Ανάπτυξη, Κράτος Δικαίου, Ισονομία και «Επιχειρείν»

Ακούω με πολύ ενδιαφέρον τις ελληνικές κυβερνήσεις να μιλούν για ανάπτυξη τα τελευταία είκοσι χρόνια. Όμως μετά από όλα αυτά τα χρόνια αναζήτησης, ψάχνουμε ακόμη για αυτήν την «βιώσιμη» ανάπτυξη!

Για να έχουμε μία τέτοια ανάπτυξη, η κάθε κυβέρνηση θα πρέπει πρώτα να φροντίσει το νομικό, πριν το οικονομικό, περιβάλλον μέσα στο οποίο αναμένεται να ευδοκιμήσει. Συνεπώς, θα έλεγα ότι αν σκοπός είναι μία επιχειρηματική και βιώσιμη ανάπτυξη, τότε θα πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στο νομικό καθεστώς μέσα στο οποίο αναμένεται να «ριζώσει».

Πριν λοιπόν συγκεντρωθεί κανείς, όπως δυστυχώς γίνεται όλα αυτά τα χρόνια, στα οικονομικά και φορολογικά κίνητρα, θα πρέπει να ερευνήσει διεξοδικά το πώς «πεφωτισμένοι» επιχειρηματίες, Έλληνες και ξένοι, θα έλκονται από ένα συγκροτημένο νομικό καθεστώς μέσα στο οποίο θα εργασθούν και θα αναπτύξουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες.

Φανταστείτε λοιπόν έναν Bill Gates, ή έναν Jeff Bezos, ή ακόμα και κάποιον έλληνα επιχειρηματία (εσωτερικού ή εξωτερικού) που θέλει να ξεκινήσει μία επιχείρηση στην Ελλάδα. Μία επιχείρηση όπως είναι φυσικό θα κυβερνάται από το Διοικητικό της Συμβούλιο, μέσα στο οποίο ο κάθε επιχειρηματίας θα θέλει να είναι μέλος του, ώστε να συμβουλεύει και να συμβουλεύεται από τα άλλα μέλη, και από κοινού να λαμβάνουν αποφάσεις. Και τώρα ας δούμε γιατί αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα.

Για διάφορους λόγους, το «επιχειρείν» στην Ελλάδα είναι διαχρονικά ποινικοποιημένο. Απλά, όποιος αναλαμβάνει να είναι μέλος Διοικητικού Συμβουλίου εταιρείας/επιχείρησης, π.χ. πρόεδρος, διευθύνων σύμβουλος (CEO), κλπ., σε περίπτωση που το νομικό πρόσωπο (εταιρεία) χρωστάει στο Δημόσιο ή σε ασφαλιστικά ταμεία, είναι προσωπικά αντιμέτωπος με δικαστικά/διοικητικά/ποινικά μέτρα που η Εφορία ή ο ΕΦΚΑ/ΙΚΑ θα λάβει για να κατοχυρώσει το χρέος.

Χωρίς να μπλέκουμε σε περίπλοκες (και βαρετές!) νομικές διατάξεις, αυτό είναι το αποτέλεσμα, και η απλή κατάσταση που επικρατεί μέχρι σήμερα στην χώρα μας.

Μα καλά, θα ρωτήσει κάποιος, σε άλλες χώρες δεν διώκεται το διοικητικό συμβούλιο που διοικεί μία εταιρεία/επιχείρηση, αν δεν γίνονται πληρωμές των οφειλών προς το Δημόσιο ή τον ΕΦΚΑ/ΙΚΑ;

Εδώ είναι η «παγίδα» του ελληνικού συστήματος: βεβαίως και διώκονται στο εξωτερικό, αλλά το δημόσιο και ο ανάλογος ΕΦΚΑ/ΙΚΑ δεν δύνανται να εκδώσουν μέτρα κατά της προσωπικής περιουσίας των μελών του διοικητικού συμβουλίου, π.χ. για πλειστηριασμό προσωπικής ακίνητης περιουσίας και μηνύσεις-ποινική δίωξη κατά του π.χ. διευθύνοντος συμβούλου (CEO), χωρίς πρώτα να έχει γίνει κάποια δίκη και να έχει αποφασιστεί ότι τα μέλη αυτά του διοικητικού συμβουλίου (ο Bill Gates, ή ο νέος επιχειρηματίας) δημιούργησαν τα χρέη αυτά προς προσωπικό όφελός τους και έπραξαν με δόλο. Αν αυτό δεν συμβεί, τότε τα χρέη απλά παραμένουν στην εταιρεία/επιχείρηση, της οποίας η λειτουργία μπορεί να σταματήσει από τον κάθε δημόσιο πιστωτή (π.χ. ΕΦΚΑ, ή Δημόσιο) με την λήψη μέτρων.

Στην Ελλάδα από τη άλλη, αν μία εταιρεία/επιχείρηση δεν τηρεί τις πληρωμές της προς το δημόσιο ή τον ΕΦΚΑ, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου και ιδιαιτέρως ο πρόεδρος/διευθύνων σύμβουλος, αντιμετωπίζουν προσωπικά αστική ευθύνη του χρέους της εταιρείας, και συγχρόνως ποινές φυλάκισης, κατάσχεση χρημάτων από τους προσωπικούς τους λογαριασμούς, κλπ., χωρίς να υπάρχει δυνατότητα προάσπισής τους! Δηλαδή, ανεξαρτήτως του αν τα χρέη αυτά της εταιρείας δημιουργήθηκαν λόγω αμέλειας, δόλου, ή κακής επιχειρηματικής απόφασης της διοίκησης (διοικητικού συμβουλίου) της εταιρείας/επιχείρησης!

