Η Ευρώπη αναζητά λύσεις για τις καταστροφικές πυρκαγιές

Καθώς οι πυρκαγιές καταστρέφουν την περιοχή της Μεσογείου, πολλοί έχουν αναρωτηθεί εάν τέτοιες πυρκαγιές αποτελούν αναπόφευκτο μέρος της υπερθέρμανσης του πλανήτη ή αν μπορούν να ληφθούν μέτρα για την αναστροφή της τάσης.

Ένας τεράστιος καύσωνας, με τις θερμοκρασίες να αγγίζουν τους 48,8 βαθμούς Κελσίου στην Ιταλία την περασμένη εβδομάδα, πυροδότησε τις πυρκαγιές που έχουν καταστρέψει πολλές περιοχές και έχουν σκοτώσει δεκάδες ανθρώπους σε όλη τη νότια Ευρώπη και τη βόρεια Αφρική, από την Τουρκία, την Ελλάδα και την Ιταλία μέχρι το Μαρόκο και την Αλγερία.

«Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η κλιματική αλλαγή θα μας οδηγήσει να δούμε [περισσότερα] τέτοια γεγονότα», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν αυτήν την εβδομάδα μετά το ταξίδι του στην περιοχή του Σεν Τροπέ, όπου μια τεράστια πυρκαγιά προκάλεσε την εκκένωση 10.000 ανθρώπων από τα σπίτια τους.

Ο Τομ Σμιθ, αναπληρωτής καθηγητής στο London School of Economics, δήλωσε ότι «η κλιματική αλλαγή παίζει σίγουρα έναν ρόλο σε κάθε πυρκαγιά στον πλανήτη τώρα». Με την ξήρανση του αέρα και την απορρόφηση υγρασίας από τη βλάστηση, οι αυξανόμενες θερμοκρασίες δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για να ξεκινήσουν και να εξαπλωθούν γρήγορα οι πυρκαγιές.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή προέβλεψε ότι η περιοχή της Μεσογείου θα αντιμετωπίσει πιο έντονη ζέστη τις επόμενες δεκαετίες.

Ωστόσο, ενώ η κλιματική αλλαγή διαδραματίζει αδιαμφισβήτητο ρόλο στον πολλαπλασιασμό και την κλίμακα των πυρκαγιών, το ίδιο συμβαίνει και με τον τρόπο ζωής των ανθρώπων και τον τρόπο χρήσης της γης. Οι ανθρώπινες ενέργειες βρίσκονται επίσης πίσω από τη συντριπτική πλειοψηφία των πυρκαγιών της Ευρώπης.

Μεγάλο μέρος της Ευρώπης είναι εύκαιρο έδαφος για πυρκαγιές, με περίπου το 40 % της χερσαίας μάζας της να καλύπτεται από δέντρα. Καθώς ο πληθυσμός της υπαίθρου μετακόμισε σε πόλεις και κωμοπόλεις προς αναζήτηση εργασίας, κάποια γεωργική γη μετατράπηκε σε εύφλεκτη βλάστηση και δάσος.

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές είχε καταγράψει φέτος περισσότερες από 1.400 πυρκαγιές – πάνω από 600 περισσότερες από τον πρόσφατο ετήσιο μέσο όρο.

Οι ειδικοί της πυρόσβεσης λένε ότι τα πιο αποτελεσματικά βήματα για τη μείωση του πολλαπλασιασμού και της σφοδρότητας των πυρκαγιών είναι η μείωση του καυσίμου που τις τροφοδοτεί μέσω της αποτελεσματικής διαχείρισης της γης, καθώς και η βελτίωση της ικανότητας ταχείας αντίδρασης και η ευαισθητοποίηση του κοινού.

«Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι [καθώς] αυτές οι πυρκαγιές θα συνεχίσουν να συμβαίνουν. Πρέπει να κάνουμε κάτι για την κλιματική αλλαγή, αλλά περισσότερο από αυτό, πρέπει να κάνουμε κάτι για το τοπίο», δήλωσε η Cathelijne Stoof, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Wageningen στην Ολλανδία.

Καθώς εκατοντάδες φλόγες ξέσπασαν σε όλη την Ελλάδα τις τελευταίες εβδομάδες, καταστρέφοντας δεκάδες χιλιάδες εκτάρια δάσους, η κυβέρνηση αντιμετώπισε κριτική για την αποτυχία της να προετοιμαστεί.

«Τα ελληνικά δάση έχουν αφεθεί στην τύχη τους εδώ και χρόνια. Έχουν γίνει πολύ πυκνά, γι ‘αυτό είναι πολύ εύφλεκτα», δήλωσε ο Δημήτρης Καραβέλλας, διευθύνων σύμβουλος της ομάδας συντήρησης WWF Ελλάς. Πρόσθεσε ότι σχεδόν δεν υπήρχαν δάση στην Ελλάδα με σαφή σχέδια διαχείρισης και οι δασικές αρχές ήταν «ανύπαρκτες».

Αφού οι πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2018 σκότωσαν 103 ανθρώπους, η ελληνική κυβέρνηση ανέθεσε την εκπόνηση μιας έκθεσης Γερμανών επιστημόνων για να εντοπίσει τα συστημικά προβλήματα που αντιμετώπισε το κράτος στην ετοιμότητα για τις πυρκαγιές. Οι ειδικοί δήλωσαν ότι κάποιες από τις συστάσεις της έκθεσης αγνοήθηκαν, αν και αυτό το αρνήθηκε την περασμένη εβδομάδα ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος δήλωσε ότι δεν συμφωνεί με όλα τα συμπεράσματα της έκθεσης.

