Ευρωπαϊκή πολιτική προστασία – Τι είναι και πώς λειτουργεί

Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ εξακολουθεί να διοχετεύει βοήθεια για την καταπολέμηση των πρωτοφανών δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Μεσόγειο. Μετά από αιτήματα της Ελλάδας, της Αλβανίας, της Ιταλίας, της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας και της Τουρκίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέβαλε στην κινητοποίηση 14 πυροσβεστικών αεροσκαφών, 3 ελικοπτέρων, 250 οχημάτων και περίπου 1 300 διασωστών.

Μόνο στην Ελλάδα, 9 αεροπλάνα, 200 οχήματα και σχεδόν 1 000 πυροσβέστες έχουν ήδη αποσταλεί από την Αυστρία, την Κροατία, την Κύπρο, την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, την Ισπανία και τη Σουηδία.

Επιπλέον, ο δορυφόρος Copernicus της ΕΕ για τη διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης χρησιμοποιείται για την εκπόνηση χαρτών εκτίμησης ζημιών στις πληγείσες περιοχές στην Ελλάδα και τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.

Τι είναι η πολιτική προστασία;

Η πολιτική προστασία περιλαμβάνει:

• προληπτικά μέτρα με σκοπό να περιοριστούν οι επιπτώσεις μελλοντικών έκτακτων καταστάσεων ή καταστροφών
• παροχή βοήθειας από το κράτος σε πληθυσμούς που βρίσκονται σε ανάγκη λόγω έκτακτης κατάστασης ή φυσικής καταστροφής

Ανάλογα με τη φύση της καταστροφής, η βοήθεια μπορεί να λάβει διάφορες μορφές όπως:

• επιχειρήσεις αναζήτησης και διάσωσης
• πυρόσβεση σε δασικές και αστικές περιοχές
• αποστολή ιατρικού προσωπικού
• καθαρισμός νερού
• προσωρινή στέγαση έκτακτης ανάγκης
• ασφαλής επαναπατρισμός
• έρευνα και ανάπτυξη

Οι χώρες που πλήττονται από καταστροφές μεγάλης κλίμακας συχνά δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν και έχουν περιορισμένες ικανότητες αντίδρασης. Για τον λόγο αυτόν, είναι ζωτικής σημασίας η συντονισμένη αντίδραση σε επίπεδο ΕΕ προκειμένου:

• να εξασφαλίζεται η βοήθεια σε αυτούς που την έχουν ανάγκη
• να αποφεύγονται οι επικαλύψεις των παρεμβάσεων

Με ποιον τρόπο παρέχει βοήθεια η ΕΕ;

Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης συντονίζει τις προσπάθειες αντιμετώπισης φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών σε επίπεδο ΕΕ. Ο στόχος του είναι τριπλός:

• ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών αρχών πολιτικής προστασίας
• μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και ετοιμότητα των πολιτών απέναντι σε καταστροφές
• παροχή άμεσης, αποτελεσματικής και συντονισμένης βοήθειας προς τους πληγέντες

Ο μηχανισμός αυτός, ο οποίος θεσπίστηκε το 2001, μεταρρυθμίστηκε το 2013 προκειμένου να ενισχυθούν η πρόληψη των καταστροφών και η ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους.

Στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης περιλαμβάνεται η ευρωπαϊκή ικανότητα αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών. Πρόκειται για δεξαμενή πόρων που προδεσμεύονται από τα κράτη μέλη σε εθελοντική βάση και προορίζονται για άμεση χρήση εντός ή εκτός ΕΕ.

Ένας άξονας της δράσης αυτής είναι το Ευρωπαϊκό Ιατρικό Σώμα. Πρόκειται για ομάδα ιατρών και εμπειρογνωμόνων σε θέματα δημόσιας υγείας που μπορεί να αναπτυχθεί άμεσα στο πλαίσιο επιχειρήσεων ετοιμότητας και αντίδρασης.

Το κέντρο συντονισμού για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης είναι η καρδιά του μηχανισμού πολιτικής προστασίας: λειτουργεί καθημερινά επί 24ώρου βάσεως και συντονίζει τις προσπάθειες αντιμετώπισης καταστροφών της ΕΕ.

Στις 7 Μαρτίου 2019, το Συμβούλιο εξέδωσε απόφαση για την τροποποίηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Σκοπός των νέων κανόνων ήταν:

• να δημιουργηθεί μια επιπλέον δεξαμενή πόρων που θα είναι διαθέσιμη όταν δεν επαρκούν οι συνολικές υπάρχουσες ικανότητες
• να ενισχυθεί η υπάρχουσα δεξαμενή ικανοτήτων των κρατών μελών που συγκροτείται σε εθελοντική βάση
• να βελτιωθεί η πρόληψη των κινδύνων απαιτώντας από τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να αναπτύσσουν την αξιολόγηση της ικανότητας διαχείρισης κινδύνων και τον προγραμματισμό για τη
• διαχείριση των κινδύνων
• να τονωθεί η εκπαίδευση και η ανταλλαγή γνώσεων

Στις 10 Μαΐου 2021, το Συμβούλιο εξέδωσε κανονισμό για την ενίσχυση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες προβλέπονται κονδύλια συνολικού ύψους 1 263 εκατ. ευρώ για το διάστημα 2021-2027 και ανώτατο ποσό 2 056 εκατ. ευρώ για την εφαρμογή των μέτρων πολιτικής προστασίας που προορίζονται για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης COVID-19 και προβλέπονται στο πλαίσιο του μέσου ανάκαμψης της ΕΕ.

Ο μηχανισμός εν δράσει

Από το 2001, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας έχει κινητοποιηθεί πάνω από 420 φορές. Στις πρόσφατες παρεμβάσεις περιλαμβάνονται:

• οι συνέπειες του τροπικού κυκλώνα Idai στη Μοζαμβίκη (2019)
• ο σεισμός στην Κροατία (2020)
• οι δασικές πυρκαγιές στην Αλβανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Βόρεια Μακεδονία και την Τουρκία (2021)
• η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία λόγω του COVID-19 (2020 και 2021)

Ομάδα Πολιτικής προστασίας

Στο πλαίσιο του Συμβουλίου, η ομάδα Πολιτικής προστασίας (PROCIV) είναι αρμόδια να εξετάζει τα ζητήματα που άπτονται της πολιτικής προστασίας, όπως:

• νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής
• συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με ειδικά θέματα
• συνεισφορές στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται σε διεθνή φόρουμ
• συζητήσεις προσανατολισμού και ανταλλαγή απόψεων για συγκεκριμένα θέματα

Της ομάδας προεδρεύει η εκ περιτροπής Προεδρία του Συμβουλίου, η οποία καταρτίζει πρόγραμμα εργασίας.

Ομάδα Πολιτικής προστασίας (PROCIV)

Πέραν των δραστηριοτήτων της στον τομέα της πολιτικής προστασίας, η PROCIV:

• προετοιμάζει τις συνεισφορές της ΕΕ στις εργασίες του ΟΗΕ για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών
• ασχολείται με την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας στην ΕΕ
• ασχολείται με τη χημική, βιολογική, ραδιολογική και πυρηνική προστασία για την πρόληψη της κακόβουλης χρήσης τέτοιων υλικών, μεταξύ άλλων για τρομοκρατικές επιθέσεις

Πηγή: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο