Έρχεται συμφωνία-πλαίσιο για τα μεγάλα έργα νέας γενιάς

Σε μια νέα μεγάλη συμφωνία-πλαίσιο αποκλειστικά για μελέτες πρόκειται να προχωρήσει το επόμενο διάστημα το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, προκειμένου να σχεδιάσει τα μεγάλα έργα επόμενης γενιάς για τη χώρα. Αυτό προανήγγειλε ο υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, αρμόδιος για τις υποδομές, κ. Γιώργος Καραγιάννης, μιλώντας στο Συνέδριο του Συνδέσμου Ελληνικών Εταιρειών – Γραφείων Μελετών.

Η έλλειψη ώριμων μελετών αποτελεί διαχρονικά ένα από τα μεγαλύτερα «κενά» στο σύστημα παραγωγής δημοσίων έργων της χώρας. Όπως μάλιστα σημείωσε μάλιστα, ο υφυπουργός «δυστυχώς, δεν παραλάβαμε καμία ώριμη μελέτη και κανέναν σχεδιασμό για τα έργα της επόμενης 15ετίας». Οι δε αστοχίες ως προς την ποιότητα των μελετών, που αυξήθηκαν κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια μέσα στην οικονομική κρίση λόγω της πρακτικής των ασυνήθιστα υψηλών εκπτώσεων στα έργα, «στοιχίζουν» πολύ ακριβά: Υπερβάσεις στον προϋπολογισμό, συμπληρωματικές συμβάσεις, αποζημιώσεις στους αναδόχους και εκτροχιασμός χρονοδιαγραμμάτων.

Προκειμένου να προχωρήσει ο σχεδιασμός του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για τη νέα γενιά έργων, ύψους 13 δισ. ευρώ, προωθείται η δημοπράτηση έργων με καινοτόμους και ευέλικτους τρόπους.

«Στον πυρήνα τους έχουν, την εκπόνηση μεγαλύτερου τμήματος των μελετών κατά τη φάση κατασκευής, πάντα από γραφεία με τα απαραίτητα προσόντα, με εμπειρία, με πτυχία, αλλά και με τις νόμιμες αμοιβές που προβλέπονται. Έτσι, θα αποφύγουμε κακοτοπιές του παρελθόντος με αλλαγές μελετών, συμπληρωματικές συμβάσεις και καθυστερήσεις και καταφέρνουμε και οι δικές σας αμοιβές να δίνονται κανονικά και τα έργα να προχωρούν και να εκτελούνται στην ώρα τους» ανέφερε ο κ. Καραγιάννης.

Οι αδυναμίες στο σύστημα των έργων

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ για τον ρόλο της βιομηχανίας των κατασκευών, η έλλειψη τεχνικής επάρκειας των αναθετουσών αρχών για τη σύνταξη μελετών των έργων αποτελεί μία από τις μεγάλες αδυναμίες του συστήματος προμηθειών. Επίσης, σε αυτές εντάσσεται η δημοπράτηση έργων χωρίς σημείο αναφοράς λόγω έλλειψης οριστικής μελέτης και αξιολόγησης προσφορών χωρίς σαφήνεια.

Από τα συγκριτικά στοιχεία δε για τον τομέα υποδομών της πρωτοβουλίας Global Infrastructure Hub (Infra Compass) του G20 προκύπτει ότι η Ελλάδα παρουσιάζει σε σχέση με άλλες χώρες χαμηλότερο δείκτη στην ποιότητα στον τομέα των υποδομών, υστερώντας κυρίως ως προς τον σχεδιασμό, τη δυνατότητα χρηματοδότησης και τις διαδικασίες των δημόσιων προμηθειών. Η εστίαση στο κόστος κατασκευής και όχι στην ποιότητα, κατά τα προηγούμενα χρόνια, αλλά και η ένδεια των έργων που ώθησε τον ανταγωνισμό σε επίπεδα εξαιρετικά υψηλών εκπτώσεων, οδήγησαν μεταξύ άλλων σε αμφιλεγόμενη ποιότητα μελετών και κατασκευής των έργων και στην επιλογή φθηνών εισαγόμενων υλικών και εξοπλισμού.

