Visa – Τι αλλάζει στη θεώρηση για 8 χώρες της ΝΑ Ευρώπης​

Τα αποτελέσματα της παρακολούθησης του καθεστώτος απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης της ΕΕ παρουσιάζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία, καθώς και τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.

Η φετινή έκθεση περιλαμβάνει λεπτομερέστερη και συστηματικότερη παρακολούθηση των μέτρων που ελήφθησαν για την υλοποίηση των συστάσεων που διατύπωσε η Επιτροπή στην τρίτη έκθεση, η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2020.

Για τις χώρες που έχουν απαλλαγεί από την υποχρέωση θεώρησης εδώ και λιγότερο από 7 έτη (Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία), η έκθεση παρέχει επίσης λεπτομερέστερη αξιολόγηση άλλων μέτρων που έχουν ληφθεί προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεχής εκπλήρωση των κριτηρίων αξιολόγησης.

Ποια είναι η γενική αξιολόγηση;

Γενικά, οι απαλλαγμένες από την υποχρέωση θεώρησης μετακινήσεις εξακολουθούν να αποφέρουν θετικά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά οφέλη στα κράτη μέλη της ΕΕ και στις χώρες-εταίρους. Η Επιτροπή θεωρεί ότι όλες οι χώρες που εξετάστηκαν έχουν λάβει μέτρα για να ανταποκριθούν στις συστάσεις που διατυπώθηκαν στην προηγούμενη έκθεση, και εξακολουθούν να πληρούν τις απαιτήσεις ελευθέρωσης του καθεστώτος των θεωρήσεων. Ωστόσο, και οι 8 χώρες πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνουν περαιτέρω μέτρα για την αντιμετώπιση διαφορετικών ανησυχιών που σχετίζονται με την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, της οικονομικής απάτης και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και την αντιμετώπιση της διαφθοράς στα υψηλά κλιμάκια και της παράτυπης μετανάστευσης. Οι οικείες χώρες θα πρέπει επίσης να λάβουν μέτρα για την ουσιαστική σταδιακή κατάργηση των προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές ή να απέχουν από τη συστηματική χορήγηση ιθαγένειας ως αντάλλαγμα για την πραγματοποίηση επενδύσεων.

Είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί η μεταρρυθμιστική διαδικασία που ξεκίνησε κατά τις διαπραγματεύσεις για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων και οι χώρες να μην υπαναχωρήσουν ως προς τα επιτεύγματά τους.

Τι είναι η απαίτηση για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων (κριτήριο αξιολόγησης);

Ενώ 61 χώρες στον κόσμο επωφελούνται από την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για ταξίδια στην ΕΕ, σε ορισμένες περιπτώσεις η πρόσβαση χωρίς θεώρηση μπορεί να αποφασιστεί έπειτα από διμερείς διαπραγματεύσεις, οι οποίες ονομάζονται «διάλογοι για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων». Οι διάλογοι αυτοί βασίζονται στην πρόοδο που έχουν σημειώσει οι ενδιαφερόμενες χώρες όσον αφορά την επίτευξη σημαντικών μεταρρυθμίσεων σε τομείς όπως η ενίσχυση του κράτους δικαίου, η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς, η διαχείριση της μετανάστευσης και η βελτίωση της διοικητικής ικανότητας όσον αφορά τον έλεγχο των συνόρων και την ασφάλεια των εγγράφων.

Οι διάλογοι για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων διεξήχθησαν με επιτυχία μεταξύ της ΕΕ και των 8 χωρών που εξετάζονται στη σημερινή έκθεση. Σ’ αυτή τη βάση, η ΕΕ χορήγησε στους υπηκόους των συγκεκριμένων χωρών απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για ταξίδια: για το Μαυροβούνιο, τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία τον Δεκέμβριο του 2009· για την Αλβανία και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη στα τέλη του 2010· για τη Μολδαβία τον Απρίλιο του 2014· για τη Γεωργία τον Μάρτιο του 2017· και για την Ουκρανία τον Ιούνιο του 2017.

Οι διάλογοι αυτοί βασίστηκαν στους «χάρτες πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων» όσον αφορά τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, και στα «σχέδια δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων» όσον αφορά τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης.

Κατά τη διάρκεια των διαλόγων για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων, η Επιτροπή παρακολουθούσε στενά την εφαρμογή των χαρτών πορείας και των σχεδίων δράσης μέσω των τακτικών εκθέσεων προόδου. Στη συνέχεια, οι εκθέσεις προόδου διαβιβάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο και είναι προσβάσιμες στο κοινό (βλ. εδώ, για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, και εδώ, για τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης).

Γιατί η έκθεση αξιολογεί μόνο 8 χώρες από όλες εκείνες που έχουν καθεστώτα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης της ΕΕ;

Η έκθεση εξετάζει μόνο τις χώρες που έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τον διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων, δηλ. την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.

