Η νέα πραγματικότητα της Κίνας είναι γεμάτη κινδύνους

Ο Σι Τζινπίνγκ διεξάγει μια εκστρατεία για να εκκαθαρίσει την Κίνα από τις καπιταλιστικές υπερβολές. Ο πρόεδρος της Κίνας βλέπει το αυξανόμενο χρέος ως τον δηλητηριώδη καρπό της οικονομικής κερδοσκοπίας και τους δισεκατομμυριούχους ως χλευασμό του μαρξισμού. Οι επιχειρήσεις πρέπει να υπακούουν στην κρατική καθοδήγηση. Το κόμμα πρέπει να τέμνει κάθε τομέα της εθνικής ζωής. Το αν ο κ. Σι μπορεί να επιβάλει τη νέα του πραγματικότητα θα διαμορφώσει το μέλλον της Κίνας, καθώς και την ιδεολογική μάχη μεταξύ δημοκρατίας και δικτατορίας.

Η καμπάνια του είναι αξιοσημείωτη για το εύρος και τη φιλοδοξία της. Άρχισε να αποκτά δυναμικό το 2020, όταν οι αξιωματούχοι μπλόκαραν την αρχική δημόσια προσφορά της Ant Group, θυγατρικής της Alibaba, ενός τεχνολογικού γίγαντα. Και συνεχίζει ακάθεκτη, έχοντας μέχρι στιγμής εξαφανίσει ίσως 2 τρισεκατομμύρια δολάρια πλούτου. Η Didi, μια εταιρία προσωπικών μεταφορών, τιμωρήθηκε για την εισαγωγή των μετοχών της στην Αμερική. Η Evergrande, μια χρεωμένη εταιρία διαχείρισης ακινήτων, οδηγείται σε αθέτηση υποχρεώσεων. Η διαπραγμάτευση σε χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων έχει απαγορευτεί όπως επίσης, λίγο πολύ και τα φροντιστήρια κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι κακά για τα παιδιά, γι ‘αυτό πρέπει να διατίθενται με αυστηρούς περιορισμούς. Η Κίνα χρειάζεται μεγαλύτερες οικογένειες, οπότε η έκτρωση πρέπει να γίνει πιο σπάνια. Τα ανδρικά πρότυπα πρέπει να είναι ανδροπρεπή και οι επώνυμοι πρέπει να είναι πατριώτες. Ολα αυτά στηρίζονται στη σκέψη του Σι Τζινπίνγκ, η οποία ενσταλάζεται στα κρανιά εξάχρονων παιδιών.

Αυτό είναι επιπλέον ενός ήδη βάναυσου αυταρχισμού. Ως πρόεδρος, ο κ. Σι έχει εκκαθαρίσει τους αντιπάλους του και έχει φυλακίσει πάνω από 1 εκατομμύριο Ουιγούρους. Αστυνομεύει τις συζητήσεις και δεν ανέχεται τη διαφωνία. Η τελευταία εκστρατεία θα δείξει εάν είναι ιδεολόγος που έχει την τάση να αρπάζει την εξουσία για τον εαυτό του, ακόμη και αν η ανάπτυξη επιβραδύνεται και οι άνθρωποι υποφέρουν, ή αν είναι ένας ισχυρός άνδρας πρόθυμος να μετριάσει το δόγμα με πραγματισμό. Το όραμά του, στο οποίο ο κομματικός έλεγχος διασφαλίζει ότι οι επιχειρήσεις ευθυγραμμίζονται με το κράτος και οι πολίτες υπηρετούν με υπευθυνότητα το έθνος, θα καθορίσει τη μοίρα 1,4 δισ. ανθρώπων.

Ο κ. Σι αντιμετωπίζει πραγματικά προβλήματα – και πράγματι, πολλά από αυτά έχουν παραλληλισμούς στη Δύση. Το ένα είναι η ανισότητα. Το σύνθημα της στιγμής είναι «κοινή ευημερία», αντανακλώντας το πώς η κομμουνιστική Κίνα παραμένει τόσο άνιση όσο ορισμένες καπιταλιστικές χώρες. Το κορυφαίο 20% των νοικοκυριών της Κίνας βγάζει πάνω από το 45% του διαθέσιμου εισοδήματος της χώρας. το κορυφαίο 1% κατέχει πάνω από το 30% του πλούτου των νοικοκυριών (βλ. Δωρεάν ανταλλαγή). Μια άλλη ανησυχία είναι η επιρροή των τεχνολογικών κολοσσών που κατηγορούνται για αθέμιτο ανταγωνισμό, για διαφθορά της κοινωνίας και για απεριόριστη πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα (μόνο το κράτος έχει αυτό το προνόμιο). Ένα τρίτο είναι η στρατηγική ευπάθεια, ιδίως η απειλή ότι οι αντίπαλοι θα εμποδίσουν την πρόσβαση σε εμπορεύματα και ζωτικές τεχνολογίες.

