Μαθαίνοντας από τα οικονομικά πειράματα των ΗΠΑ

Η προσέγγιση οικονομικής πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει μεταμορφωθεί πλήρως μέσα σε διάστημα μόλις λίγων ετών. Ο νεοφιλελευθερισμός αντικαταστάθηκε με κάτι πολύ διαφορετικό. Στη μακροοικονομική πολιτική, οι φόβοι για το χρέος και τον πληθωρισμό έδωσαν τη θέση τους στην προτίμηση για στήριξη με ρευστότητα της οικονομίας και υποβάθμιση των κινδύνων για τη σταθερότητα των τιμών.

Οσον αφορά τη φορολογία, η σιωπηρή συναίνεση σε μια παγκόσμια κούρσα προς τα κάτω έχει τελειώσει και έχει έλθει ο καθορισμός ενός παγκόσμιου ελάχιστου συντελεστή για τις πολυεθνικές εταιρείες. Η λίστα συνεχίζεται. Ενώ οι λέξεις-κλειδιά της πολιτικής για την αγορά εργασίας ήταν η απορρύθμιση και η ευελιξία, τώρα η συζήτηση αφορά όλες τις καλές δουλειές, την αποκατάσταση των ανισορροπιών στη διαπραγματευτική ισχύ και την ενδυνάμωση των εργαζομένων και των συνδικάτων.

Οι εταιρείες μεγάλης τεχνολογίας θεωρούνταν πηγή καινοτομίας και οφέλους για τους καταναλωτές. Τώρα είναι μονοπώλια που πρέπει να εποπτευθούν και ενδεχομένως να διαλυθούν. Η εμπορική πολιτική αφορούσε τον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και την αναζήτηση αποτελεσματικότητας. Τώρα αφορά την ανθεκτικότητα και τη διασφάλιση των εγχώριων αλυσίδων εφοδιασμού. Ορισμένες από αυτές τις αλλαγές είναι απαραίτητες προσαρμογές στο σοκ της COVID-19.

Υπάρχει όμως κίνδυνος οι αλλαγές στις ΗΠΑ να παρεξηγηθούν σε άλλες χώρες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αλλού θα αντιγράψουν τυφλά τις αμερικανικές θεραπείες χωρίς να δώσουν προσοχή στις ιδιαιτερότητες των δικών τους περιστάσεων. Ειδικότερα, οι αναπτυσσόμενες χώρες που στερούνται δημοσιονομικού χώρου και πρέπει να δανειστούν σε ξένα νομίσματα πρέπει να είναι επιφυλακτικές όσον αφορά την υπερβολική εξάρτηση από μακροοικονομικά προγράμματα ρευστότητας.

Το πραγματικό πρόβλημα σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες σήμερα είναι ότι το παραδοσιακό μοντέλο εκβιομηχάνισης με εξαγωγικό προσανατολισμό έχει εξαντληθεί. Η δημιουργία καλών, παραγωγικών θέσεων εργασίας απαιτεί διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, με έμφαση στις υπηρεσίες, στην εγχώρια αγορά και στη διεύρυνση της μεσαίας τάξης. Και οι αποτυχίες της αγοράς ή της κυβέρνησης που εμποδίζουν την επέκταση των πιο παραγωγικών ευκαιριών απασχόλησης στις υπηρεσίες μπορούν να επιλυθούν μόνο με διαρθρωτικά μέσα.

Η επανεξέταση της οικονομικής πολιτικής στις αίθουσες της οικονομικής γραφειοκρατίας στην Ουάσιγκτον είναι ευπρόσδεκτη. Αλλά το πραγματικό μάθημα που πρέπει να αντλήσουν οι άλλες χώρες είναι ότι τα οικονομικά, ως κοινωνική επιστήμη, υποστηρίζουν διαφορετικές πολιτικές συμβουλές για διαφορετικές περιστάσεις. Ακριβώς όπως οι μεταβαλλόμενες συνθήκες και οι πολιτικές προτιμήσεις στις ΗΠΑ παράγουν νέες θεραπείες, άλλες χώρες θα ήταν καλό να στοχεύσουν στα δικά τους ειδικά προβλήματα και περιορισμούς.

Ο Dani Rodrik είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο John F. Kennedy School of Government του Harvard University