Σύμφωνα με τους ενωσιακούς κανόνες, η Επιτροπή έχει την ευθύνη να υποβάλλει εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με τη συνεχή εκπλήρωση των απαιτήσεων για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων από τρίτες χώρες που έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τον διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων πριν από διάστημα μικρότερο των επτά ετών. Οι χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης εδώ και λιγότερο από 7 έτη και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή υποχρεούται να υποβάλει έκθεση σχετικά με τη συνεχή εκπλήρωση των κριτηρίων αξιολόγησης. Όσον αφορά τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης, στις οποίες έχει χορηγηθεί η εν λόγω απαλλαγή από το 2009-2010, η έκθεση επικεντρώνεται στη συνέχεια που δόθηκε στις ειδικές συστάσεις τις οποίες διατύπωσε η Επιτροπή στην τρίτη έκθεση, που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2020, και αξιολογεί τα μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπισή τους. Στην ετήσια δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διεύρυνση περιλαμβάνεται αξιολόγηση των πτυχών που σχετίζονται με τα κριτήρια αξιολόγησης για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων όσον αφορά τα Δυτικά Βαλκάνια.

Τι κάνει η Επιτροπή για να βοηθήσει τις χώρες-εταίρους να αντιμετωπίσουν το οργανωμένο έγκλημα και την παράτυπη μετανάστευση, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του κορωνοϊού;

Η Επιτροπή, οι οργανισμοί της ΕΕ και τα κράτη μέλη εντείνουν την επιχειρησιακή συνεργασία με τις χώρες που αξιολογούνται στην έκθεση με σκοπό την αντιμετώπιση τόσο του οργανωμένου εγκλήματος όσο και της παράτυπης μετανάστευσης.

Οι χώρες-εταίροι ενθαρρύνονται να συμμετέχουν ενεργά σε όλα τα σχετικά επιχειρησιακά σχέδια δράσης που αφορούν τον κύκλο πολιτικής της ΕΕ / την EMPACT, τα οποία έχουν αναληφθεί για την καταπολέμηση του σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος. Το κοινό σχέδιο δράσης ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας αποτελεί σημαντικό χάρτη πορείας και απόδειξη της ενισχυμένης συνεργασίας μας για την ανάληψη βασικών δράσεων προτεραιότητας στον τομέα της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης κάθε μορφής ριζοσπαστικοποίησης και βίαιου εξτρεμισμού, καθώς και των προκλήσεων που θέτουν οι επιστρέφοντες αλλοδαποί τρομοκράτες μαχητές και οι οικογένειές τους.

Η ΕΕ έχει υπογράψει σειρά συμφωνιών περί καθεστώτος με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων για τη συνεργασία στον τομέα της διαχείρισης των συνόρων. Οι συμφωνίες επιτρέπουν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) να πραγματοποιεί αποστολές και κοινές επιχειρήσεις στο έδαφος γειτονικών τρίτων χωρών. Αρκετές συμφωνίες έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία και οι υπόλοιπες συμφωνίες αναμένεται να οριστικοποιηθούν σύντομα.

Η συνεργασία μεταξύ του Frontex και των χωρών-εταίρων πραγματοποιείται μέσω ρυθμίσεων εργασίας διαφόρων επιπέδων, και περιλαμβάνει τη συνεργασία σε επιχειρήσεις επιστροφής, καθώς και την ανταλλαγή πληροφοριών, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τη διενέργεια κοινών αναλύσεων κινδύνου.

Η Επιτροπή παρέχει επίσης σημαντική χρηματοδοτική στήριξη στις χώρες-εταίρους για την υποστήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων και των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της επιβολής του νόμου. Στο πλαίσιο της ευρύτερης απόκρισης στον κορονοϊό, η Επιτροπή ανακατευθύνει τη βοήθεια από τον Μηχανισμό Προενταξιακής Βοήθειας και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας για τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων και της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, αντίστοιχα, σε άμεσες ανάγκες και για την αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων. Από την αρχή της πανδημίας, οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων και της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης εφαρμόζουν ευρύ φάσμα μέτρων και έχουν επαναπατρίσει υπηκόους τους, μεταξύ άλλων από την ΕΕ και από την περιοχή Σένγκεν.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Στην έκθεση καθορίζονται δράσεις που πρέπει να αναληφθούν από τις χώρες-εταίρους προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των μεταρρυθμίσεων. Θα συνεχιστεί επίσης η στενή παρακολούθηση ως συνεχής και συνεχιζόμενη διαδικασία — μεταξύ άλλων, μέσω των συνεδριάσεων ανώτερων υπαλλήλων, καθώς και μέσω των τακτικών συνεδριάσεων και διαλόγων που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της υποεπιτροπής για τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και την ασφάλεια μεταξύ της ΕΕ και των χωρών που είναι απαλλαγμένες από την υποχρέωση θεώρησης, καθώς και, όσον αφορά τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, μέσω των τακτικών εκθέσεων για τη διεύρυνση, συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ.

