Αναπτυξιακό «εργαλείο» ο πολιτισμός με 168 εκατ. ευρώ

Με τη φιλοδοξία να αξιοποιηθεί ο πολιτισμός ως κινητήριος μοχλός ανάπτυξης των τοπικών οικονομιών ανά την Ελλάδα έχουν σχεδιαστεί οι δράσεις ενός ξεχωριστού «πακέτου» 168 εκατ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης.  Ο σχεδιασμός έχει θέσει στο επίκεντρο των προωθούμενων επενδύσεων την ενίσχυση και ανάδειξη της χειροτεχνίας και των τοπικών βιοτεχνιών, τη στήριξη πολιτιστικών δράσεων σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, τη βιωσιμότητα της εθνικής βιομηχανίας ταινιών, την ανάπτυξη ψηφιακών μοντέλων για παραγωγές και για τη διανομή τους, τη στήριξη της εθνικής κινηματογραφικής παραγωγής και την προώθηση των ελληνικών πολιτιστικών προϊόντων στο εξωτερικό.  Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού 168 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ)  θα υλοποιηθεί μέσω έξι επιμέρους δράσεων.

1^η Δράση: Ο πολιτισμός ως «εργαλείο» για περιφερειακή ανάπτυξη

Το κόστος της επένδυσης είναι 82,2 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Αφορά στην εφαρμογή πιλοτικών περιφερειακών προγραμμάτων σε δύο ελληνικές περιοχές που αντιμετωπίζουν πολλαπλές προκλήσεις: την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.  Τα έργα θα συντονίζονται από τοπικούς οργανισμούς πολιτιστικής ανάπτυξης, οι οποίοι θα δημιουργηθούν για να  αναπτύξουν και να εφαρμόσουν masterplan πολιτιστικής ανάπτυξης. Οι συγκεκριμένες περιοχές επιλέχθηκαν με κριτήριο τα ανεκμετάλλευτα πολιτιστικά και φυσικά αξιοθέατα. Επίσης, διότι φιλοξενούν ακαδημαϊκά ιδρύματα (το Πανεπιστήμιο Θράκης και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου), είναι ακόμα ζωντανή η τοπική χειροτεχνία, όπως και η πλούσια γαστρονομική κληρονομιά, διαθέτουν αξιόπιστη υποδομή  μεταφορών (αεροδρόμια και αυτοκινητόδρομους). Κεντρικούς «πιλότους» του προγράμματος θα αποτελέσουν νησιά που έχουν πληγεί από τις προσφυγικές ροές, όπως η Σάμος, η Κως και η Λέρος.

Τα έργα της 1^ης δράσης θα προωθήσουν την αναβάθμιση, προώθηση και διασύνδεση των πολιτιστικών ιδρυμάτων και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και λαογραφίας, τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων κλπ. Σημαντικό ρόλο θα παίξει η επαναχρησιμοποίηση χώρων, π.χ. ο μετασχηματισμός παλιών βιομηχανικών μονάδων ή παραδοσιακών σπιτιών σε κέντρα πολιτιστικής και δημιουργικής ανάπτυξης. Μέρος του συνολικού προϋπολογισμού της θα αφορά σε έργα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων.

2^η Δράση: Αναζωογόνηση των τοπικών βιοτεχνικών μονάδων   

Ο συνολικός προϋπολογισμός είναι στα 18,05 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Τα έργα θα αναπτυχθούν σε συνεργασία με το Υπουργείο Ανάπτυξης και την πρόσφατα συσταθείσα Εθνική Επιτροπή Βιοτεχνίας και, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν χαρτογράφηση του ελληνικού κλάδου της βιοτεχνίας και προσδιορισμό βιοτεχνικών «οικοσυστημάτων» ανά περιοχή (π.χ. σηροτροφία και μεταξουργία στη Θράκη και τη Δυτική Μακεδονία, υφαντά στην Ηπειρο και την Πελοπόννησο, κεραμικά στα νησιά του Αιγαίου κ.λπ.)

Επίσης, προβλέπεται σύνδεση του κλάδου της βιοτεχνίας με επαγγελματικές ομάδες και εφαρμοσμένες τέχνες, με εκπαιδευτικές δομές (π.χ. μουσεία, εργαστήρια κλπ.)  αλλά και με άλλες οικονομικές δραστηριότητες, όπως με τον τουρισμό, τη γραφιστική, τον   βιομηχανικό  σχεδιασμό, τη μόδα κ.ά.. Ακόμη θα προωθηθεί η δημιουργία συστήματος διαπίστευσης δεξιοτήτων χειροτεχνίας, αλλά και  χρηματοπιστωτικών μέσων για την υποστήριξη μικρών βιοτεχνικών επιχειρήσεων, την ενθάρρυνση συλλογικών επιχειρηματικών μοντέλων, δικτύων και συμπράξεων και τη σύνδεσή τους με  εγχώριες και ξένες αγορές.

3^η Δράση: Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία «κινητήρια δύναμη» της ανάπτυξης  

Με προϋπολογισμό 27,4 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) θα στηριχθούν δράσεις για τη φιλοξενία σύγχρονων καλλιτεχνικών παραγωγών σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, θα δημιουργηθούν ψηφιακές υποδομές ή θα αναβαθμιστούν οι υφιστάμενες, θα κατασκευαστεί μια πλατφόρμα για την παρακολούθηση και τη διαχείριση χώρων και ένα πολύγλωσσο ημερολόγιο και χάρτης εκδηλώσεων κ.λπ.

