Η επιστροφή του γεωπολιτικού ρίσκου στις αγορές – Τι δείχνει η Ιστορία

Οι δραματικές εξελίξεις στο Αφγανιστάν που αυξάνουν τους γεωπολιτικούς κινδύνους, οδηγώντας αναπόφευκτα σε ένα νέο προσφυγικό κύμα προς την Ευρώπη -με τη χώρα μας να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή-, ήρθαν να προστεθούν σε μία λίστα επενδυτικών κινδύνων, που περιλαμβάνει τον καταστροφικό αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής, την επέλαση της μετάλλαξης Δέλτα, τη σταδιακή απόσυρση του προγράμματος αγοράς ομολόγων (120 δισ. δολ/μήνα) από τη Fed (tapering), αλλά και τα σημάδια επιβράδυνσης της ανάπτυξης στην Κίνα και στην Ασία, δημιουργώντας νέα δεδομένα στα δρώμενα των αγορών.

Nέος θύλακας τρομοκρατίας;

Για τους επενδυτές, το Αφγανιστάν δεν αποτελεί κάποια καθοριστικής σημασίας οικονομία, ούτε υπάρχει σημαντική παρουσία ξένων επιχειρήσεων στη χώρα. Παρόλα αυτά, υπάρχει φόβος ότι υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν, θα εξελιχθεί σε ένα νέο θύλακα της διεθνούς τρομοκρατίας, προκαλώντας τριγμούς παγκοσμίως.

Στο πλαίσιο αυτό, οι επενδυτές περιορίζουν το ρίσκο και στρέφονται στο ασφαλές καταφύγιο του δολαρίου και των κρατικών ομολόγων, αν και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στις αγορές από τις εξελίξεις στον πόλεμο του Αφγανιστάν, που σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Watson του Πανεπιστημίου Brown, κόστισε 2,261 τρισεκατομμύρια δολάρια, δεν είναι ακόμη εμφανείς.

Aύξηση μεταβλητότητας

Συνολικά, σύμφωνα με αναλυτές θα πρέπει να περιμένουμε αύξηση της μεταβλητότητας και ίσως κάποια αύξηση των αμυντικών τοποθετήσεων, αλλά οι αγορές δεν αντιδρούν πάντα στα γεωπολιτικά γεγονότα με τον ίδιο τρόπο.

Ιστορικά εξάλλου, οι στρατιωτικές συγκρούσεις δεν έχουν πάντα άμεσο αντίκτυπο στις μετοχές και η επιρροή του πολέμου και των γεωπολιτικών κινδύνων στην επενδυτική ψυχολογία δεν είναι πάντα ξεκάθαρη, ενώ η πορεία των οικονομιών εμφανίζεται συχνά ισχυρότερος παράγοντας. Οι ΗΠΑ βρίσκονταν, π.χ., ήδη σε ύφεση, όταν οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου πίεσαν τις αγορές.

Οι επενδυτές πάντως σε γενικές γραμμές δίνουν έμφαση σε έναν παλιό βασικό κανόνα καθώς μισούν την αβεβαιότητα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ενώ υπάρχουν λίγες καταστάσεις πιο αβέβαιες από την απειλή του πολέμου. Αλλά οι αγορές δεν ενδιαφέρονται πάντα για τους βασικούς κανόνες.

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος

Όπως σημειώνουν οι αναλυτές,  στους έξι μήνες μετά την έναρξη του Α ‘ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, ο περίφημος δείκτης Dow Jones των ΗΠΑ, έπεσε πάνω από 30%, καθώς  ο πόλεμος πάγωσε τον επιχειρηματικό κόσμο και η ρευστότητα εξαντλήθηκε, ενώ τελικά αποφασίστηκε και το κλείσιμο για έξι μήνες του χρηματιστηρίου. Το 1915 ωστόσο, μετά την επαναλειτουργία του, ο Dow αυξήθηκε πάνω από 88%, η υψηλότερη ιστορικά ετήσια απόδοση για την αγορά των ΗΠΑ.

Στην πραγματικότητα, από την έναρξη του πολέμου το 1914 μέχρι το τέλος του πολέμου στα τέλη του 1918, το Dow αυξήθηκε περισσότερο από 43%, ή περίπου 8,7% ετησίως.