Πόσο λογικό είναι δηλαδή να παίζει κανείς ζάρια: αν έρθει καλή ζαριά και πετύχει η επιχείρηση και αναπτυχθεί, όλα καλά, αν όμως δεν έρθει καλή ζαριά, τότε όχι μόνο ο επιχειρηματίας χάνει την επιχείρηση και χρήματα που έβαλε, κάτι που λέγεται επιχειρηματικό ρίσκο και είναι στην φύση του «επιχειρείν» (business risk), αλλά χάνει και ότι χρήματα και περιουσία έχει αποκτήσει, έχει κληρονομήσει, έχει κερδίσει, κυριολεκτικά από τότε που γεννήθηκε!

Το δημόσιο δηλαδή έχει το «πάνω χέρι» ώστε να αναγκάσει τα μέλη διοικητικού συμβουλίου μίας εταιρείας/επιχείρησης να πληρώσουν προσωπικά για τα χρέη του νομικού προσώπου (εταιρείας) που εκπροσωπούν/διοικούν χωρίς κανένα τεκμήριο αθωότητας. Αυτό λέγεται τοξικό αναπτυξιακό περιβάλλον. Πόσο χειρότερο επιχειρηματικό περιβάλλον παγκοσμίως μπορεί να φανταστεί κανείς;

Ερωτήματα

Από την παραπάνω πραγματικότητα αναδύονται μερικά ερωτήματα, όπως:

Αν το Ελληνικό Δημόσιο μου χρωστάει χρήματα, έχω το δικαίωμα να προχωρήσω σε κατάσχεση χρημάτων εις χείρας τρίτων, π.χ. να κατασχέσω χρήματα από τους προσωπικούς τραπεζικούς λογαριασμούς των μελών του διοικητικού του συμβουλίου για πληρωμή της οφειλής;

Ή, έχω το δικαίωμα να προχωρήσω στην ποινική δίωξη των μελών του διοικητικού συμβουλίου του οφειλέτη δημόσιου οργανισμού για την πληρωμή της οφειλής;

Ή, ακόμη καλύτερα, έχω το δικαίωμα να προχωρήσω σε λήψη μέτρων όπως πλειστηριασμό της προσωπικής ακίνητης περιουσίας των μελών του διοικητικού συμβουλίου του δημόσιου οργανισμού για την πληρωμή της οφειλής;

Και σημαντικότερο από όλα, χωρίς κανένα τεκμήριο αθωότητας των μελών του διοικητικού συμβουλίου του δημόσιου οργανισμού!

Χωρίς, όπως λένε, να «θολώνω τα νερά» με διάφορα τεχνικά νομικο-οικονομικο-φορολογικά ερείσματα, όλοι ξέρουμε τις πραγματικές απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά. Το σημείο το οποίο εκθέτω με τις παραπάνω, παρατραβηγμένες, ερωτήσεις, δεν είναι ότι προτείνω να υιοθετηθεί κάποια τέτοιου είδους χαώδης ισονομία. Αυτό θα ήταν ό, τι χειρότερο…

Αν το επιχειρείν πρόκειται να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη αυτού του τόπου, τότε θα πρέπει να αποποινικοποιηθεί καθαρά, άνευ όρων, και άμεσα.

Δεν γίνεται ο δημόσιος τομέας, το κράτος δηλαδή, να έχει τόσα προνόμια όταν επιχειρήσεις/πολίτες έχουν οφειλές προς αυτό, αλλά όταν εκείνο χρωστάει χρήματα στις επιχειρήσεις/πολίτες να έχει το «πάνω χέρι», ακόμα και ως προς τον χρόνο παραγραφής των οφειλών!

Αλλά γιατί κανείς δεν έχει κάνει κάτι ουσιαστικό προς επίλυση αυτής της πραγματικά ανώμαλης κατάστασης που επικρατεί εδώ και πάνω από 50 χρόνια;

Στη δημοκρατία μας το νομοθετικό προνόμιο το έχει η Βουλή. Άρα είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Η ανάπτυξη δεν είναι αποκλειστικά θέμα χρηματο-οικονομικο-φορολογικών κινήτρων: η «μαγιά» πάνω στην οποία η ανάπτυξη θα αναπτυχθεί θα πρέπει να είναι η προτεραιότητα. Είναι ίσως φαιδρό να δίνονται χρηματο-οικονομικο-φορολογικά κίνητρα, όταν η Ελλάδα είναι μία από τις πάρα-πάρα-πολύ λίγες χώρες του πλανήτη όπου το «επιχειρείν» ήταν, είναι και παραμένει ποινικοποιημένο!

Ο Νικόλαος Σ. Κουλάδης είναι Δικηγόρος (solicitor) Αγγλίας, διδάκτωρ Εμπορικού Δικαίου Πανεπιστημίου Southampton Μ. Βρετανίας. Καθηγητής Αστικού και Εμπορικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Southampton Solent από το 1999 μέχρι το 2005. Επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα και διετέλεσε πρόεδρος του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου μέχρι το 2010. Μέχρι σήμερα έχει διατελέσει διευθύνων σύμβουλος ομίλων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην φιλοξενία και τις τουριστικές υπηρεσίες, και συνεχίζει να τις ακαδημαϊκές του δραστηριότητες σε Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια.