Η οικονομία του Αφγανιστάν σε διαγράμματα – Τι άλλαξε σε 2 δεκαετίες;

Στις δύο δεκαετίες, αφότου οι Ταλιμπάν έχασαν τον έλεγχο του Αφγανιστάν, οι συνθήκες διαβίωσης βελτιώθηκαν σημαντικά, συμπεριλαμβανομένης της τεράστιας προόδου στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, το προσδόκιμο ζωής και τη θνησιμότητα των παιδιών.

Αλλά η ενδημική διαφθορά και η βία επιβράδυναν τον ρυθμό της προόδου και η μείωση των στρατευμάτων και της βοήθειας τα τελευταία χρόνια περιόρισε μια από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων, με οικονομικές συνέπειες.

Ο πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας του Αφγανιστάν, Ατζμάλ Αχμαντί, ο οποίος εγκατέλειψε τη χώρα το περασμένο Σαββατοκύριακο, καθώς η ισλαμική ομάδα επέστρεψε στην εξουσία, είπε στους Financial Times ότι, όποιος υποστηρίζει ότι δεν υπήρξε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Αφγανών «υποτιμά την αλλαγή που έχει συμβεί».

Όμως, ο Δρ Γκάρεθ Πράις, ανώτερος ερευνητής στο think-tank Chatham House, εκτιμά ότι ενώ το Αφγανιστάν «άλλαξε δραματικά» από κοινωνική άποψη, «κανένας από τους κύριους εγχώριους καταλύτες ανάπτυξης -ιδίως τα αποθέματα ορυκτών- δεν έχει αξιοποιηθεί σημαντικά, εκτός από την παράνομη εξόρυξη».

Η οικονομία αναπτύχθηκε – αλλά τώρα είναι στάσιμη

Το βιοτικό επίπεδο επωφελήθηκε από μια διψήφια οικονομική ανάπτυξη έως τα μέσα της δεκαετίας του 2010. Ωστόσο, η παραγωγή σταμάτησε την τελευταία δεκαετία καθώς η διεθνής χρηματοδοτική στήριξη μειώθηκε.

Οι ροές βοήθειας μειώθηκαν από περίπου 100% του ΑΕΠ το 2009 σε 42,9% το 2020, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, περιορίζοντας τη δραστηριότητα του τομέα των υπηρεσιών και την απασχόληση.

Τα διεθνή ποσά αρωγής αναμένεται να «στεγνώσουν» εντελώς υπό τους Ταλιμπάν, απειλώντας την επιβίωση της νόμιμης οικονομίας του Αφγανιστάν.

«Με μεγάλο μέρος της οικονομικής προόδου των τελευταίων 20 ετών να βασίζεται στην εξωτερική υποστήριξη, η επιστροφή του Αφγανιστάν σε παγκόσμιο καθεστώς παρία είναι πιθανό να δει τα θεμέλια της οικονομίας να αποσαθρώνονται», προειδοποίησε ο Γκάρεθ Λέδερ, Ασιάτης οικονομολόγος στην Capital Economics. «Μια μεγάλη συρρίκνωση του ΑΕΠ και οπισθοδρόμηση στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη φαίνεται κάθε σχεδόν βέβαιη».

Η διακοπή της βοήθειας «θα καταστρέψει ενδεχομένως ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης οικονομίας και των θέσεων εργασίας στις υπηρεσίες», δήλωσε ο Αντονι Χ. Κορντσμαν της δεξαμενής σκέψης του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. Αναρωτήθηκε πώς το Αφγανιστάν θα μπορούσε να δημιουργήσει μια «νόμιμη» οικονομία εάν διακοπεί η βοήθεια.

Το Αφγανιστάν εξήγαγε νόμιμα μόνο περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια αγαθών το 2020, σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Εμπορίου – λιγότερο από το γειτονικό Τατζικιστάν- παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός του ήταν τέσσερις φορές μεγαλύτερος.

Οι μισές από τις επίσημες εξαγωγές του  αποτελούνται από σταφύλια και άλλα φρέσκα φρούτα, αν και η σημασία της γεωργίας έχει περιοριστεί καθώς επεκτάθηκε ο τομέας των υπηρεσιών.

Αλλά η Leather προειδοποίησε ότι τα επίσημα στοιχεία πρέπει να λαμβάνονται με κάποιες αμφιβολίες καθώς «ένα από τα μεγαλύτερα προϊόντα του Αφγανιστάν είναι το παράνομο όπιο, το οποίο φυσικά δεν εμφανίζεται στους εθνικούς ισολογισμούς».

Οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η άτυπη οικονομία αποτελεί έως και το 80% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας του Αφγανιστάν, πράγμα που σημαίνει ότι οι επίσημες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη είναι μόνο περιορισμένης χρησιμότητας.

Το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε

Παρά τις αποσπασματικές συνολικές οικονομικές επιδόσεις, η καθημερινή ζωή πολλών Αφγανών βελτιώθηκε σημαντικά. Η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση έγιναν πιο διαδεδομένες, τα ποσοστά θνησιμότητας μειώθηκαν και η χρήση της τεχνολογίας έγινε κοινή.

