Όταν γεννήθηκε η μητέρα μου, υπήρχαν λιγότεροι από 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο. Όταν γεννήθηκα, υπήρχαν σχεδόν 5 δις, και όταν γέννησα την κόρη μου, ήταν 7,7 δις.  Η κόρη μου ίσως να ζήσει και να δει την αρχή μιας νέας εποχής: το σημείο στο οποίο ο αριθμός των ανθρώπων στον πλανήτη αρχίζει να μειώνεται.

Η πανδημία έχει προκαλέσει μια μείωση γεννήσεων ιστορικών διαστάσεων σε ορισμένες χώρες. Στην Ισπανία, 20 τοις εκατό λιγότερα μωρά γεννήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2020 από ό, τι τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους, ο χαμηλότερος αριθμός από το 1941 όταν άρχισαν oι καταγραφές. Οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά 22 % στην Ιταλία και 13 % στη Γαλλία.

Δεν υπάρχει έλλειψη μωρών παντού (ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, έχουν δει μια μικρή έκρηξη) και ο αντίκτυπος της πανδημίας στην αναπαραγωγή μπορεί να αποδειχθεί προσωρινός. Αλλά έχει επικεντρώσει την προσοχή στη μακροπρόθεσμη μείωση του αριθμού των γεννήσεων λίγο-πολύ παντού.

Σχεδόν ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός ζει τώρα σε μια χώρα ή περιοχή όπου το ποσοστό γονιμότητας κατά τη διάρκεια της ζωής (ο μέσος αριθμός μωρών ανά γυναίκα) βρίσκεται κάτω από το «ποσοστό αντικατάστασης» του 2,1 – αριθμός που θα διατηρούσε τον πληθυσμό σταθερό. Ακόμη και στην υποσαχάρια Αφρική, όπου ο πληθυσμός εξακολουθεί να αυξάνεται γρήγορα, το ποσοστό γονιμότητας μειώθηκε από 6,8 τη δεκαετία του 1970 σε περίπου 4,6. Η τελευταία έκθεση του ΟΗΕ για τον παγκόσμιο πληθυσμό από το 2019 προβλέπει ότι η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού θα εξισορροπηθεί το 2100, ενώ ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε από ερευνητές στο The Lancet πέρυσι προβλέπει ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα κορυφωθεί το 2064 στα 9,7 δισ. Και θα μειωθεί σε 8,8 δισ έως το 2100.

Πολλοί θα το δουν αυτό ως καλό νέο ​​για τον πλανήτη. Η ταχεία αύξηση του πληθυσμού συνέτεινε στο να βρεθεί το περιβάλλον υπό άασφυκτική πίεση. Και στις αναπτυσσόμενες χώρες, η μείωση των ποσοστών γονιμότητας συνδέεται συνήθως με τις γυναίκες που αποκτούν περισσότερη εκπαίδευση και μεγαλύτερες ευκαιρίες.

Εν τω μεταξύ, οι χώρες που αγωνίζονται για το πώς να πληρώσουν και να φροντίσουν τον γηράσκοντα πληθυσμό τους τις επόμενες δεκαετίες, θα μπορούσαν να επιτρέψουν περισσότερη μετανάστευση από μέρη που εξακολουθούν να αυξάνονται. Το επιστημονικό περιοδικό Lancet προβλέπει ότι η Νιγηρία θα είναι η δεύτερη σε πληθυσμό χώρα έως το 2100, μετά την Ινδία. «Υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που επιθυμούν σφοδρά να έρθουν στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ – θα μπορούσαμε απλώς να τους αφήσουμε να έλθουν», λέει ο Joshua Wilde, ερευνητής στο Ινστιτούτο Δημογραφικής Έρευνας Max Planck.

Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να μην είμαστε σε θέση να επιστρέψουμε τα ποσοστά γονιμότητας σε επίπεδα αντικατάστασης στις πλούσιες χώρες, ακόμη κι αν το θέλαμε. Η Φινλανδία έχει μια σειρά πολιτικών που βοηθούν τους γονείς να συνδυάζουν την εργασία με το μεγάλωμα παιδιών, ωστόσο το ποσοστό γονιμότητας παραμένει πολύ κάτω από αυτό το επίπεδο. «Κάναμε μια μελέτη γονέων με παιδιά κάτω των 16 ετών, πώς συνδυάζουν την εργασία με την οικογενειακή ζωή και το μεγαλύτερο πρόβλημά μας ήταν να γράψουμε μια ενδιαφέρουσα μελέτη επειδή ήταν όλοι τόσο ικανοποιημένοι», λέει η Anna Rotkirch, καθηγήτρια ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Πληθυσμού της Φινλανδίας . «Υπήρχε ελπίδα ότι η πραγματική ισότητα των φύλων θα αυξήσει τα επίπεδα γονιμότητας, αλλά. . . αν έχουμε με αυτόν τον τρόπο δύο εργαζόμενους γονείς, και δύο εισοδήματα, ίσως το μέσο ποσοστό γονιμότητας να είναι περίπου 1,5», προσθέτει. «Είναι αυτό κακό από μόνο του εφόσον οι άνθρωποι είναι ευχαριστημένοι;»

