Εμβόλια – Ποιες χώρες αναδείχθηκαν πρωταθλητές και πώς τα κατάφεραν

Η κούρσα των εμβολίων χαρακτηρίστηκε από αμέτρητες ανατροπές, καθώς οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο ξεκινούσαν από διαφορετικές αφετηρίες και προσπαθούσαν να διαχειριστούν πολλαπλούς παράγοντες. Πρώτα ήρθε το πρόβλημα των προμηθειών, με τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και το Ισραήλ να παίρνουν το προβάδισμα, έπειτα η οργάνωση της εμβολιαστικής εκστρατείας… και εντέλει ο σκεπτικισμός μεγάλων μερίδων των πολιτών που ανησυχούσαν για τις παρενέργειες ή αμφισβητούσαν την ίδια την ύπαρξη του ιού.

Έτσι, αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία του Our World in Data, οι δέκα χώρες που κρατούν τις πρώτες θέσεις όσον αφορά την εμβολιαστική κάλυψη είναι μάλλον αναπάντεχες – και μόλις τρεις ανήκουν στην Ευρώπη.

Παρά τις ακραίες διαφορές τους, από τον πληθυσμό μέχρι το πολίτευμα ή την τοποθεσία τους στον παγκόσμιο χάρτη, υπάρχουν αρκετά κοινά ως προς τις στρατηγικές που ακολούθησαν. Για παράδειγμα, με εξαίρεση την Καμπότζη, καμιά χώρα δεν έχει καταστήσει τα εμβόλια υποχρεωτικά, ενώ οι περισσότερες στηρίχτηκαν σε εκτεταμένες καμπάνιες ενημέρωσης, αλλά και στην γενικότερη εμπιστοσύνη των πολιτών τους στο σύστημα υγείας.

Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα

Ο απόλυτος πρωταθλητής των εμβολίων σύμφωνα με τα δεδομένα του Our World in Data όπως αναδημοσιεύονται από τους Times της Νέας Υόρκης, έχει καταφέρει να εμβολιάσει πλήρως το εντυπωσιακό 84% του γενικού πληθυσμού του και να χορηγήσει την πρώτη δόση στο 95% – ενώ και το ένα τρίτο των παιδιών σχολικής ηλικίας είχε εμβολιαστεί μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου.

Πώς τα κατάφεραν;

Ο εμβολιασμός στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν είναι υποχρεωτικός – όμως έχουν θεσπιστεί μέτρα έμμεσου εξαναγκασμού των πολιτών. Για παράδειγμα, από τις 20 Αυγούστου απαγορεύεται η είσοδος σε εμπορικά κέντρα, γυμναστήρια, συναυλίες, γήπεδα, χώρους ψυχαγωγίας και εστιατόρια, ενώ τα ξενοδοχεία έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν στο 100% της πληρότητάς τους με τον όρο ότι όλοι οι εργαζόμενοι και οι φιλοξενούμενοι είναι εμβολιασμένοι. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέτρο ανακοινώθηκε δυο ολόκληρους μήνες πριν την εφαρμογή του, αφήνοντας χρόνο στους πολίτες να προχωρήσουν σε εμβολιασμό.

Ίσως το σημαντικότερο, όμως, να ήταν το γεγονός ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προχώρησαν σε πολύ εκτεταμένη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, κερδίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη των κατοίκων της χώρας προς τα εμβόλια. Εξαιτίας του σημαντικού μεταναστευτικού πληθυσμού της χώρας – που είναι οκταπλάσιος σε σχέση με τους γηγενείς κατοίκους της – η καμπάνια ενημέρωσης πραγματοποιήθηκε σε πολλαπλές γλώσσες.

Ακόμη, η χώρα έκανε εκστρατεία κατά των fake news, φροντίζοντας οι κάτοικοί της, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλούν, να έχουν πρόσβαση σε έγκυρη πληροφόρηση και συνεργάστηκε με τους θρησκευτικούς ηγέτες για να κάμψει αντιρρήσεις που σχετίζονταν με την πίστη στο Ισλάμ.

Πορτογαλία

Με το ποσοστό των αντιεμβολιαστών που ζουν στην επικράτειά της να εκτιμάται περίπου στο 3% του πληθυσμού, σύμφωνα με τους Financial Times, η Πορτογαλία των 10,3 εκατ. κατοίκων έχει ήδη εμβολιάσει πλήρως το 84% του γενικού πληθυσμού της και έχει χορηγήσει την πρώτη δόση στο 87%.