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο Β ‘Παγκόσμιος Πόλεμος είχε παρόμοια έκβαση στην αγορά. Ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939, ξεκινώντας τον πόλεμο. Όταν άνοιξε η αγορά στις 5 Σεπτεμβρίου, ο Dow σημείωσε άνοδο σχεδόν 10% εκείνη την ημέρα.

Η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ έγινε στις αρχές Δεκεμβρίου 1941, ενώ οι μετοχές άνοιξαν την επόμενη Δευτέρα με απώλειες 2,9%, αλλά χρειάστηκε μόλις ένας μήνας για να ανακτήσουν όλες τους τους τις ζημίες.

Όταν οι συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Γαλλία την «Ημέρα D»  στις 6 Ιουνίου 1944, το χρηματιστήριο μόλις που το παρατήρησε, ενώ ο Dow αυξήθηκε πάνω από 5% τον επόμενο μήνα. Από την αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939 μέχρι το τέλος του 1945, ο Dow αυξήθηκε συνολικά κατά 50%, περισσότερο από 7% ετησίως.

Έτσι, κατά τη διάρκεια δύο από τους χειρότερους πολέμους στη σύγχρονη ιστορία, το χρηματιστήριο των ΗΠΑ αυξήθηκε συνολικά κατά 115%.

Ο πόλεμος της Κορέας

Ο πόλεμος της Κορέας ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1950 όταν η Βόρεια Κορέα εισέβαλε στη Νότιο. Αυτή η σύγκρουση έληξε το καλοκαίρι του 1953. Εκείνη την εποχή, ο Dow αυξήθηκε κατά 16%, ή σχεδόν 60% συνολικά. Τα αμερικανικά στρατεύματα βρέθηκαν στο Βιετνάμ τον Μάρτιο του 1965. Ο Dow ολοκλήρωσε την χρονιά εκείνη με κέρδη 10%, ενώ μέχρι την απόσυρσή τους το 1973, η χρηματιστηριακή αγορά είχε αυξηθεί συνολικά 43% ή λίγο λιγότερο από 5% ετησίως.

Η Κούβα

Η κρίση των πυραύλων στην Κούβα έφερε τον κόσμο τον Οκτώβριο του 1962 στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου.

Η αντιπαράθεση των ΗΠΑ- Ρωσίας κράτησε 13 ημέρες, ενώ εκείνη την ταραγμένη περίοδο των δύο εβδομάδων, ο Dow παρέμεινε εκπληκτικά ήρεμος, χάνοντας μόλις 1,2%. Για το υπόλοιπο εκείνου του έτους, ο Dow κέρδισε περισσότερο από 10%. Η χρηματιστηριακή ιστορία που διηγούνται για την περίοδο εκείνη χρηματιστές είναι πως «όταν οι πύραυλοι είναι έτοιμοι να εκτοξευτούν αγοράζεις, δεν πουλάς, καθώς -ούτως ή άλλως- αν κάνεις λάθος θα είμαστε όλοι νεκροί»…

Η τρομοκρατική επίθεση της 11 Σεπτεμβρίου 2001 είχε ως αποτέλεσμα την πτώση κατά 15% των μετοχών σε λιγότερο από δύο εβδομάδες μετά την τραγωδία. Η οικονομία βρισκόταν όμως ήδη στη μέση της ύφεσης και οι μετοχές βρίσκονταν σε ελεύθερη πτώση καθώς έσκασε η «φούσκα του dot-com». Όμως μέσα σε λίγους μήνες, οι χρηματιστηριακές αγορές βρισκόταν υψηλότερα καθώς επανάκτησαν όλο το χαμένο έδαφος.

Το Ιράκ

Τον Μάρτιο του 2003 οι  ΗΠΑ εισέβαλαν στο Ιράκ, με τις μετοχές να σημειώνουν κέρδη 2,3% την επόμενη ημέρα και ολοκλήρωσαν τη χρονιά με κέρδη από την εισβολή και μετά άνω του 30%.

Συνολικά η ιστορία δείχνει πως η αντίδραση των αγορών στους πολέμους και τις γεωπολιτικές κρίσεις δεν είναι δεδομένη και εξαρτάται από το γενικότερο οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής, ενώ το νέο κεφάλαιο στο Αφγανιστάν που διαθέτει στο έδαφος του σπάνιες γαίες αξίας 1-3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μόλις έχει αρχίσει.