ΔΝΤ – Πώς θα έρθει η εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας

«Το 2020 ήταν μια χρονιά ακραίων εξελίξεων. Τα ταξίδια σταμάτησαν. Οι τιμές του πετρελαίου κατέγραψαν ακραίες διακυμάνσεις. Το εμπόριο ιατρικών προϊόντων έφτασε σε νέα ύψη. Οι δαπάνες των νοικοκυριών μετατοπίστηκαν στα καταναλωτικά αγαθά και όχι στις υπηρεσίες, και οι αποταμιεύσεις εκτοξεύτηκαν, καθώς οι άνθρωποι έμειναν στο σπίτι εν μέσω του παγκόσμιου λοκντάουν».

Με αυτά τα λόγια περιγράφουν την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας αναλυτές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, επισημαίνοντας ότι άνευ προηγουμένου πολιτική υποστήριξη απέτρεψε μια παγκόσμια οικονομική ύφεση, ακόμη και εν μέσω των τραγικών απωλειών σε ανθρώπινες χωές.

Η παγκόσμια αντίδραση, ωστόσο, κατέστησε τον κόσμο λιγότερο «οικονομικά ισορροπημένο» όπως προκύπτει από το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών – ένα στοιχεία που καταγράφει τις συναλλαγές μιας χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο.

Στην τελευταία Έκθεση Εξωτερικού Τομέα του ΔΝΤ διαπιστώθηκε ότι η παγκόσμια αντίδραση στην πανδημία διεύρυνε περαιτέρω τα παγκόσμια ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών – το άθροισμα των απόλυτων ελλειμμάτων και πλεονασμάτων μεταξύ όλων των χωρών – από 2,8 % του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2019 σε 3,2 % του ΑΕΠ το 2020.

Και όπως τονίζουν οι αναλυτές του ΔΝΤ, το ισοζύγιο πρόκειται να διευρυνθεί περαιτέρω καθώς η πανδημία συνεχίζει να μαίνεται σε μεγάλο μέρος του κόσμου.

«Αν δεν υπήρχε η κρίση, τα παγκόσμια ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών θα συνέχιζαν να μειώνονται. Ενώ τα εξωτερικά ελλείμματα και τα πλεονάσματα δεν αποτελούν απαραίτητα λόγο ανησυχίας, οι υπερβολικές ανισορροπίες – μεγαλύτερες από αυτές που δικαιολογούνται από τα θεμελιώδη οικονομικά και τις κατάλληλες οικονομικές πολιτικές – μπορεί να έχουν αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις στις οικονομίες πυροδοτώντας τις εμπορικές εντάσεις και αυξάνοντας την πιθανότητα αναπροσαρμογών των τιμών των περιουσιακών στοιχείων», τονίζουν χαρακτηριστικά.

Μια χρονιά σαν καμία άλλη

Οι δραματικές διακυμάνσεις στα ελλείμματα και τα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2020 προήλθαν από τέσσερις μεγάλες τάσεις που τροφοδοτούνται από πανδημίες:
Τα ταξίδια μειώθηκαν: Η πανδημία οδήγησε σε απότομη μείωση του τουρισμού και των ταξιδιών. Αυτό είχε σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο σε χώρες που βασίζονται σε τουριστικά έσοδα, όπως η Ισπανία, η Ταϊλάνδη, η Τουρκία, και ακόμη μεγαλύτερες συνέπειες για μικρότερες οικονομίες που εξαρτώνται από τον τουρισμό.

Η ζήτηση πετρελαίου κατέρρευσε: Η κατάρρευση της ζήτησης πετρελαίου και των τιμών της ενέργειας ήταν σχετικά βραχύβια, με τις τιμές του πετρελαίου να ανακάμπτουν το δεύτερο εξάμηνο του 2020. Ωστόσο, οι οικονομίες των εξαγωγέων πετρελαίου, όπως η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία, είδαν απότομη πτώση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2020 Οι χώρες εισαγωγής πετρελαίου σημείωσαν αντίστοιχες αυξήσεις στα εμπορικά τους ισοζύγια πετρελαίου.

Το εμπόριο ιατρικών προϊόντων σημείωσε άνοδο: Η ζήτηση αυξήθηκε κατά περίπου 30%για ιατρικά αγαθά ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της πανδημίας, όπως ο εξοπλισμός ατομικής προστασίας, καθώς και οι εισροές και τα υλικά για την παρασκευή τους, με συνέπειες για τους εισαγωγείς και εξαγωγείς αυτών των ειδών.