Τούτου λεχθέντος, δεν πρέπει να πανηγυρίζουμε τη μείωση των ποσοστών γονιμότητας ανεξάρτητα από την αιτία. Σε ορισμένες χώρες, οι άνθρωποι έχουν λιγότερα μωρά από ό, τι λένε ότι θέλουν. Στη Νότια Κορέα, όπου το ποσοστό γονιμότητας είναι τώρα κάτω από το 1, οι ώρες εργασίας είναι υπερβολικά πολλες, η στέγαση και η εκπαίδευση είναι πολύ ακριβά αγαθά και οι μητέρες υπερβολικά ανυποστήρικτες. Η Erin Hye-Won Kim, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σεούλ, λέει ότι το ίδιο σύστημα που τροφοδότησε την ταχεία ανάπτυξη της οικονομίας έχει φέρει την κοινωνία υπό πίεση: «Το να δουλεύεις πολύ και να δουλεύεις μέχρι αργά έγινε το πρέπον».

Μια αγχωμένη γενιά δεν είναι κάτι ευχάριστο και δεν είναι κάτι που βρίσκουμε μόνο στη Νότια Κορέα, αν και εκεί το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο. Όταν νωρίτερα φέτος οι Financial Times πραγματοποίησαν έρευνα σε νέους, σε όλο τον κόσμο, πολλοί έκαναν λόγο για ένα βαθύ αίσθημα ανασφάλειας που κάλυπτε ένα φάσμα που περιλάμβανε από την ασταθή εργασία και στέγαση μέχρι τον φόβο ότι δεν θα μπορέσουν ποτέ να συνταξιοδοτηθούν. Μερικοί είπαν ότι δεν αισθάνονταν αρκετά ασφαλείς για να κάνουν παιδιά.

Ο κίνδυνος είναι ότι, καθώς οι χώρες αρχίζουν να γερνούν και να συρρικνώνονται, αυτές οι δυναμικές εισέρχονται σε έναν φαύλο κύκλο, ειδικά αν οι νέοι βλέπουν ότι η πολιτική διαμορφώνεται όλο και περισσότερο γύρω από τις ανάγκες των πολυπληθέστερων παλαιότερων γενεών.

Στην Ιαπωνία, όπου ο πληθυσμός άρχισε να μειώνεται το 2011, έρευνες από τον Hiroshi Ishida, καθηγητή στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών του πανεπιστημίου του Τόκιο, δείχνουν ότι οι νέοι είναι ικανοποιημένοι με το σημερινό τους επίπεδο ζωής αλλά είναι «πολύ πιο ζοφεροί» σχετικά με το μέλλον. Ο Sachiko Horiguchi, αναπληρωτής καθηγητής στο παράρτημα του Πανεπιστημίου Temple στην Ιαπωνία, λέει: «Ξέρουν ότι δεν έχουν πολύ επιρροή στην πολιτική – οι ηλικιωμένοι έχουν πολλές ψήφους, κινητοποιούνται πολιτικά, και όλα τα χρήματα πηγαίνουν σε αυτήν τη γενιά».  Μία από τις καθοριστικές προκλήσεις στη πολιτική των επόμενων 100 ετών θα είναι η κάλυψη των αναγκών των ηλικιωμένων πληθυσμών, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι υπάρχει ακόμα ελπίδα και ασφάλεια για τους νέους.

Δεν μπορούμε, ούτε και θέλουμε, να ελέγξουμε τον αριθμό των μωρών που γεννούν οι γυναίκες. Αλλά από πολλές απόψεις, το να αποκτήσεις παιδί είναι μια πράξη πίστης στο μέλλον. Εάν μερικοί άνθρωποι δεν έχουν τα μωρά που λένε ότι θέλουν, είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι που πρέπει να προσέξουμε, όχι κάτι για το οποίο πρέπει να αδιαφορήσουμε επειδή ούτως ή άλλως υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι στον πλανήτη .

Πρόσφατα Άρθρα