Πώς τα κατάφερε;

Μιλώντας στους FT, ο Πέδρο Σίμας, εκτελεστικός διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Βιοϊατρικής Católica στη Λισσαβόνα, απέδωσε την επιτυχία της Πορτογαλίας στην πρώτη εμβολιαστική στρατηγική της χώρας που χαράχτηκε το 1965. Όπως εξήγησε «είχε αποβεί εξαιρετικά επιτυχής και έκτοτε οι άνθρωποι έχουν κατανοήσει τα πλεονεκτήματα των εμβολίων και τα εμπιστεύονται».

Παρά το γεγονός ότι η έναρξη των εμβολιασμών στη χώρα συνοδεύτηκε από ένα σκάνδαλο, με καταγγελίες για πρόωρους εμβολιασμούς βάσει πελατειακών σχέσεων, μετά την παραίτηση του επικεφαλής του προγράμματος εμβολιασμού και την αντικατάστασή του, οι Πορτογάλοι ξαναβρήκαν την εμπιστοσύνη τους στο σύστημα.

Πέραν του προσεκτικού σχεδιασμού, με περίπου 300 εμβολιαστικά κέντρα – συχνά μέσα σε δημοτικά στάδια – και 5.000 επαγγελματίες υγείας και εθελοντές να εμβολιάζουν περίπου 154.000 άτομα την ημέρα στην κορύφωση των εμβολιασμών, σημαντικό ρόλο ενδέχεται να έπαιξε και ο φόβος. Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, όταν οι εμβολιασμοί είχαν μόλις αρχίσει, η Πορτογαλία βίωσε μια από τις χειρότερες εξάρσεις κοροναϊού στον κόσμο – και έγινε μια από τις πρώτες χώρες της ΕΕ που ήρθε σε επαφή με τη μετάλλαξη Δέλτα.

Η χώρα ουδέποτε κατέστησε υποχρεωτικά τα εμβόλια για οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα – ενώ τώρα σκοπεύει να στρέψει τις δυνάμεις της στους εμβολιασμούς κατά της γρίπης.

Μάλτα

Με το 84% των κατοίκων της να έχουν εμβολιαστεί πλήρως, η Μάλτα μπορεί να καυχιέται για την εξαιρετικά υψηλή θέση που κατείχε εξ αρχής στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για την επίτευξη τείχους ανοσίας.

Πώς τα κατάφερε;

Με τον πληθυσμό της μόλις να ξεπερνά το μισό εκατομμύριο και έχοντας καταφέρει να εξασφαλίσει εξ αρχής τον απαραίτητο αριθμό δόσεων, η αλήθεια είναι πως η Μάλτα είχε προβάδισμα σε σχέση με κράτη εκατοντάδων εκατομμυρίων. Όμως ακόμη κι έτσι, οφείλει κανείς να αναγνωρίσει ότι άφησε πολύ πίσω της αντιστοίχου μεγέθους χώρες όπως το Λουξεμβούργο ή την Κύπρο.

Πέραν των προσεκτικών κινήσεων στις συνεννοήσεις με την Κομισιόν κατά την κατανομή των δόσεων (η χώρα είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον της όχι μόνο για τον αριθμό δόσεων που της αναλογούσε, αλλά και για τις δόσεις που άλλα κράτη επέλεγαν να μην προμηθευτούν ακόμη), η Μάλτα δεν είχε να αντιμετωπίσει αντιεμβολιαστικό κίνημα – ενώ απέφυγε και τις παλινωδίες που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν άγχος στους πολίτες της. Για παράδειγμα, ακολούθησε πιστά τις αποφάσεις του ΕΜΑ για το εμβόλιο της AstraZeneca, χωρίς ποτέ να διακόψει τη χορήγησή του.

Η χώρα δεν έχει καταστήσει υποχρεωτικό τον εμβολιασμό για τους κατοίκους της – όμως στη διάρκεια του καλοκαιριού αποφάσισε να μην δέχεται ανεμβολίαστους επισκέπτες, ακόμη και αν διαθέτουν αρνητικό μοριακό τεστ.

Κατάρ

Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα που καταχωρήθηκαν στο Our World in Data πριν από περισσότερες από δύο εβδομάδες, το Κατάρ είχε προχωρήσει στον πλήρη εμβολιασμό του 78% του πληθυσμού του και στη χορήγηση τουλάχιστον μια δόσης στο 83%.

