Ποιοι είναι οι Ταλιμπάν και πώς κατέκτησαν το Αφγανιστάν;

Οι Ταλιμπάν, φονταμενταλιστικό ισλαμικό κίνημα που κυβέρνησε το Αφγανιστάν από το 1996 μέχρι και την ανατροπή του από τις αμερικανικές δυνάμεις, το 2001, κατέλαβαν την πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, Καμπούλ, την Κυριακή, αφού, πρώτα, κατέκτησαν μεγάλο μέρος της χώρας, τις τελευταίες ημέρες, μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων. Το εν λόγω κίνημα, που παρείχε προστασία στον Οσάμα Μπιν Λάντεν, όταν σχεδίαζε τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, στην Αμερική, έχει, τώρα, τον έλεγχο ολόκληρης της χώρας.

Ποιοι είναι οι Ταλιμπάν;

Οι Ταλιμπάν εμφανίστηκαν στο νότιο Αφγανιστάν, με ηγέτη τον Μουλά Μοχάμεντ Ομάρ, μέλος της φυλής Παστούν, ο οποίος έγινε διοικητής μουτζαχεντίν και βοήθησε στην απομάκρυνση των Σοβιετικών από τη χώρα, το 1989. Το 1994, ο Μουλά Ομάρ δημιούργησε το κίνημα αυτό στην Κανταχάρ, με περίπου 50 οπαδούς, οι οποίοι ξεσηκώθηκαν ενάντια στην αστάθεια, τη διαφθορά και το έγκλημα, στοιχεία που μάστιζαν το Αφγανιστάν, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, στη μετά-σοβιετική εποχή.

Οι Ταλιμπάν, το όνομα των οποίων σημαίνει «σπουδαστές» – μνεία σε όσους είχαν σπουδάσει το κίνημα της ισλαμικής γνώσης υπό τον Μουλά Ομάρ – κατέλαβαν γρήγορα την Κανταχάρ και την πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, την Καμπούλ, το 1996, καθώς οι Αφγανοί είχαν απογοητευτεί από την ανασφάλεια που επικρατούσε στη χώρα. Οι Ταλιμπάν επέβαλαν γρήγορα αυστηρούς ισλαμικούς κανόνες που απαγόρευαν την τηλεόραση και τη μουσική, απαγόρευσαν στα κορίτσια να πηγαίνουν στο σχολείο και ανάγκασαν τις γυναίκες να φορούν μπούρκα, είδος ρούχου που καλύπτει το σώμα των γυναικών από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Οι Ταλιμπάν παρείχαν άσυλο στον Μπιν Λάντεν, όταν σχεδίαζε τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.

Όταν οι Ταλιμπάν αρνήθηκαν να παραδώσουν τον Μπιν Λάντεν στις ΗΠΑ, οι αμερικανικές δυνάμεις εισέβαλαν στο Αφγανιστάν και, γρήγορα, ανέτρεψαν την κυβέρνηση του Μουλά Ομάρ. Ο Μουλά Ομάρ και άλλοι ηγέτες των Ταλιμπάν βρήκαν καταφύγιο στο γειτονικό Πακιστάν, ενώ, παράλληλα, ξεκίνησε και μία εκστρατεία ανταρτών, με σκοπό την ανάκτηση εξουσίας στο Αφγανιστάν. Τον Φεβρουάριο του 2020, οι ΗΠΑ και οι Ταλιμπάν υπέγραψαν μια ιστορική συμφωνία, η οποία όριζε ότι η Αμερική θα απέσυρε όλες τις δυνάμεις της από το Αφγανιστάν εντός 14 μηνών. Εν τω μεταξύ, οι συνομιλίες μεταξύ των Ταλιμπάν και της αφγανικής κυβέρνησης, που αποσκοπούσαν στον τερματισμό του πολέμου, δεν είχαν μεγάλη απήχηση.

