από την είσοδο του Κάστρου απλωνόταν η αγορά της περιοχής, όπου δραστηριοποιήθηκε η εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Στο χώρο όπου υπήρχε η συναγωγή «Γκρέκα», σήμερα βρίσκεται το Μνημείο Ολοκαυτώματος.

Το παλαιότερο ρολόι στην Ήπειρο

Μπροστά στο Κάστρο βρίσκεται ο πανύψηλος πύργος του παλαιότερου ρολογιού στην Ήπειρο και ένα από τα παλαιότερα στον Ελλαδικό χώρο. Μάλιστα, ο αρχικός μηχανισμός του ρολογιού το καθιστούσε μοναδικό στο είδος του σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία. Το ρολόι είχε αρχικά αραβικούς αριθμούς και ήταν διακοσμημένο με σμάλτο.

Τζουμέρκα μου περήφανα, βουνά μου ξακουσμένα

Εκτός από το «μέσα» η Άρτα έχει και το «έξω». Δραστηριότητες στη φύση και συγκεκριμένα πεζοπορία σε μονοπάτια, όπως το σηματοδοτημένο και πιστοποιημένο μονοπάτι της Βίδρας και το παραποτάμιο μονοπάτι των Πιστιανών μήκους 9 χλμ., που όμως δεν είναι ακόμη σηματοδοτημένο. Επίσκεψη σε ορεινούς οικισμούς όπως η Ροδαυγή, η Σκούπα, τα Πιστιανά, το Παλαιοχώρι κ.α., αλλά και μπάνιο στα νερά του Άραχθου ποταμού.

Μοναδικά μονοπάτια

Το παραποτάμιο μονοπάτι των Πιστιανών, με θέα τα περήφανα Τζουμέρκα και τα φιόρδ της τεχνητής λίμνης Πουρναρίου, ξεκινά από την Αβαρίτσα, συνεχίζει στους οικισμούς Μορσί, Ποτιστικά, Γκουίνα, Κυπρίστα Πιστιανών και καταλήγει στον Άμμο Ροδαυγής. Τη συντήρηση του μονοπατιού φροντίζει εθελοντικά ο Ορειβατικός Φυσιολατρικός Σύλλογος Ξηροβουνίου Αράχθου Άρτας.

Η πρόσβαση στο μονοπάτι γίνεται από κάθετους χωματόδρομους και μονοπάτια, τόσο από τα Πιστιανά, όσο και από Έλατο Κορφοβουνίου και τη Ροδαυγή.

Επόμενο μονοπάτι, το μονοπάτι της Βίδρας, 16 χλμ., το οποίο ξεκινάει έξω από το χωριό Σκούπα και ύστερα από μια βατή διαδρομή καταλήγει στο περίφημο γεφύρι της Πλάκας.

Μια μπλε λίμνη σε πράσινο φόντο

Κάπου εκεί ανάμεσα στο καταπράσινο τοπίο βρίσκεται η μπλε λίμνη Πουρναρίου που δημιουργήθηκε το 1978. Παρ’ ότι όταν μιλάμε για φυσικό τοπίο, οτιδήποτε τεχνητό είναι άχαρο, η ανάπτυξη της χλωρίδας και της πανίδας στην περιοχή αναδεικνύουν μια κάποια θετική συμβολή της ανθρώπινης παρέμβασης.

Στα νερά της λίμνης μπορεί κάποιος να ψαρέψει και κάνει canoe  kayak, ενώ γύρω από τη λίμνη, το μήκος της οποίας είναι περίπου 18 χιλιόμετρα με μέγιστο πλάτος 7,5 χιλιόμετρα, μπορεί να τρέξει, να περπατήσει και να κάνει ποδήλατο.

Η πτώση της στάθμης της λίμνης που γίνεται ανά περιόδους αποκαλύπτει κάποια παλιά σπίτια και άλλα κτίρια, όπως το παλιό δημοτικό σχολείο, δημιουργώντας ένα απόκοσμο σκηνικό που εξιτάρει τη φαντασία των επισκεπτών.

Όνειρο αποτελεί εδώ και χρόνια η δημιουργία του περιμετρικού δρόμου γύρω από τη λίμνη, ώστε να δώσει ζωή στους παραλίμνιους οικισμούς.

Βόλτα και μπάνιο στον θεοπόταμο

Η κατασκευή της τεχνητής λίμνης και του υδροηλεκτρικού σταθμού Πουρνάρι 1 και του ταμιευτήρα Πουρνάρι 2 (σ.σ. στην αρχική κατασκευή την περίοδο 1976-1981 συνέδραμε η σοβιετική εταιρεία Energomachexport) ήταν ο ανθρώπινος τρόπος για να τιθασευτεί το θυμωμένο ταξίδι του θεοπόταμου (οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τους ποταμούς ως θεότητες).

Ο Άραχθος ο οποίος διαρρέει ολόκληρο τον νομό Άρτας και μετά από μια δαιδαλώδη διαδρομή περίπου 110 χιλιόμετρων χύνεται τελικά στον Αμβρακικό κόλπο, προσφέρεται για μπάνιο, ειδικά στα σημεία στα οποία σχηματίζονται οι «βίρες» (βίρραγγες), σημεία δηλαδή όπου τα νερά λιμνάζουν και βαθαίνουν αρκετά.

