ΔΝΤ – Τα ψηφιακά νομίσματα σε ρόλο… Bretton Woods

Θα μπορούσε σύντομα να ξεκινήσει ένας ψηφιακός μετασχηματισμός του διεθνούς νομισματικού συστήματος; Απάντηση στο ερώτημα αυτό επιχειρεί να δώσει ο ιστορικός του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Atish Rex Ghosh, σε άρθρο του για την αναγκαιότητα επανεξέτασης του διεθνούς νομισματικού συστήματος

«Πριν από πενήντα χρόνια, ο κόσμος άλλαξε. Στις 15 Αυγούστου 1971, ο Αμερικανός πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον έκλεισε το «χρυσό παράθυρο», ακυρώνοντας την άμεση μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό», αναφέρει σχολιάζοντας ότι αν και δεν ήταν η πρόθεση του Νίξον, αυτή η πράξη σηματοδότησε ουσιαστικά το τέλος του συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Bretton Woods, ανοίγοντας τον δρόμο για το σύγχρονο διεθνές νομισματικό σύστημα.

Όταν το σύστημα Bretton Woods καθιερώθηκε το 1944, η επικρατούσα αφήγηση ήταν ότι οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις, οι περιορισμοί συναλλαγών και τα εμπορικά εμπόδια είχαν επιδείνωσαν, αν όχι προκάλεσαν τη Μεγάλη Ύφεση.

Συνεπώς, οι χώρες μέλη του ΔΝΤ θα μπορούσαν να μεταβάλλουν την συναλλαγματική τους ισοτιμία σε περιπτώσεις «θεμελιώδους ανισορροπίας», με τη σκέψη αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα τη σταθερότητα του συνολικού συστήματος. Ωστόσο, είναι σημαντικό ότι μόνο η χώρα -μέλος μπορούσε να προτείνει αλλαγή στην ισοτιμία – η μοναδική εξουσία του ΔΝΤ ήταν να εγκρίνει ή να μην εγκρίνει την προτεινόμενη αλλαγή.

Σύμφωνα με τον Atish Rex Ghosh το σύστημα ενσωμάτωσε στοιχεία από το προηγούμενο σύστημα «χρυσού προτύπου», αλλά τώρα, αντί τα νομίσματα να συνδέονται απευθείας με το χρυσό, οι χώρες καθόρισαν τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες σε σχέση με το δολάριο ΗΠΑ. Με τη σειρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποσχέθηκαν ότι θα παράσχουν χρυσό, κατόπιν ζήτησης, σε αντάλλαγμα για δολάρια που συγκεντρώνονται σε ξένες κεντρικές τράπεζες στην επίσημη τιμή των 35 δολαρίων ανά ουγγιά. Όλα τα νομίσματα που συνδέονται με το δολάριο είχαν ως εκ τούτου σταθερή αξία σε όρους χρυσού.

«Το σύστημα λειτούργησε αρκετά καλά για πάνω από δύο δεκαετίες. Ωστόσο, εμφανίστηκαν ρωγμές. Οι κυβερνήσεις των ελλειμματικών χωρών με υπερτιμημένα νομίσματα καθυστερούσαν συχνά τις απαραίτητες υποτιμήσεις φοβούμενοι τις πολιτικές επιπτώσεις. Εν τω μεταξύ, οι πλεονασματικές χώρες, οι οποίες απολάμβαναν πλεονέκτημα εμπορικής ανταγωνιστικότητας, δεν είχαν κανένα κίνητρο να αναπροσαρμόσουν τα νομίσματά τους» τονίζει ο αναλυτής του ΔΝΤ και υπενθυμίζει ότι η εμπειρία κατά τη δεκαετία του 1960 έδειξε ότι αυτή η τεχνητή σταθερότητα των επιμέρους συναλλαγματικών ισοτιμιών θα μπορούσε να καθυστερήσει την αναγκαία προσαρμογή, καταλήγοντας τελικά σε τραυματικές κρίσεις ισοζυγίου πληρωμών που οδήγησαν σε αστάθεια του συστήματος

Και συνεχίζει λέγοντας ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν μια τέτοια κρίση ισοζυγίου πληρωμών, κυρίως λόγω της χαλαρής εσωτερικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής της, καθώς προσπάθησαν να χρηματοδοτήσουν το κόστος του πολέμου του Βιετνάμ και των προγραμμάτων «Μεγάλη Κοινωνία», μαζί με την απροθυμία των μεγάλων πλεονασματικών χωρών (κυρίως της Γερμανίας και της Ιαπωνίας) να αναπροσαρμόσουν τα νομίσματά τους.

Νέο σύστημα, νέα σκέψη

Η κατάρρευση του Bretton Woods (και ο βραχύβιος διάδοχός του, η συμφωνία Smithsonian) προκάλεσε μια θεμελιώδη επανεξέταση για το τι θα έδινε σταθερότητα στο διεθνές νομισματικό σύστημα.

Κατά την επινόηση του συστήματος Bretton Woods, το τεκμήριο ήταν ότι ο καθορισμός μεμονωμένων νομισμάτων έναντι του χρυσού ή του δολαρίου θα έκανε το σύστημα σταθερό. Ωστόσο, στη συνέχεια οι Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι ο απλός καθορισμός της συναλλαγματικής ισοτιμίας θα φέρει ακαμψία και όχι σταθερότητα. Οι προσπάθειες να διατηρηθεί η δέσμευση (συμπεριλαμβανομένων των συναλλαγματικών περιορισμών ή των ελέγχων κεφαλαίου) όταν η συναλλαγματική ισοτιμία δεν ήταν σύμφωνη με τις εγχώριες πολιτικές οδήγησαν μόνο σε δαπανηρές – και τελικά μάταιες – καθυστερήσεις στην εξωτερική προσαρμογή.

Τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον;

Η κατάρρευση του συστήματος των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών συγκλόνισε τον κόσμο το 1971. Αλλά τα νομισματικά συστήματα υπάρχουν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της ανθρωπότητας, και καθώς οι κοινωνίες μας εξελίσσονται, το ίδιο πρέπει να συμβεί και με τα κοινωνικά μας συστήματα, γράφει ο Atish Rex Ghosh . Ο κόσμος το 1971 δεν ήταν αυτό που ήταν το 1944 – όπως ο κόσμος μας σήμερα μοιάζει ελάχιστα με την πραγματικότητα του 1971. Σήμερα, οι θεμελιώδεις μετασχηματισμοί επιταχύνουν την ανάπτυξη και την υιοθέτηση ψηφιακού χρήματος. Θα μπορούσε σύντομα να ξεκινήσει ένας ψηφιακός μετασχηματισμός του διεθνούς νομισματικού συστήματος; Ανεξάρτητα από την εξέλιξη του συστήματος, η βασική αρχή ότι η σταθερότητά του θα εξαρτηθεί από τη διεθνή νομισματική συνεργασία, θα παραμείνει.