Οι συμφωνίες πλαίσιο: Χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα

Οι συμφωνίες-πλαίσιο, που αποτελούν πολύ διαδεδομένη ευρωπαϊκή πρακτική, στη χώρα μας δεν έχουν μέχρι σήμερα αξιοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Ουσιαστικά, αποτελούν μια συμφωνία «ομπρέλα» μεταξύ των αναθετουσών αρχών και οικονομικών φορέων, στην οποία αποτυπώνονται εκ των προτέρων κάποιοι ή και όλοι οι όροι βάσει των οποίων θα εκτελεστούν οι μελλοντικές συμβάσεις που θα συναφθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της συμφωνίας.

Ορίζονται ως οι συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ μιας ή περισσοτέρων αναθετουσών αρχών και ενός ή περισσότερων οικονομικών φορέων, που αποσκοπούν στον καθορισμό των όρων που θα διέπουν τις συμβάσεις, οι οποίες και θα συναφθούν κατά τη διάρκεια συγκεκριμένης περιόδου, κυρίως ως προς τις τιμές και, ενδεχομένως, τις προβλεπόμενες ποσότητες.

Οι συμφωνίες-πλαίσιο εξελίσσονται σε δυο φάσεις. Η πρώτη αφορά στη σύναψη της συμφωνίας-πλαίσιο, η οποία και δεν είναι δεσμευτική, αλλά προδιαγράφει κατά κανόνα τους όρους και τις προϋποθέσεις της τελικής σύμβασης. Επίσης, προδιαγράφει είτε τις τιμές καθ’ αυτές είτε έναν μηχανισμό καθορισμού́ της τιμής για τις υπηρεσίες που τελικά́ θα παρασχεθούν.

Στη δεύτερη φάση, προχωρά η ανάθεση των συμβάσεων που έχουν αρχικά συμφωνηθεί, των λεγόμενων εκτελεστικών συμβάσεων (call-off), με τις οποίες και δημιουργείται τελικά συμβατική δέσμευση για την αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών συγκεκριμένης ποσότητας, όγκου ή αξίας.

Στα πλεονεκτήματα των συμφωνιών-πλαίσιο, περιλαμβάνονται η μείωση του διοικητικού κόστους σε σχέση με τον χρόνο και το κόστος ανάθεσης χωριστών δημοσιών συμβάσεων, η ευελιξία στη διαδικασία ανάθεσης, η δυνατότητα επίτευξης οικονομιών κλίμακας.

Οι νέες προκλήσεις για τους μελετητές

Η αναβάθμιση και ενίσχυση των παλαιών υποδομών της χώρας, προκειμένου και να αυξηθεί ο κύκλος ζωής τους, αλλά και να ανταποκρίνονται στα νέα πρότυπα ασφάλειας και λειτουργίας μπαίνει ψηλά στην ατζέντα. Επίσης, τα νέα κριτήρια επιλογής και χρηματοδότησης των νέων έργων είναι σε απόλυτη συνάρτηση με την κλιματική δράση. Εξάλλου, η κλιματική αλλαγή δοκιμάζει ήδη τις αντοχές των κλασικών υποδομών.

Οι νέες τεχνολογίες, η τεχνητή νοημοσύνη και τα νέα συστήματα μεταφορών παρέχουν σημαντικά εργαλεία στους μελετητές και τους κατασκευαστές, ώστε να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών προχωρά στη χρήση του μοντέλου BIM. Η «επίσημη πρώτη» είναι η Γραμμή 4 του μετρό, στην οποία απαιτείται να αξιοποιηθεί και στις μελέτες, αλλά και στην κατασκευή. Όπως εξήγησε ο κ. Καραγιάννης, «ουσιαστικά θα λειτουργήσει πιλοτικά για την εφαρμογή του σε δεύτερο χρόνο σε όλα τα μεγάλα έργα κατ’ αρχήν, όπως και την ενόργανη παρακολούθηση διαφόρων γεφυρών σε όλη τη χώρα, προκειμένου να εξάγουμε συμπεράσματα για τον καλύτερο προγραμματισμό των μελλοντικών επεμβάσεών μας. Δημιουργούμε ένα περιβάλλον με καλύτερες συνθήκες, περισσότερες δουλειές και καλύτερες προοπτικές».