Εάν διαλέξετε να περπατήσετε στο μονοπάτι της Βίδρας ξεκινώντας από το γεφύρι της Πλάκας στο τέλος του μπορείτε να βουτήξετε στα νερά του Αραχθου, δίπλα από τη γέφυρα Τζαρή, κάνοντας και λίγη αργυλοθεραπεία.

Ροδαυγή του παραμυθιού

Από τα χαμηλά στα ψηλά. Αρχίζοντας από τη Ροδαυγή.

Η θέα από τα 740 μέτρα που είναι χτισμένο το χωριό κόβει την ανάσα, ενώ εξαίρετης ομορφιάς είναι ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος χτίστηκε  το 1804.

Εάν βρεθείτε στο χωριό στις 28 Ιουλίου, τη 2η μέρα από τη γιορτή της Αγίας Παρασκευής, ή την Τρίτη του Πάσχα στη γραφική πλατεία της Ροδαυγής θα δείτε τους ντόπιους να χορεύουν το Καγκελάρι. Ο χορός χρονολογείται από τον 16ο αιώνα και αποσκοπούσε στην συνεννόηση των Ελλήνων, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τους Τούρκους. Χορεύεται σε όλη την περιοχή των Τζουμέρκων.

Έχει και παραπάνω! Άγναντα, Κτιστάδες, Καταρράκτης, Πράμαντα, Μελισσουργοί, Τσόπελα είναι μερικά μόνο από τα μέρη που μπορείς να επισκεφτείτε και να απολαύσετε την ηπειρώτικη φύση.

Μια θάλασσα από λίμνες και ένα πρώην νησί

Εάν βαρεθείτε τα βουνά, τα λαγκάδια και τα ποτάμια μπορείτε να πάτε στη θάλασσα, που μοιάζει με λίμνη και στο νησί που πλέον δεν είναι νησί και να κολυμπήσετε μαζί με δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες και αργυροπελεκάνους.

Ο λόγος για τον Αμβρακικό και την Κορωνησία, ένα γραφικό ψαροχώρι – νησί μέχρι πρότινος – που ενώθηκε με την απέναντι ακτή με μία λωρίδα γης 7 χιλιομέτρων, χαρίζοντάς μας μία διαδρομή μοναδικής ομορφιάς: από τη μία πλευρά απλώνεται ο Αμβρακικός και από την άλλη οι λιμνοθάλλασες με τα παραδοσιακά «ιβάρια» των ψαράδων.

Τα πλούσια σε φερτά υλικά νερά του Άραχθου συνέβαλαν στο σχηματισμό των λιμνοθαλασσών Λογαρού, Ροδιά και Τσουκαλιό που αποτελούν και τμήμα της ιδιαίτερα σημαντικής προστατευόμενης περιοχής Υγροτόπων Αμβρακικού.

Στην Κορωνησία μπορείτε να βρείτε παραδοσιακά ταβερνάκια και εστιατόρια και να απολαύσετε φρέσκα θαλασσινά, όπως την περίφημη γάμπαρη και τη σαρδέλα του Αμβρακικού, αλλά και χέλι, το μοναδικό ελληνικό χαβιάρι, κέφαλο πετάλι, γοβιό κ.λπ. Γάμπαρη παρήγγειλε και ο Τζέιμς Μποντ στην ταινία του 1981 «Για τα μάτια σου μόνο».

Kite και wind surf – αθλήματα για τα οποία η Κορωνησία είναι γνωστή σε όλη την Ελλάδα, μαθήματα ψαρέματος και γαλήνιοι περίπατοι, κολύμπι αλλά και κρουαζιέρα στα ολογάλανα νερά, παιχνίδι με τα δελφίνια και τις θαλάσσιες χελώνες, καθάρισμα και τηγάνισμα των ψαριών εν πλω για να ακολουθήσει ένα απίθανο τσιμπούσι στη μέση της θάλασσας και ορνιθοπαρατήρηση (πρέπει να κάνεις ησυχία για να μην τρομάξουν οι αργυροπελεκάνοι που κλωσούν τα αυγά με τα πόδια κι αν πετάξουν απότομα, μπορεί να τα σπάσουν) είναι μερικές από τις οικοτουριστικές δραστηριότητες που προσφέρει ο Αμβρακικός.

Εδώ μάθαμε πως τα φλαμίνγκο είναι ροζ γιατί τρώνε πολλή γαρίδα, διότι κανονικά είναι λευκά.

Και (πολύ) λίγη ιστορία…

Η ιστορία της Άρτας ξεκινά από την κλασσική εποχή το 630 π.Χ. με την ίδρυση της Αρχαίας Αμβρακίας. Τη διαδέχεται η μεσοβυζαντινή πόλη και αναφέρεται για πρώτη φορά με το σημερινό της όνομα, Άρτα.

Στη συνέχεια δημιουργείται η πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, ενώ δύο αιώνες αργότερα μετατρέπεται σε οθωμανικό αστικό κέντρο. Η Άρτα απελευθερώθηκε από την Οθωμανική κατοχή στις 24 Ιουνίου 1881.

Σήμερα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου, μετά τα Γιάννενα.