Τηλεπικοινωνίες – Πώς αναπτύχθηκε ο κλάδος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη

Μπορεί ο τραπεζικός κλάδος να τράβηξε τα φώτα της ελληνικής διείσδυσης στη Νοτιοανατολική Ευρώπη από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, άνοιξε όμως τον δρόμο ώστε οι τηλεπικοινωνίες να στεφθούν κυρίαρχες των ελληνικών επενδύσεων. Η υστέρηση των γειτονικών χωρών σε υποδομές επικοινωνιών, ως και χαώδης ορισμένες φορές λόγω των πολιτικών αναταραχών των αρχών της ίδιας δεκαετίας, δημιούργησε πρόσφορο έδαφος, όσο ακόμα τα δυτικά κεφάλαια δεν έδειχναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την περιοχή.

Η δημιουργία των απαραίτητων δικτύων, που θα εξασφάλιζαν την πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες και θα άνοιγαν τις πόρτες σε νέες αγορές βρισκόταν στην κορυφή της ατζέντας των χωρών της περιοχής, που προχώρησαν και σε γενναία προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων. Ο κλάδος των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, ειδικά στα τέλη των 90sμε αρχές της δεκαετίας του 2000, προσέλκυσε τις περισσότερες ελληνικές επενδύσεις.

Κορυφαίος μεταξύ των μεγαλύτερων Ελλήνων επενδυτών ήταν ο κρατικός τότε ΟΤΕ. Με όχημα την ΟΤΕ International, εξόρμησε στα Βαλκάνια και μέσα σε μια δεκαετία, έχτισε μέσω των θυγατρικών του ισχυρή θέση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, η οποία σταδιακά έβαλε και τον όμιλο στο ραντάρ διεθνών επενδυτών.

Ειδικότερα, το 1997 απέκτησε ποσοστό 20% της Telecom Serbia, βασικού τηλεπικοινωνιακού παρόχου της Σερβίας. Μια επένδυση βέβαια που βρέθηκε κατόπιν στη δίνη της κρίσης και του εμφυλίου πολέμου στη γειτονική χώρα.

Η μεγαλύτερη ελληνική επένδυση της εποχής στη Ρουμανία ήταν η απόκτηση από τον ΟΤΕ αρχικά ποσοστού 35% της Rom Telecom (1998), που το 2002 ανήλθε στο 54%, ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις με τη ρουμανική κυβέρνηση. Τρία χρόνια μετά (2005) ποσοστό 70% του μετοχικού κεφαλαίου της θυγατρικής της στην κινητή τηλεφωνία, Cosmorom, πέρασε στην Cosmote. Η εταιρεία κατόπιν μετονομάστηκε σε Cosmote Romania.

Στην αγορά της κινητής ο ΟΤΕ μπήκε στις περισσότερες περιπτώσεις από το μηδέν. Στη Βουλγαρία, απέκτησε το 2000 άδεια λειτουργίας GSM και σύστησε για τον σκοπό αυτό την εταιρεία Globul. Tην ίδια χρονιά, απέκτησε το 85% του μετοχικού κεφαλαίου της αλβανικής Albanian Mobile Communications (AMC), ενώ το 2005, μέσω της Cosmote, αύξησε τη συμμετοχή στο 99%. Οι πελάτες κινητής της εταιρείας στην Αλβανία το 2002 ξεπερνούσαν τις 500.000 και το 2008 τους 1,3 εκατ.

Επίσης, το 2002 έφτασε στην ανάληψη της δεύτερης άδειας κινητής τηλεφωνίας στην τότε πΓΔΜ και το 2003 έθεσε σε εμπορική λειτουργία τη θυγατρική Cosmofon. Η εταιρεία έγινε ο πρώτος πάροχος σταθερής και κινητής. Η διαχείριση των εταιρειών κινητής σε Βουλγαρία και πΓΔΜ, στις αρχές του 2003, πέρασε επίσης στην Cosmote. Με την εξαγορά της αλυσίδας καταστημάτων ΓΕΡΜΑΝΟΣ, το 2006, ο ΟΤΕ έβαλε τις βάσεις για περαιτέρω ανάπτυξη του δικτύου του στην ευρύτερη περιοχή.

Βήμα επέκτασης στην αναπτυσσόμενη αγορά των Βαλκανίων έκανε, το 2001, η ελληνική Panafone-Vodafone, κερδίζοντας τη δεύτερη άδεια κινητής τηλεφωνίας GSM στη γειτονική Αλβανία, ως μέλος της κοινοπραξίας Vodafone International Holdings – Panafone-Vodafone.