Η κατανάλωση των νοικοκυριών μετατοπίστηκε: Καθώς οι άνθρωποι αναγκάζονταν να μείνουν στο σπίτι, τα νοικοκυριά μετατόπισαν την κατανάλωσή τους από τις υπηρεσίες προς καταναλωτικά αγαθά. Αυτό συνέβη περισσότερο στις προηγμένες οικονομίες όπου υπήρξε αύξηση στην αγορά προϊόντων, όπως ηλεκτρικές συσκευές που χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση της τηλεργασίας και της τηλεκπαίδευσης.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν ώστε σε ορισμένες χώρες να αυξηθεί το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, που σημαίνει ότι αγόρασαν περισσότερα από όσα πούλησαν και σε άλλες χώρες να αυξηθεί το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών, πράγμα που σημαίνει ότι πούλησαν περισσότερο από ό, τι αγόρασαν.

Οι ευνοϊκές παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες, με την πρωτοφανή υποστήριξη νομισματικής πολιτικής από μεγάλες κεντρικές τράπεζες, διευκόλυναν τις χώρες να χρηματοδοτήσουν ευρύτερα τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών.

Πέρα από αυτούς τους εξωτερικούς παράγοντες, η πανδημία οδήγησε σε μαζικό κρατικό δανεισμό για τη χρηματοδότηση της υγειονομικής περίθαλψης και την παροχή οικονομικής στήριξης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, δημιουργώντας μεγάλες άνισες επιπτώσεις στα εμπορικά ισοζύγια.

Η προοπτική

Τα υπόλοιπα παγκόσμιων τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να διευρυνθούν ακόμη περισσότερο το 2021, αλλά η τάση αυτή δεν αναμένεται να διαρκέσει. Οι τελευταίες προβλέψεις του προσωπικού του ΔΝΤ δείχνουν ότι τα παγκόσμια ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών θα περιοριστούν τα επόμενα χρόνια, καθώς το πλεόνασμα της Κίνας και το έλλειμμα των ΗΠΑ μειώνονται, φτάνοντας το 2,5 % του παγκόσμιου ΑΕΠ έως το 2026.

Η μείωση των ισοζυγίων θα μπορούσε να καθυστερήσει εάν μεγάλες οικονομίες με έλλειμμα όπως οι ΗΠΑ αναλάβουν πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα ή υπάρξει δημοσιονομική προσαρμογή ταχύτερα από την αναμενόμενη σε πλεονασματικές χώρες του τρέχοντος λογαριασμού, όπως η Γερμανία. Η αναζωπύρωση της πανδημίας και η σύσφιξη των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συνθηκών που διαταράσσουν τη ροή κεφαλαίων στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες θα μπορούσαν επίσης να επηρεάσουν τα ισοζύγια.
Παρά το σοκ της κρίσης και πιθανώς λόγω του παγκόσμιου αντίκτυπού της, τα υπερβολικά ελλείμματα και πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών ήταν γενικά αμετάβλητα το 2020, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 1,2 % του παγκόσμιου ΑΕΠ. Οι περισσότεροι παράγοντες που οδηγούν σε υπερβολικές εξωτερικές ανισορροπίες προηγήθηκαν της πανδημίας και περιλαμβάνουν δημοσιονομικές ανισορροπίες, καθώς και στρεβλώσεις της δομής και της ανταγωνιστικότητας.

Εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας

Ο τερματισμός της πανδημίας για όλους στον κόσμο είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί μια παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη που θα αποτρέψει περαιτέρω αποκλίσεις. Αυτό θα απαιτήσει μια παγκόσμια προσπάθεια να βοηθήσει τις χώρες να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση για εμβολιασμούς και να διατηρήσουν την υγειονομική περίθαλψη.

Μια συγχρονισμένη παγκόσμια ώθηση επενδύσεων ή μια συγχρονισμένη ώθηση δαπανών για την υγεία για τον τερματισμό της πανδημίας και την υποστήριξη της ανάκαμψης θα μπορούσε να έχει μεγάλες επιπτώσεις στην παγκόσμια ανάπτυξη χωρίς αύξηση των παγκόσμιων ισορροπιών.

Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επίλυση των εντάσεων στο εμπόριο και την τεχνολογία και τον εκσυγχρονισμό της διεθνούς φορολογίας. Κορυφαία προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η σταδιακή κατάργηση των δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών, ιδίως στα ιατρικά προϊόντα.

Οι χώρες με υπερβολικά ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών θα πρέπει, όπου ενδείκνυται, να επιδιώξουν τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων μεσοπρόθεσμα και να πραγματοποιήσουν μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών εκπαίδευσης και καινοτομίας. Σε οικονομίες με πλεόνασμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και υπολειπόμενο δημοσιονομικό χώρο, οι πολιτικές θα πρέπει να υποστηρίζουν την ανάκαμψη και τη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη, μεταξύ άλλων μέσω μεγαλύτερων δημόσιων επενδύσεων.
Τα επόμενα χρόνια, οι χώρες θα χρειαστεί να ισορροπήσουν ταυτόχρονα, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η ανάκαμψη βασίζεται σε μια σταθερή και ανθεκτική βάση.