Πώς τα κατάφερε;

Το Κατάρ έγινε τον Δεκέμβριο του 2020 ένα από τα πρώτα κράτη που ξεκίνησε τους εμβολιασμούς, παραχωρώντας άδεια έκτακτης ανάγκης στα εμβόλια των Pfizer/BioNTech και Moderna, ενώ ήδη από τις 17 Μαΐου 2021 προχώρησε σε εμβολιασμούς παιδιών 12-15 ετών με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech.

Από την αρχή της πανδημίας, το Υπουργείο Δημόσιας Υγείας δημιούργησε ειδική γραμμή υποστήριξης και βοήθειας, προκειμένου να απαντά σε απορίες των πολιτών για τον ιό και να προσφέρει καθοδήγηση, αλλά και να παρέχει υπηρεσίες τηλεϊατρικής.

Ο εμβολιασμός παραμένει προαιρετικός για τους κατοίκους της χώρας, ωστόσο και εκεί ισχύουν διαφορετικά μέτρα για την είσοδο των ανεμβολίαστων σε ορισμένους χώρους (για παράδειγμα, τα εστιατόρια που δέχονται ανεμβολίαστους σε εσωτερικούς χώρους λειτουργούν με μικρότερη πληρότητα, ενώ το «ταβάνι» διαφέρει και ως προς τον επιτρεπόμενο αριθμό ατόμων σε ιδιωτικές συναθροίσεις).

Σιγκαπούρη

Αντιστοίχως εντυπωσιακά ποσοστά εμβολιασμών έχει επιτύχει η μικροσκοπική ασιατική χώρα, έχοντας χορηγήσει και τις δύο δόσεις εμβολίων στο 79% και την πρώτη στο 82% του πληθυσμού της

Πώς τα κατάφερε;

Η χώρα που κατόρθωσε να αυξήσει την εμβολιαστική της κάλυψη από το 31% στο 80% των 5,7 εκατ. κατοίκων της μέσα σε τρεις μήνες, φαίνεται πως εν μέρει τα κατάφερε τόσο καλά μειώνοντας το διάστημα αναμονής μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης δόσης (από τις 6-8 εβδομάδες σε μόλις τέσσερις), ενώ τον Ιούλιο δημιούργησε κινητές μονάδες εμβολιασμού ηλικιωμένων.

Η Σιγκαπούρη δεν έχει καταστήσει υποχρεωτικούς τους εμβολιασμούς, όμως τα εξαιρετικά αυστηρά μέτρα που πήρε στο πλαίσιο της στρατηγικής μηδενικής ανοχής απέναντι στον ιό και η σταδιακή άρση ορισμένων από αυτά μόνο για τους εμβολιασμένους, λειτούργησε ως κίνητρο.

Σε συνέντευξή του στο Geneva Solutions, ο καθηγητής Ταν Τσορχ Τσουάν, αρχίατρος της χώρας και μέλος της εθνικής επιτροπής εμβολιασμού, είχε σημειώσει ότι μόλις το 15-20% των κατοίκων της χώρας ήταν διστακτικό απέναντι στα εμβόλια, με τους περισσότερους εξ αυτών να εκφράζουν ανησυχία για τις παρενέργειες.

Κούβα

Η Κούβα καταλαμβάνει μεν την έκτη θέση, αλλά έχει μια ιδιαιτερότητα: Αν και το 81% του πληθυσμού έχει κάνει τουλάχιστον μια δόση του εμβολίου, μόλις το 44% έχει εμβολιαστεί πλήρως εξαιτίας ελλείψεων που παρουσιάστηκαν στην εφοδιαστική αλυσίδα της χώρας.

Πώς τα κατάφερε;

Αν και αντιμετώπισε ελλείψεις δόσεων, που η κυβέρνηση απέδωσε στο αμερικανικό εμπάργκο που δυσχέρανε τις προμήθειες που απαιτούνται για την παραγωγή των κουβανικών εμβολίων, η Κούβα φαίνεται πως έχει την εμπιστοσύνη μεγάλης μερίδας των πολιτών της αναφορικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους – παρά και τη μυστικότητα που επικρατούσε μέχρι και τις αρχές του μήνα γύρω από τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών.

Μάλιστα, από τις αρχές Σεπτεμβρίου, η Κούβα ξεκίνησε τους εμβολιασμούς παιδιών άνω των δύο ετών, με στόχο να έχει εμβολιάσει το 90% του συνόλου του πληθυσμού της μέχρι το Νοέμβριο και να προχωρήσει σε χαλάρωση των αυστηρών ταξιδιωτικών περιορισμών που έχει επιβάλει – αλλά και σε άνοιγμα των σχολείων.