Αλλού, έχει σημειωθεί πρόοδος για την προληπτική διαχείριση της γης. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση «τακτικών καύσεων», σύμφωνα με τις οποίες οι πυρκαγιές τίθενται όταν ο καιρός είναι πιο εύκρατος για την απομάκρυνση της ξηρής βλάστησης της επιφάνειας ενόψει της περιόδου πυρκαγιάς.

Η Ισπανία, μία από τις χώρες της ΕΕ με τις περισσότερες δασικές εκτάσεις, χαιρετίστηκε ως επιτυχούσα, όσον αφορά τα προληπτικά μέτρα και την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης. Αυτό της επέτρεψε να μειώσει σημαντικά τόσο τον αριθμό όσο και το μέσο μέγεθος των δασικών πυρκαγιών, παρά τις αυξανόμενες θερμοκρασίες και την έξοδο από αγροτικές περιοχές.

Ο κυλιόμενος 10ετής μέσος αριθμός πυρκαγιών της χώρας μειώνεται για περισσότερο από μια δεκαετία, κατά τη διάρκεια της οποίας μόνο το ένα τρίτο των πυρκαγιών έχουν κάψει περισσότερο από ένα εκτάριο γης. Στη δεκαετία του 1980, ο αριθμός αυτός ήταν πάνω από 70%.

Μια τεράστια δασική πυρκαγιά στην περιοχή της Άβιλα το περασμένο Σαββατοκύριακο σημαίνει ότι αυτή η σεζόν ανέτρεψε την πρόσφατη τάση στην Ισπανία. Ωστόσο, ο Γκιγιέρμο Φερνάντες Σεντένο, ανώτερος αξιωματούχος του υπουργείου Περιβάλλοντος, δήλωσε: «Οι φωτιές μπορούν πάντα να αυξηθούν σε ένα συγκεκριμένο έτος. Ε Ε αλλά όσον αφορά τους μέσους όρους των δέκα ετών, δεν νομίζουμε ότι μπορούμε να το πετύχουμε πολύ περισσότερο».

Αυτός και άλλοι πιστώνουν την μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού και ένα σύστημα διαχείρισης πυρκαγιάς που επιτρέπει την ταχεία αντιμετώπιση των πυρκαγιών στα αρχικά τους στάδια.

Ο Πιερ Καρέγκα, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νίκαιας, δήλωσε ότι οι γαλλικές αρχές έχουν επίσης εφαρμόσει πολιτικές για τη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς. Τα βοσκοτόπια και οι δρόμοι έχουν διαμορφωθεί μέσα σε δασικές εκτάσεις για να λειτουργήσουν ως «αντιπυρικές ζώνες» και οι άνθρωποι που ζουν σε δάση καλούνται τώρα από το νόμο να καθαρίσουν γύρω από τα σπίτια τους – αν και αυτό δεν τηρείται πάντα.

Σε άλλα μέρη της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, οι οικολόγοι επανέφεραν τα ζώα να βόσκουν σε εγκαταλελειμμένες γεωργικές εκτάσεις για να αποτρέψουν τη συσσώρευση εύφλεκτης βλάστησης.

Η Stoof στην Ολλανδία δήλωσε ότι πιστεύει ότι πρέπει να γίνουν περαιτέρω γεωγραφικές παρεμβάσεις. Σε αγροτικές εκτάσεις της Μεσογείου, υποστήριξε, οι κυβερνήσεις έπρεπε να επενδύσουν σε δρόμους, ίντερνετ υψηλής ταχύτητας και σχολεία για να προσελκύσουν τους ανθρώπους πίσω στην εγκαταλελειμμένη αγροτική γη.

Ενώ οι άνθρωποι μπορούν να βοηθήσουν στην εξημέρωση της γης, είναι υπεύθυνοι για περίπου το 96 % των πυρκαγιών στη Μεσόγειο, σύμφωνα με ανάλυση του WWF, με την αρχική σπίθα να ξεκινά συχνά στην άκρη ενός δρόμου ή στα περίχωρα των σπιτιών. Αρκετά άτομα έχουν επίσης συλληφθεί ως ύποπτα για εμπρησμό σε σχέση με τις φλόγες στην Ελλάδα.

Οι επιστήμονες εξακολουθούν να ανησυχούν ότι η συντριπτική πλειονότητα των εκταμιεύσεων εξακολουθεί να προορίζεται για καταστολή, παρά για εκπαίδευση και διαχείριση γης.

Ο Καρέγκα τόνισε την ανάγκη βελτίωσης της εκπαίδευσης γύρω από τις συχνά τυχαίες αιτίες πυρκαγιών. Αυτά τα προληπτικά μέτρα ελήφθησαν πάντα αμέσως μετά από μεγάλες καταστροφές, αλλά, είπε, “σιγά σιγά η προσπάθεια ατονεί μέχρι την επόμενη μεγάλη πυρκαγιά σε πέντε ή 10 χρόνια”.

Και πρόσθεσε: «Οι δασικές πυρκαγιές ξεχνιούνται μέχρι να ξεσπάσουν».