Με όχημα τη Singular Βορείου Ελλάδος, που το 1999 μετασχηματίστηκε σε Singular International, ο ελληνικός όμιλος πληροφορικής επιδίωξε να κατακτήσει τις αγορές των Βαλκανίων. Η είσοδός της ως μια από́ τις πρώτες επιχειρήσεις λογισμικού στις «παρθένες» αυτές χώρες της έδινε τη δυνατότητα να κατευθύνει την αγορά και να προηγηθεί των επίδοξων ανταγωνιστών.

Η συγχώνευση με τη Δέλτα Πληροφορική, το 2000, από την οποία προέκυψε η Delta Singular, ενίσχυσε τη θέση της, καθώς η εταιρεία ήδη δραστηριοποιείτο στην εκκαθάριση αεροπορικών εισιτηρίων στη Ρουμανία και στη Μάλτα.

Ο όμιλος εκτός από την αυτόνομη είσοδο στα Βαλκάνια, ακολούθησε και τη στρατηγική των συνεργασιών. Έτσι, το 1999, ήρθε σε συμφωνία με την ολλανδική BAAN, κορυφαία στην αγορά του ERP λογισμικού, για την ίδρυση κοινής εταιρείας (Baan Eastern Europe Localization Centre), στην οποία η Singular Βορείου Ελλάδος συμμετείχε με 85%. H εταιρεία ανέλαβε την ανάπτυξη εφαρμογών σε 25 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Στην αγορά πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών των Βαλκανίων μπήκε, το 1998, και η τότε πολλά υποσχόμενη Altec, αναλαμβάνοντας τη διανομή των προϊόντων της αμερικανικής Lucent Technologies BCS για την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Συγχρόνως επεκτάθηκε και στα προϊόντα επικοινωνιών της Paradyne. Παράλληλα, μέσω των θυγατρικών της κατέγραψε σημαντική παρουσία σε Ρουμανία, Βουλγαρία και Κύπρο.

Από τις πρώτες, πάντως, ελληνικές εταιρείες τεχνολογίας που εξόρμησαν στα Βαλκάνια ήταν ο πρωτοπόρος και για τα ελληνικά δεδομένα όμιλος Printec, που ξεκίνησε με βασική δραστηριότητα τα περιφερειακά συστήματα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Σύντομα όμως άρχισε να αναπτύσσει δραστηριότητες στον χώρο των Συστημάτων Αυτοματισμού Συναλλαγών.

Ο όμιλος το 1992 ίδρυσε την πρώτη του θυγατρική στη Βουλγαρία και ξεκίνησε την επέκτασή του στα Βαλκάνια. Όμως καθοριστική για την κυριαρχία του στην ευρύτερη περιοχή ήταν η εξαγορά, το 2000, των θυγατρικών εταιρειών της πολυεθνικής NCR Corp. στη Σλοβακία, στη Σλοβενία, στην Κροατία και στη Ρουμανία. Μέσω της συμφωνίας, ανέλαβε την αποκλειστική διανομή προϊόντων NCR επιπλέον και για Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Μολδαβία, Αλβανία, Σερβία και Μαυροβούνιο και τη σημερινή Βόρεια Μακεδονία.

Πέρα από την εξαγωγική του δραστηριότητα, η αρχή για την εξάπλωση του ομίλου Ιντρακόμ στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, έγινε από τη Ρουμανία, με την ίδρυση της Intrarom το 1993. Ήταν η πρώτη βιομηχανική μονάδα του ομίλου τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού και συστημάτων πληροφορικής στο εξωτερικό.

Ο όμιλος ανέπτυξε σημαντική παρουσία και στη Βουλγαρία, μέσω θυγατρικής εταιρείας, με «ναυαρχίδα» κυρίως τη συμμετοχή με ποσοστό 66% στη Bulfon (1995), ενώ το υπόλοιπο ανήκε στη βουλγαρική BTC. Επίσης, ανέλαβε, το 2000, από τη μία να εγκαταστήσει τα νέα καρτοτηλέφωνα στη Σερβία για λογαριασμό της Telecom Serbia και από την άλλη, να εκσυγχρονίσει τα δίκτυα της Μολδαβίας. Θυγατρικές εταιρείες απέκτησε ακόμη ο όμιλος στην Αλβανία (Intralban) και στην τότε πΓΔΜ (INTRACOM Ltd Skopje).