Ποιος είναι ο αναθεωρημένος μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης;

Ο μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 2013 στο πλαίσιο της πολιτικής θεωρήσεων της ΕΕ. Ο μηχανισμός παρέχει τη δυνατότητα προσωρινής και για σύντομο χρονικό διάστημα αναστολής της απαλλαγής μιας τρίτης χώρας από την υποχρέωση θεώρησης, σε περίπτωση σημαντικής αύξησης της παράτυπης μετανάστευσης από τις χώρες-εταίρους.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν αναθεωρημένο μηχανισμό, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το 2017. Στο πλαίσιο του αναθεωρημένου μηχανισμού, η Επιτροπή μπορεί να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό αναστολής, ενώ προηγουμένως μόνο τα κράτη μέλη μπορούσαν να το πράξουν. Επιπλέον, ο αναθεωρημένος μηχανισμός εισήγαγε την υποχρέωση της Επιτροπής:

να παρακολουθεί τη συνεχή εκπλήρωση των απαιτήσεων για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της χορήγησης απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης σε τρίτη χώρα ως αποτέλεσμα της επιτυχούς ολοκλήρωσης του διαλόγου για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων·
να υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο, τουλάχιστον μία φορά ετησίως, για περίοδο επτά ετών μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της ελευθέρωσης του καθεστώτος των θεωρήσεων για την εν λόγω τρίτη χώρα.
Τα νέα μέτρα επιτρέπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιδρά ταχύτερα και με πιο ευέλικτο τρόπο, όταν αντιμετωπίζει αιφνίδια αύξηση της παράτυπης μετανάστευσης ή των κινδύνων εσωτερικής ασφάλειας που σχετίζονται με τους υπηκόους μιας συγκεκριμένης τρίτης χώρας.

Πότε μπορεί να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός αναστολής;

Ο μηχανισμός αναστολής μπορεί να ενεργοποιηθεί όταν διαπιστώνεται:

σημαντική αύξηση (άνω του 50 %) του αριθμού των ατόμων που φθάνουν παράτυπα από χώρες στις οποίες ισχύει το καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που διαπιστώνεται ότι διαμένουν παράτυπα και των προσώπων στα οποία απαγορεύεται η είσοδος στα σύνορα·
σημαντική αύξηση (άνω του 50 %) του αριθμού των αιτήσεων ασύλου από χώρες με χαμηλό ποσοστό αναγνώρισης (περίπου 3-4 %)·
μείωση της συνεργασίας στον τομέα της επανεισδοχής·
αυξημένος κίνδυνος για την ασφάλεια των κρατών μελών.
Η Επιτροπή μπορεί επίσης να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό σε περίπτωση που δεν πληρούνται πλέον ορισμένες απαιτήσεις όσον αφορά την εκπλήρωση των κριτηρίων αξιολόγησης για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων από τρίτες χώρες που έχουν ολοκληρώσει διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων.

Είναι αποτελεσματικός ο μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης;

Μολονότι ο μηχανισμός αναστολής δεν είχε ως αποτέλεσμα την αναστολή οποιασδήποτε απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, η ύπαρξή του οδήγησε τρίτες χώρες που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης να προβούν σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τη διαχείριση της μετανάστευσης, την ασφάλεια, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η σημερινή έκθεση σχετικά με την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού αναστολής και την ανάθεση αρμοδιοτήτων στο πλαίσιο του μηχανισμού καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το αποτέλεσμα αυτό ήταν ιδιαίτερα αισθητό στα Δυτικά Βαλκάνια και στην Ανατολική Εταιρική Σχέση, όπου η πρόοδος στο πλαίσιο των κριτηρίων αξιολόγησης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων και η συνέχεια που δόθηκε στις συστάσεις της Επιτροπής συνεχίστηκαν πέραν της επιτυχούς ολοκλήρωσης των διαλόγων για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων, και πολύ μετά την έναρξη της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

Στα θετικά αποτελέσματα περιλαμβάνονται οι μεταρρυθμίσεις και η συνεργασία στους τομείς της μετανάστευσης και της ασφάλειας, όπως η συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, οι αυστηρότεροι έλεγχοι στα σημεία διέλευσης των συνόρων ή η διοργάνωση εκστρατειών ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που συνδέονται με τα ταξίδια χωρίς υποχρέωση θεώρησης, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο κατάχρησης του καθεστώτος απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

Μολονότι η πρόοδος αυτή δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά και μόνο στον μηχανισμό αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, ο μηχανισμός παρείχε πρόσθετο κίνητρο.

Η δυνατότητα ταχείας προσωρινής και μερικής επαναφοράς της υποχρέωσης θεώρησης ενδέχεται επίσης να απέτρεψε τρίτες χώρες από το να συνεχίσουν να εφαρμόζουν πολιτικές που θα μπορούσαν να είχαν αρνητικές επιπτώσεις στα καθεστώτα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης που εφαρμόζουν με την ΕΕ. Το αποτέλεσμα αυτό είναι απτό όταν πρόκειται για τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές, με τη Μολδαβία να έχει τερματίσει το σχετικό πρόγραμμά της το 2020, και το Μαυροβούνιο να έχει αποφασίσει να μην παρατείνει το δικό του πρόγραμμα πέραν του τέλους του 2021.