Αρχικός στόχος του νησιωτικού κράτους ήταν να χρησιμοποιήσει αποκλειστικά τα δικά του εμβόλια για τη δημιουργία τείχους ανοσίας. Ωστόσο, οι ελλείψεις που καθυστέρησαν σημαντικά το πρόγραμμα εμβολιασμού, ανάγκασαν την κυβέρνηση να προχωρήσει σε εισαγωγές του κινεζικού Sinopharm.

Καμπότζη

Το 67% της χώρας της νοτιοανατολικής Ασίας έχει ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του, ενώ το 81% έχει κάνει τουλάχιστον μια δόση.

Πώς τα κατάφερε;

Η μοναδική χώρα της νοτιοανατολικής Ασίας με την εξαίρεση της πάμπλουτης Σιγκαπούρης που τα έχει πάει τόσο καλά με τους εμβολιασμούς (ενδεικτικά, το ποσοστό για τη γειτονική Ταϊλάνδη κινούνταν στις αρχές του μήνα μόλις στο 11% για τους πλήρως εμβολιασμένους και για το Βιετνάμ στο 3,4%), έχει κατηγορηθεί για πολλαπλές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με πρόσχημα τον κοροναϊό.

Οι ειδικοί αποδίδουν την επιτυχία της χώρας μεταξύ άλλων στο γεγονός ότι δεν έδωσε προτεραιότητα σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες, αλλά έκανε τη διανομή των εμβολίων αποκλειστικά με βάση την τοποθεσία, αλλά και στο ότι το εμβόλιο κατέστη υποχρεωτικό για μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, όπως τα άτομα που απασχολούνται στις ένοπλες δυνάμεις ή στο δημόσιο.

Παράλληλα, ωστόσο, η κυβέρνηση δεν είχε να αντιμετωπίσει σημαντικά επίπεδα σκεπτικισμού απέναντι στα εμβόλια, σύμφωνα με έκθεση της Mekong Strategic Partners, μιας συμβουλευτικής και επενδυτικής εταιρείας με έδρα την Πνομ Πενχ.

Η χώρα απέκτησε τις πολύτιμες δόσεις μέσω του μηχανισμού COVAX αλλά και μέσα από δωρεές και αγορές από άλλα κράτη.

Οι 27 εκατ. από τις συνολικά 30 εκατ. δόσεις που είχε παραλάβει η χώρα για τα 16,5 εκατ. του πληθυσμού της μέχρι τις αρχές Σεπτέμβρη προέρχονταν από την Κίνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πρωτεύουσα Πνομ Πενχ η εμβολιαστική κάλυψη αγγίζει το 99%.

Χιλή

Ήδη το 75% των κατοίκων της χώρας έχει ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του, ενώ το 80% έχει λάβει τουλάχιστον μια δόση του εμβολίου.

Πώς τα κατάφερε;

Σύμφωνα με σχετικό επιστημονικό άρθρο, η Χιλή αποφάσισε από πολύ νωρίς να συγκεντρώσει τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό εμβολίων, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους. Μεταξύ άλλων, το πέτυχε μέσα από την πραγματοποίηση κλινικών μελετών για τα εμβόλια εντός των συνόρων της.

Επιπλέον, αν και η στρατηγική σχεδιάστηκε από την κεντρική κυβέρνηση, εφαρμόστηκε από τις τοπικές αρχές, ενώ αξιοποιήθηκαν οι υποδομές που είχαν δημιουργηθεί για τον εμβολιασμό κατά τη διάρκεια της πανδημίας γρίπης Η1Ν1 το 2009.

Τέλος, οι πολίτες ήταν πολύ πρόθυμοι να εμβολιαστούν, εν μέρει γιατί η χώρα είχε πληγεί σφοδρά από την πανδημία, τόσο από άποψη θανάτων όσο και από τα σκληρά μέτρα που επιβλήθηκαν για τον περιορισμό της μετάδοσης.

Ακόμη, όπως παρατηρεί η μελέτη, εκτός των κινήτρων που δόθηκαν στους εμβολιασμένους με τη μορφή μεγαλύτερης ελευθερίας κινήσεων, η Χιλή είναι μια χώρα με μεγάλη εμπιστοσύνη στα οφέλη των εμβολίων, αφού χάρη σε αυτά έγινε μια από τις πρώτες χώρες στον κόσμο που κατάφεραν να εξαλείψουν την ευλογιά το 1950 και την πολιομυελίτιδα το 1975.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού απέναντι στη γρίπη άγγιζε το 90% στη διάρκεια της προηγούμενης πενταετίας, για να φτάσει στο εντυπωσιακό 99% το 2020.

