H κλιματική αλλαγή σε ρόλο… σομελιέ

Από τον 35ο μέχρι τον 50ο παράλληλο. Αυτό ήταν – μέχρι σήμερα – το στενό γεωγραφικό περιθώριο στο οποίο μπορούσαν να καλλιεργηθούν κλήματα, για να δώσουν το πολύτιμο για πολλές οικονομίες κρασί. Πλέον, όμως, και αυτή η γεωγραφική σταθερά μετατοπίζεται μετά από αιώνες ολόκληρους.

Σε πρόσφατο άρθρο του Politico, παρακολουθούμε τις πρώτες προσπάθειες για καλλιέργειες σταφυλιών στην Ολλανδία. Δηλαδή, σε μια χώρα με τυπικά σαφώς ψυχρότερες θερμοκρασίες από τις παραδοσιακές πατρίδες του κρασιού, όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Κύπρος ή η Ελλάδα, όπου αυτή τη στιγμή το κυριότερο πρόβλημα για την καλλιέργειά τους δεν είναι η θερμοκρασία, αλλά η (απρόβλεπτη) υγρασία.

Τη στιγμή που οι Ολλανδοί – αλλά και οι Άγγλοι, οι Βέλγοι, ακόμη και οι Σουηδοί – αρχίζουν να μυούνται στην τέχνη της αμπελουργίας, οι παραδοσιακοί καλλιεργητές του ευρωπαϊκού νότου βλέπουν τα αμπέλια τους να καταστρέφονται από την ξηρασία και τις πυρκαγιές.

Το «ΠΟΠ» που βάζει στοπ στις προσπάθειες προσαρμογής

Μια λύση θα μπορούσε να είναι η στροφή σε πιο ανθεκτικά είδη σταφυλιών, ικανά να αντέξουν τις νέες κλιματικές συνθήκες. Όμως εκεί προκύπτουν άλλου είδους ζητήματα.

Προκειμένου ένα κρασί να λέγεται «πόρτο» ή «μπορντό», δεν αρκεί μόνο να καλλιεργείται σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά πρέπει να προέρχεται και από συγκεκριμένη ποικιλία σταφυλιού. Ήδη, ορισμένες παραδοσιακές οινοπαραγωγοί περιοχές αρχίζουν να εντάσσουν νέες, πιο ανθεκτικές ποικιλίες στη λίστα εκείνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τα προστατευόμενα κρασιά τους, ελπίζοντας ότι αν αρχικά χρησιμοποιηθούν σε χαμηλά ποσοστά, οι καταναλωτές θα συνηθίσουν – και θα αγαπήσουν – τη νέα γεύση.

Τα προβλήματα, όμως, δεν σταματούν εδώ.

Αντιμέτωποι με νέα επίπεδα ξηρασίας, οι αγρότες της λεκάνης της Μεσογείου αναγκάζονται να χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο νερό για την άρδευση των χωραφιών τους. Το Politico παραθέτει μελέτη, σύμφωνα με την οποία η Ισπανία εξαπλασίασε τις ποσότητες νερού που χρησιμοποιεί για αυτό το σκοπό από το 1995 μέχρι σήμερα – με το 70% αυτού του επιπλέον νερού να διοχετεύεται στους αμπελώνες της Λα Μάντσα, ενός άνυδρου αλλά εύφορου οροπεδίου.

Ο Κέες βαν Λόιβεν, καθηγητής με ειδίκευση στην αμπελουργία στο Πανεπιστήμιο του Μπορντό, προειδοποιεί μέσω του Politico ότι εφόσον το νερό που χρησιμοποιείται δεν ανήκει στους ανανεώσιμους πόρους, η άρδευση δεν διαφέρει πολύ ως προς τις επιπτώσεις της από την εξόρυξη πετρελαίου.

