Mαθήματα από την ήττα στο Αφγανιστάν

Παρακολουθώντας τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, παραμένει μυστήριο γιατί ο Τζο Μπάιντεν θεώρησε καλή ιδέα μια βιαστική αποχώρηση των στρατευμάτων. Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι πίστευε – όπως και ο προκάτοχός του Ντόναλντ Τραμπ – ότι αυτό θα του έδινε τη στήριξη της εργατικής τάξης που οι Δημοκρατικοί είχαν χάσει από τον απομονωτικό λαϊκισμό του Τραμπ.

Η αλήθεια είναι ότι το Αφγανιστάν έχει τη φήμη ότι αποτελεί πολιτικό νεκροταφείο. Ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Χάρολντ Μακμίλαν, μελετώντας την εμπειρία από τρεις αποτυχημένες επεμβάσεις των βρετανικών δυνάμεων στην Ινδία τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού, είχε πει κάποτε ότι ο πρώτος νόμος της πολιτικής είναι να μην εισβάλεις στο Αφγανιστάν. Το ίδιο έμαθαν και οι Σοβιετικοί στη δεκαετία του 1980.

Παρ’ όλα αυτά οι Δυτικοί επενέβησαν στη χώρα μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2001. Μέσα σε λίγα χρόνια κατάφεραν να σταθεροποιήσουν τη ζωή εκεί, ακόμα και να περιορίσουν το λαθρεμπόριου οπίου, βασική πηγή χρηματοδότησης των τρομοκρατικών οργανώσεων. Οι προσπάθειες αυτές αυτές συνοδεύτηκαν από ρητορική καλών προθέσεων για το πώς η ανθρωπιστική παρέμβαση από εύπορες ανοιχτές κοινωνίες μπορεί να κάνει τον κόσμο πιο ασφαλή. Ομως, αυτή η δέσμευση άρχισε να χάνεται, κυρίως λόγω του πολέμου στο Ιράκ, ένα τεράστιο λάθος που δημιούργησε περισσότερο χάος από εκείνο που προσπαθούσε να αποτρέψει. Εάν μπορούμε να περιορίσουμε με οποιονδήποτε τρόπο τους Ταλιμπάν – κάτι που είναι μάλλον αμφίβολο -, χρειάζεται να το κάνουμε με όσο περισσότερη υποστήριξη προς τους γείτονες του Αφγανιστάν.

Η σημερινή κατάσταση δίνει μαθήματα σε όλους. Πρώτον, στη διεθνή κοινότητα που έχει υποχρέωση να σώσει τον αφγανικό λαό από μια ανθρωπιστική κρίση και να παράσχει καταφύγιο σε εκείνους που φεύγουν από τη χώρα τους για πολιτικούς λόγους.

Για τις ΗΠΑ το βασικό μάθημα είναι ξεκάθαρο. Οπως συμβαίνει μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αμερική παραμένει ιδιαίτερα σημαντική για έναν ειρηνικό και ευημερούντα κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι οι σύμμαχοί της πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη στις δεσμεύσεις που αναλαμβάνει – για παράδειγμα απέναντι στην Ταϊβάν και την Ουκρανία.

Η ΕΕ πρέπει να αναρωτηθεί εάν είναι πρόθυμη και ικανή να προσφέρει μεγαλύτερη βοήθεια στις ΗΠΑ στον ηγετικό ρόλο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί να συνεχίσει να στηρίζεται για την ασφάλειά της στις αμερικανικές εγγυήσεις. Η Βρετανία, έχοντας αποκοπεί από την ΕΕ, πρέπει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι δεν μετρά πολύ όταν οι ΗΠΑ αποφασίζουν τι θα κάνουν. Οπως είπε πρόσφατα η πρώην πρωθυπουργός Τερίζα Μέι στον διάδοχό της Μπόρις Τζόνσον στο κοινοβούλιο: «Πού είναι η παγκόσμια Βρετανία στους δρόμους της Καμπούλ;». Υπάρχει έντονη δυσπιστία αυτή τη στιγμή για τον Τζόνσον στις Βρυξέλλες, στο Παρίσι και στο Βερολίνο και κανείς δεν τον παίρνει σοβαρά ούτε στην Ουάσιγκτον. Παρά το Brexit, χρειάζεται να ξαναχτίσει τη σχέση του με την Ευρώπη και μάλιστα τάχιστα.

Ολα αυτά τα ζητήματα χρειάζεται να αντιμετωπιστούν δημιουργικά. Εάν εμείς – πάνω απ’ όλα οι ΗΠΑ και η Ευρώπη – αποτύχουμε, τότε το Αφγανιστάν θα συμπαρασύρει τη φιλελευθερη δημοκρατία του 21ου αιώνα.

Ο Chris Patten, ο τελευταίος κυβερνήτης του Χονγκ Κονγκ και πρώην επίτροπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.