Για τι αγωνίζονται οι Ταλιμπάν;

Οι Ταλιμπάν έχουν ως σκοπό να επαναφέρουν την αυστηρή εκδοχή του Ισλάμ σε όλο το Αφγανιστάν. Οι ηγέτες των Ταλιμπάν υποστηρίζουν ότι θέλουν να δημιουργήσουν μια κυβέρνηση χωρίς αποκλεισμούς, η οποία δεν θα αποτελεί απειλή για τη Δύση. Εντούτοις, το κίνημα Ταλιμπάν επανέφερε τους σκληρούς κανόνες διακυβέρνησής του σε διάφορα μέρη της χώρας, όπου και εξασφάλισε τον έλεγχο μετά από συγκρούσεις.

Οι Ταλιμπάν έχουν, επίσης, αναφέρει ότι οι Αφγανοί δεν πρέπει να φοβούνται την κυριαρχία τους και ότι θα χορηγούσαν αμνηστία σε όσους εργάστηκαν για την κυβέρνηση. Ωστόσο, Αφγανοί που εγκατέλειψαν τις περιοχές που κατέχουν οι Ταλιμπάν ή ζούσαν υπό τον έλεγχο των ανταρτών, δήλωσαν ότι είδαν απρόκλητες επιθέσεις εναντίον αμάχων, γυναίκες που αναγκάζονταν, υπό την απειλή όπλου, να εγκαταλείψουν την εργασία τους και να επιστρέψουν σπίτι τους και εκτελέσεις αιχμάλωτων στρατιωτών.

Ποιος ηγείται των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν;

Ο Μουλά Ομάρ πέθανε το 2013, αν και οι Ταλιμπάν δεν ανακοίνωσαν το θάνατό του μέχρι το 2015.

Το 2016, αμερικανική επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος, στο Πακιστάν, σκότωσε τον διάδοχο του Μουλά Ομάρ, Μουλά Αχτάρ Μοχμάντ Μανσούρ. Έκτοτε, η ομάδα καθοδηγείται από τον Mawlawi Haibatullah Akhundzada, έναν Παστούν από το Κανταχάρ, ο οποίος κάποτε ηγήθηκε των ισλαμικών δικαστηρίων των Ταλιμπάν. Οι Ταλιμπάν έχουν ένα συμβούλιο ηγετών με έδρα το Πακιστάν, γνωστό ως Quetta Shura, το οποίο καθοδηγεί τις αποφάσεις της ομάδας. Το δημόσιο πρόσωπο της ομάδας είναι ο επικεφαλής της πολιτικής της πτέρυγας, Μουλά Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, ο οποίος ηγήθηκε των συνομιλιών με τις ΗΠΑ για τον τερματισμό της εμπλοκής της Αμερικής στον εικοσαετή πόλεμο.

Πώς βγάζουν λεφτά οι Ταλιμπάν;

Οι Ταλιμπάν βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο παράνομο εμπόριο ναρκωτικών στο Αφγανιστάν για χρηματοδότηση. Επιβάλλουν φόρους στους καλλιεργητές παπαρούνας και στους παραγωγούς ηρωίνης που εργάζονται σε περιοχές του Αφγανιστάν που ελέγχουν. Οι Ταλιμπάν επιβάλλουν, επίσης, φόρους στις επιχειρήσεις, κερδίζουν χρήματα από το εμπόριο καυσίμων σε παραμεθόριες περιοχές, που βρίσκονται υπό την επιρροή τους, και διευθύνουν παράνομα ορυχεία στη χώρα. Το κίνημα έχει, επίσης, εξωτερικές πηγές χρηματοδότησης από υποστηρικτές του στο Πακιστάν και τον Κόλπο. Οι ερευνητές του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) εκτιμούν ότι οι Ταλιμπάν συγκεντρώνουν έως και 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Τι διακυβεύεται καθώς οι αμερικανικές δυνάμεις αποχωρούν από το Αφγανιστάν;

Οι ΗΠΑ ξόδεψαν τρισεκατομμύρια δολάρια προσπαθώντας να σταθεροποιήσουν το Αφγανιστάν και να το αποτρέψουν από το να γίνει ένα νέο καταφύγιο για ομάδες, όπως η Αλ Κάιντα ή το Ισλαμικό Κράτος, οι οποίες θα μπορούσαν να σχεδιάσουν επιθέσεις εναντίον των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Η γρήγορη κατάρρευση της αφγανικής κυβέρνησης, η οποία υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, αποτελεί ηθικό και πολιτικό πλήγμα στη δυτική επιρροή και στα συμφέροντά της στην περιοχή, όπου το Πακιστάν, η Κίνα, η Ινδία και η Ρωσία παλεύουν για στρατηγικά πλεονεκτήματα. Ενώ οι Ταλιμπάν έχουν δεσμευτεί να εμποδίσουν εξτρεμιστικές ομάδες να βρουν καταφύγιο στο Αφγανιστάν, οι δυτικοί αξιωματούχοι ανησυχούν ότι το εν λόγω κίνημα δεν θα εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του και λένε ότι εκατοντάδες μέλη της Αλ Κάιντα ζουν ήδη σε περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν.

Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον του Αφγανιστάν;

Οι δυνάμεις των Ταλιμπάν επωφελήθηκαν από την αποχώρηση του αμερικανικού στρατού, για να καταλάβουν γρήγορα διάφορα μέρη της χώρας. Συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των Ταλιμπάν, τον Φεβρουάριο του 2020, η οποία περιελάμβανε την απομάκρυνση των αμερικανικών στρατευμάτων, χωρίς τη συγκατάθεση της αφγανικής κυβέρνησης, ενθάρρυνε τη νέα αυτή επέλαση των Ταλιμπάν. Η τωρινή απόφαση του προέδρου Μπάιντεν να αποσύρει όλα τα στρατεύματα χωρίς όρους, μέχρι τον Σεπτέμβριο, ενθάρρυνε ακόμη περισσότερο τους Ταλιμπάν να πραγματοποιήσουν την επίθεσή τους, η οποία μείωσε το ηθικό μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων ασφαλείας. Εννέα ημέρες μετά την κατάληψη της πρώτης επαρχιακής πρωτεύουσας από τους Ταλιμπάν, το ισλαμιστικό κίνημα κατέλαβε την Καμπούλ. Με τον τρόπο αυτό, κατέφερε, εν τέλει, μετά την αποχώρηση του Προέδρου Ασράφ Γκάνι, να καταλάβει ολόκληρη τη χώρα.

Οι Ταλιμπάν δήλωσαν ότι έχουν δώσει εντολή στους μαχητές τους να μην εισέρχονται σε σπίτια, χωρίς την άδεια των ιδιοκτητών τους, και ότι, σύντομα, θα ανακοινωθεί το σχήμα της νέας κυβέρνησής τους. Εκπρόσωπος των Ταλιμπάν, ο Μοχάμεντ Νάιμ, δήλωσε στο τηλεοπτικό κανάλι, Al Jazeera, ότι επιθυμούν την ύπαρξη ειρηνικών σχέσεων με τις υπόλοιπες χώρες.

Χιλιάδες Αφγανοί, όμως, στριμώχθηκαν στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, προσπαθώντας απεγνωσμένα να φύγουν από τη χώρα, με μεταγωγικά αεροπλάνα ή ακόμη και με τις τελευταίες εμπορικές πτήσεις.

Τι σημαίνει η εξουσία των Ταλιμπάν για τις γυναίκες;

Η επιστροφή των Ταλιμπάν απειλεί να αλλάξει ριζικά την καθημερινή ζωή. Οι γυναίκες και τα κορίτσια, που είχαν πρόσβαση στην εκπαίδευση και δικαίωμα στην εργασία, τα τελευταία 20 χρόνια, έρχονται, τώρα, αντιμέτωπες με μία νέα εποχή, περισσότερο καταπιεστική, κατά την οποία θα απαιτείται να φορούν μαντίλες, ενώ, παράλληλα, υπάρχουν και ερωτήματα σχετικά με το είδος του δημόσιου ρόλου που θα τους επιτραπεί να έχουν στην κοινωνία. Γυναίκες δημοσιογράφοι, και όχι μόνο, ανέφεραν ότι οι Ταλιμπάν πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα και σημείωναν τις διευθύνσεις τους. Πολίτες που εγκατέλειψαν ορισμένες περιοχές, που κατέλαβαν οι Ταλιμπάν, δήλωσαν ότι οι διοικητές του κινήματος ζήτησαν από τους χωρικούς να τους παραδώσουν τις ανύπαντρες γυναίκες,προκειμένου να γίνουν «σύζυγοι» των μαχητών τους.