Τέλος, η έρευνα υποστηρίζει ότι η συναίσθηση των έντονων ανισοτήτων που επικρατούν στη χώρα σήμαινε πως οι πολίτες πίστεψαν περισσότερο στο στόχο του εμβολιασμού, όταν είδαν ότι δόθηκε προτεραιότητα στους πλέον ευάλωτους, αλλά και ότι τα εμβόλια χορηγούνταν δωρεάν. Σημαντικός παράγοντας ήταν επίσης το γεγονός ότι οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης εμβολιάστηκαν όταν ήρθε η σειρά τους με βάση την ηλικία τους.

Ισπανία

Η μεσογειακή ευρωπαϊκή χώρα μπορεί να καυχιέται ότι το 78% των πολιτών της έχει εμβολιαστεί πλήρως, ενώ το 80% έχει λάβει τουλάχιστον μια δόση του εμβολίου.

Πώς τα κατάφερε;

Η χώρα, με τον διόλου ευκαταφρόνητο πληθυσμό των 47 εκατ., ξεκίνησε την εκστρατεία εμβολιασμού της με καθυστερήσεις και προβλήματα – όμως όταν αυτές οι δυσκολίες ξεπεράστηκαν, οι πολίτες έσπευσαν να κλείσουν τα ραντεβού τους.

Η σφοδρότητα της πανδημίας στη χώρα αποτέλεσε σίγουρα μια από τις αιτίες για αυτό, σύμφωνα με ειδικούς που μίλησαν σχετικά στο Euronews, με τους επαγγελματίες υγείας να εμβολιάζονται μέσα σε λιγότερες από δυο εβδομάδες και αμέσως μετά να ακολουθούν οι ηλικιωμένοι – που στις αρχές του μήνα ήταν εμβολιασμένοι σε ποσοστό που άγγιζε το 95%.

Επιπλέον, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο δημόσιος χαρακτήρας του συστήματος υγείας της χώρας έπαιξε σημαντικό ρόλο, αυξάνοντας την εμπιστοσύνη των Ισπανών απέναντί του – επομένως και απέναντι στα εμβόλια – αφού έχει συνδεθεί στη συλλογική τους μνήμη με το πέρασμα στη Δημοκρατία.

Στην περίοδο της δικτατορίας του Φράνκο, η χώρα καθυστέρησε τους εμβολιασμούς των πολιτών της απέναντι στην πολιομυελίτιδα για περισσότερα από δέκα χρόνια σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Πρόσφατα, η κυβέρνηση αναγνώρισε τους Ισπανούς που απέκτησαν αναπηρίες εξαιτίας της πολιομυελίτιδας ως θύματα του καθεστώτος.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι η επιτροπή για την εμβολιαστική στρατηγική της χώρας ζήτησε από τους πολιτικούς σε κάθε επίπεδο της κυβέρνησης να μην συζητούν δημοσίως για ιατρικά ζητήματα, αλλά να τα αφήσουν στους ειδικούς.

Ουρουγουάη

Άλλη μια λατινοαμερικανική χώρα κατάφερε να κατακτήσει μια θέση στη δεκάδα, έχοντας εμβολιάσει πλήρως το 74% του πληθυσμού της και έχοντας χορηγήσει τουλάχιστον μια δόση στο 79%.

Πώς τα κατάφερε;

Η Ουρουγουάη μπήκε στο παιχνίδι των εμβολιασμών πολύ δυναμικά από την πρώτη στιγμή. Αν και η χώρα είχε κατηγορηθεί για τη διαχείριση της πανδημίας, μετά την απόφασή της να μην επιβάλει lockdown και τους αμέτρητους θανάτους που ακολούθησαν, η ταχύτητα του εμβολιαστικού της προγράμματος κατάφερε να ανατρέψει αυτή την εικόνα.

Πέραν των εμβολιαστικών κέντρων, η Ουρουγουάη επιστράτευσε και κινητές μονάδες για τον εμβολιασμό των πολιτών που αδυνατούσαν να ταξιδέψουν.

Τον Ιούλιο, η κυβέρνηση αποφάσισε την τοποθέτηση τέτοιου είδους μονάδων στο εσωτερικό μεγάλων εταιρειών, με στόχο τη διευκόλυνση του εμβολιασμού των εργαζομένων.