4^η Δράση: Ψηφιακά μοντέλα παραγωγής και διανομής πολιτιστικών προϊόντων

Συνολικά 17 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) θα διατεθούν σε έργα, με συγχρηματοδότηση  50%, για την ψηφιοποίηση της παραγωγής και διανομής πολιτιστικών προϊόντων, για τη βελτίωση της υποδομής τους ώστε να μπορούν να προβάλλονται σε ζωντανή ροή (live streaming), για ψηφιοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων, για την ανάπτυξη ψηφιακών περιηγήσεων και  προγραμμάτων με χρήση εικονικής   πραγματικότητας ώστε να καταστούν παγκοσμίως προσβάσιμα κ.ά.

5^η Δράση: Στήριξη της κινηματογραφικής βιομηχανίας

Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 8,25 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Προτείνεται χρηματοδότηση νέων έργων, χρηματοδότηση παραγωγής, υποστήριξη για τους διανομείς ταινιών και, κατά περίπτωση, κάλυψη του κόστους μάρκετινγκ. Το συγκεκριμένο κονδύλι θα το διαχειρίζεται το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου το  οποίο θα λειτουργεί ως «θερμοκοιτίδα» και «επιταχυντής» της κινηματογραφικής βιομηχανίας, διευρύνοντας το παραδοσιακό πλαίσιο λειτουργίας του.

6^η Δράση:  Προώθηση των εξαγωγών πολιτισμού και ενίσχυση του πολιτιστικού… brand.

Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 14 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), εκ των οποίων 5 εκατ. ευρώ θα κατευθυνθούν στην ανάπτυξη ενός brand του ελληνικού πολιτισμού και μιας εκστρατείας για την ανάδειξή του, ενώ με τα υπόλοιπα 9 εκατ. ευρώ θα συγχρηματοδοτηθούν έως και 65% πρωτοβουλίες εξαγωγικού προσανατολισμού και προώθησης. Οι σύγχρονες πολιτιστικές παραγωγές δεν έχουν προωθηθεί και αναδειχθεί επαρκώς,  με συνέπεια η  συμμετοχή των Ελλήνων καλλιτεχνών σε παγκόσμιες εκθέσεις τέχνης, φεστιβάλ και εμπορικές εκθέσεις να είναι δυσανάλογα μικρή σε σύγκριση με τις διακρίσεις και τα βραβεία τους.

Διαγωνισμοί και κόστη επενδύσεων

Γενικότερα, τα προγράμματα για την προώθηση του πολιτισμού θα υλοποιηθούν από τις δημόσιες αρχές μέσω ανοικτών διαγωνισμών. Ειδικά για εκείνα που συνεπάγονται χρηματοδότηση επιχειρήσεων του πολιτιστικού τομέα (δράσεις 4 και 5), η ενίσχυση θα χορηγηθεί βάσει του Γενικού Κανονισμού Απαλλαγής κατά Κατηγορία 651/2014 (άρθρα 53 και 54).

Η ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων θα διαπερνά δύο δράσεις. Ειδικότερα, στην 1^η δράση το  45% του κόστους θα αφορά παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης και αντιπροσωπεύει 27.000.000 ευρώ (45% x 1.000 ευρώ ανά m2 x 300 m2 ανά πολιτιστικό χώρο x 200 πολιτιστικούς χώρους).  Ομοίως, για την 3^η δράση το αντίστοιχο ποσό για παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης εκτιμάται σε 2.700.000 ευρώ (45% x 300 € ανά m2 x 200 m2 ανά πολιτιστικό χώρο x 100 πολιτιστικούς χώρους). Το συνολικό ποσό των 29.700.000 ευρώ (27.000.000 ευρώ + 2.700.000 ευρώ) αφορά κυρίως στη θερμομόνωση, στην αναβάθμιση του συστήματος θέρμανσης και στη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενεργειακών.

Η  εφαρμογή των πιλοτικών προγραμμάτων αναμένεται να   ολοκληρωθεί έως το πρώτο τρίμηνο του 2025.   Ειδικά για την ανάπτυξη ψηφιακών μοντέλων πολιτιστικής παραγωγής και διανομής θα ξεκινήσει το τέταρτο τρίμηνο του 2021 και θα ολοκληρωθεί έως το τέταρτο τρίμηνο του 2024, όπως και η «θερμοκοιτίδα» της κινηματογραφικής βιομηχανίας

Ο πολιτιστικός τομέας παράγει σημαντικά οικονομικά οφέλη, ορισμένες φορές μάλιστα, η μόχλευση είναι δέκα φορές μεγαλύτερη για κάθε επενδυμένο ευρώ, σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα. Άλλωστε, ο πολιτισμός βρίσκεται σε στρατηγική θέση _στο σταυροδρόμι μεταξύ τεχνών, επιχειρήσεων και τεχνολογίας _  και μπορεί να πυροδοτήσει την ανάπτυξη και σε άλλους κλάδους, όπως στον τουρισμό, στη μόδα, στην παραγωγή τροφίμων κλπ.. Στην Ελλάδα, το… πεδίο είναι ανοιχτό καθώς στην ελληνική περιφέρεια η παρουσία και η οικονομική συμβολή του πολιτισμού συχνά περιορίζεται στα φεστιβάλ.