Περίπου 60 παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών πέθαναν το 2019 ανά 1.000 γεννήσεις, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα -ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί στο μισό από το τέλος του αιώνα, η ταχύτερη μείωση της παιδικής θνησιμότητας από όλες τις χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Το ποσοστό των λιποβαρών παιδιών μειώθηκε στο μισό κατά την ίδια περίοδο και το Αφγανιστάν σημείωσε παρόμοια μείωση του κινδύνου μητρικού θανάτου.

Η υγειονομική περίθαλψη βελτιώθηκε επίσης σε μια σειρά μέτρων και σχεδόν ο μισός πληθυσμός έχει πρόσβαση σε αποχέτευση, από το ένα τέταρτο που είχε στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Ως αποτέλεσμα, οι Αφγανοί ζουν τώρα σχεδόν 10 χρόνια περισσότερο απ’ ό,τι πριν από δύο δεκαετίες.

Η εκπαιδευτική απόδοση βελτιώθηκε επίσης σημαντικά. Υπάρχουν περίπου 8,2 εκατομμύρια περισσότερα παιδιά στο σχολείο σε σχέση με το 2001, και το ποσοστό των παιδιών που εγγράφονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκε από 12 % το 2001 σε 55% το 2018.

«Ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός νεαρών Αφγανών είχε πραγματική εκπαίδευση», δήλωσε ο Κόρντσμαν.

Ωστόσο, τόνισε ότι οι περιορισμένες πληροφορίες σήμαιναν ότι τα διαθέσιμα δεδομένα ήταν μερικές φορές «υποθέσεις».

Οι γυναίκες έχουν ωφεληθεί ιδιαίτερα

Η ζωή των γυναικών βελτιώθηκε σε μια σειρά δεικτών. Η εγγραφή των κοριτσιών στην εκπαίδευση έχει αυξηθεί, τα ποσοστά γεννήσεων των εφήβων έχουν πέσει κατακόρυφα και πολλές περισσότερες γυναίκες εργάζονται.

«Τεράστια κέρδη σημειώθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες στην εκπαίδευση των κοριτσιών», δήλωσε η Σουζάνα Χάρες, συν-διευθύντρια εκπαιδευτικής πολιτικής στο Κέντρο για την Παγκόσμια Ανάπτυξη, μια δεξαμενή σκέψης. Αλλά προειδοποίησε ότι «αυτά κινδυνεύουν τώρα να ανατραπούν γρήγορα. Ε Ε είναι πιθανό να δούμε πολλά, πολλά κορίτσια να αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σχολείο».

Οι γυναίκες εισήλθαν επίσης στο εργατικό δυναμικό σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό απ’ ό,τι στο παρελθόν. Πέρυσι, περίπου το ένα πέμπτο των Αφγανών δημοσίων υπαλλήλων ήταν γυναίκες και μία στις τέσσερις βουλευτικές έδρες κατέχονταν από γυναίκες – από  μηδέν το 2001.

Αλλά η βία και η φτώχεια εξακολουθούν να επικρατούν

Παρά την πρόοδο, οι Ταλιμπάν έχουν αναλάβει μια από τις πιο εύθραυστες οικονομίες στον κόσμο. Σχεδόν καμία χώρα δεν είναι λιγότερο φιλόξενη για τις επιχειρήσεις ή πιο διεφθαρμένη.

Το Αφγανιστάν ήταν 165 από τις 180 χώρες στον δείκτη διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας το 2020 – αν και έχει ανέβει 11 θέσεις από το 2012.

«Η ανάπτυξη και η διαφοροποίηση του ιδιωτικού τομέα περιορίζεται από την ανασφάλεια, την πολιτική αστάθεια, τους αδύναμους θεσμούς, την ανεπαρκή υποδομή, την εκτεταμένη διαφθορά και ένα δύσκολο επιχειρηματικό περιβάλλον», σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία αξιολόγησε το Αφγανιστάν στην 173 θέση από 190 χώρες στην έρευνα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του 2020.

Το προσδόκιμο ζωής εξακολουθεί να είναι οκτώ χρόνια χαμηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο και πέντε χρόνια κάτω από το μέσο όρο της Νοτίου Ασίας.

Το βιοτικό επίπεδο είναι το χαμηλότερο στην περιοχή και περισσότερο από το μισό του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Όσον αφορά τα μέτρα για την υγεία, την προσωπική ελευθερία, τις συνθήκες διαβίωσης, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και την ασφάλεια, το Αφγανιστάν εξακολουθεί να είναι από τα χειρότερα στον κόσμο.

Παρ ‘ όλα αυτά, ο πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας Αχμάντι προειδοποίησε ότι η ανατροπή της προόδου των δύο τελευταίων δεκαετιών θα είχε ουσιαστικό αντίκτυπο στη ζωή των απλών Αφγανών.

«Έχετε μια κατάσταση στο Αφγανιστάν όπου κάθε άτομο έχει ένα κινητό τηλέφωνο και αυτό είναι σωτήριο για πολλούς ανθρώπους», είπε. «Υπήρξαν σημαντικές οικονομικές πρόοδοι και [η επερχόμενη επιδείνωση] θα είναι, νομίζω, ένα σοκ για τους περισσότερους από αυτούς».