Την ίδια στιγμή, οι επίδοξοι Ολλανδοί αμπελουργοί αντιμετωπίζουν τις δικές τους προκλήσεις: Οι φετινές ακραίες βροχοπτώσεις στη βόρεια Ευρώπη – που προκάλεσαν τις φονικές πλημμύρες που στοίχισαν 200 ζωές στη Γερμανία και το Βέλγιο – κατέστρεψαν τη φετινή τους σοδειά. Και μπορεί κάποιος να πιστεύει ότι η υπερβολική υγρασία (και οι ασθένειες που αυτή προκαλεί στις σοδειές) θα έπρεπε να ήταν αναμενόμενη, δεν είχε όμως καμία σχέση με τον σαφώς ξηρότερο καιρό του 2020.

Αυτή η αβεβαιότητα αγγίζει και τους καλλιεργητές του Νότου.

Ο Ρίτσαρντ Γουάιτ, ένας 65χρονος βρετανός συνταξιούχος που ασχολείται ερασιτεχνικά με την αμπελουργία στα γαλλικά Πυρηναία, εξιστορεί στο Politico τις αντιδράσεις των ντόπιων φίλων του, όταν είδαν τη σοδειά τους να καταστρέφεται από έναν όψιμο παγετό:

«Σκότωσε το νέο καρπό σχεδόν σε όλα τα φυτά. Έμοιαζαν απολύτως απελπισμένοι. Σχεδόν έβαλαν τα κλάματα όταν τα είδαν, επειδή ήταν ένα θέαμα που οι ντόπιοι δεν είχαν αντικρίσει επί 30 ή 40 χρόνια».

Πώς το πέταγμα της μεσαίας τάξης στην Κίνα επηρεάζει την παραγωγή κρασιού στην Ολλανδία

Και ενώ η παραγωγή κρασιού απειλείται τόσο στα μέρη με παράδοση αιώνων όσο και σε εκείνα που επιχειρούν να βουτήξουν τα πόδια τους στο μούστο για πρώτη φορά, η ζήτηση κρασιού αυξάνεται, κυρίως εξαιτίας της ολοένα και διογκούμενης κινεζικής μεσαίας τάξης που ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για τα ευρωπαϊκά κρασιά.

Το γεγονός αυτό δεν δημιουργεί μόνο προβλήματα εμπορικής φύσης και δυνητικής εκτίναξης τιμών: Στο βαθμό που μπορούμε να προβλέψουμε πώς θα μεταμορφώσει η κλιματική αλλαγή τις διάφορες περιοχές του πλανήτη, το πιθανότερο είναι πως σύντομα οι διαθέσιμες γαίες για αυτή τη δουλειά θα σημειώσουν επίσης σημαντική αύξηση.

Ο Λι Χάνα, κλιματολόγος στην Conservation International, μια περιβαλλοντική ΜΚΟ με έδρα στις ΗΠΑ, αναφέρει πως σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε μαζί με συναδέλφους του, αχανείς εκτάσεις της Ρωσίας και του Καναδά θα μπορούσαν στο μέλλον να φιλοξενήσουν αμπέλια.

Όμως αν οι εκτάσεις αυτές μετατραπούν σε αμπελώνες, «θα μπορούσαν ουσιαστικά να απελευθερώσουν αέρια του θερμοκηπίου σε ποσότητες που αντιστοιχούν στις εκπομπές των ΗΠΑ μέσα σε έναν αιώνα».

Η λύση, όπως και σε πολλές άλλες καθημερινές καταναλωτικές επιλογές με απρόβλεπτες περιβαλλοντικές προεκτάσεις, ενδέχεται να βρίσκεται ακριβώς στην αποσύνδεση του κρασιού από τη μαζική παραγωγή και την επιστροφή του στα οικιακά – ή κοινοτικά – «καζάνια».

Το κατά πόσον είμαστε έτοιμοι να πατήσουμε σταφύλια για να σώσουμε τον πλανήτη, είναι κάτι που μένει να αποδειχθεί.