Ωστόσο, η εκστρατεία του Σι αποτελεί απειλή για την οικονομία της Κίνας. Οι οδύνες από την αποκάλυψη του χρέους εταιρειών όπως η Evergrande θα μπορούσαν να εξαπλωθούν απρόβλεπτα. Οι διαχειριστές ακινήτων είναι εκτεθειμένοι σε δάνεια 2,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Η ανάπτυξη ακινήτων και οι βιομηχανίες που την καλύπτουν υποστηρίζουν περίπου το 30% του ΑΕΠ της Κίνας. Τα νοικοκυριά έχουν  «παρκάρει» τις αποταμιεύσεις τους σε ακίνητα, εν μέρει επειδή άλλα περιουσιακά στοιχεία προσφέρουν χαμηλή απόδοση. Οι δαπάνες των νοικοκυριών για ημιτελή ακίνητα αντιπροσωπεύουν το ήμισυ της χρηματοδότησης των διαχειριστών ακινήτων. Οι τοπικές κυβερνήσεις, ειδικά εκτός των μεγάλων πόλεων, εξαρτώνται από τις πωλήσεις γης και την ανάπτυξη ακινήτων για τη δημιουργία εσόδων.

Επίσης, η καταστολή καθιστούν την επιχειρηματικότητα πιο δυσχερή και λιγότερο ανταποδοτική. Το κόμμα είχε δημιουργήσει ένα κανονιστικό και νομικό πλαίσιο, αλλά ο κ. Σι επιβάλλει μεγάλες αλλαγές από πάνω προς τα κάτω τόσο γρήγορα που οι κανονισμοί έχουν αρχίσει να φαίνονται αυθαίρετοι. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την «τριτογενή αναδιανομή», κατά την οποία οι ντροπιασμένες εταιρείες τεχνολογίας παραδίδουν μετρητά στο κράτος σε μια προσπάθεια να αποκατασταθούν.

Επειδή η εμφανής επιτυχία είναι επικίνδυνη, οι ιδιωτικές εταιρείες θα είναι πιο επιφυλακτικές. Οι κρατικές επιχειρήσεις και οι στρατηγικές βιομηχανίες -συμπεριλαμβανομένων των “σκληρών τεχνολογιών” όπως οι ημιαγωγοί- μπορεί να ωφεληθούν, αλλά όχι οι επιχειρηματίες που ήταν η πραγματική πηγή του δυναμισμού της Κίνας. Ένα μέτρο του άγχους είναι ότι οι ξένοι, οι οποίοι δεν περιορίζονται από τα capital controls, πληρώνουν 31% λιγότερο από τους Κινέζους επενδυτές για πανομοιότυπες κινεζικές μετοχές. Το χάσμα αυξήθηκε κατακόρυφα από τις αρχές του 2020.

Όλα αυτά απειλούν να δημιουργήσουν ρήγματα στην κινεζική οικονομία. Ηδη αντιμετώπιζε μια πίεση από τη μείωση των αποδόσεων στις επενδύσεις υποδομής και τις επιπτώσεις της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού και του αυξανόμενου αριθμού ηλικιωμένων εξαρτώμενων ατόμων. Μετά από 40 χρόνια ραγδαίας επέκτασης, οι περισσότεροι Κινέζοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τις δύσκολες επιλογές που θα επιβάλει μια απότομη, διαρκής επιβράδυνση.

Στην πολιτική ο κίνδυνος είναι ότι η εκστρατεία του κ. Σι εκφυλίζεται σε λατρεία προσωπικότητας. Για να επιφέρει αλλαγές, έχει οικειοποιηθεί περισσότερη δύναμη από οποιονδήποτε ηγέτη μετά τον Μάο Τσε Τουνγκ. Καθώς ετοιμάζεται να παραβεί το πρωτόκολλο στο 20ο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος το επόμενο έτος διεκδικώντας μια τρίτη πενταετή προεδρική θητεία, χρησιμοποιεί την εκστρατεία για να οργανώσει μια τεράστια αναδιάρθρωση προσωπικού, ως βάση για μια ιδεολογική καταστολή και ως την αιτία του γιατί πρέπει να παραμείνει στο τιμόνι. Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία περιέχει κινδύνους.

Ενας κίνδυνος είναι ότι η γραφειοκρατία δεν θα πετύχει τους στόχους του. Ο κ. Σι θέλει η γραφειοκρατία να ανταποκρίνεται στους οιωνούς της αγοράς, αλλά με τις περιρρέουσες προαγωγές και εκκαθαρίσεις, οι Κινέζοι αξιωματούχοι είναι ανήσυχοι. Μια αιτία των διακοπών ρεύματος σε περίπου 20 επαρχίες τις τελευταίες εβδομάδες ήταν ο πανικός των γραφειοκρατών που ξαφνικά συνειδητοποίησαν ότι ήταν πιθανό να χάσουν τους στόχους τους για μείωση του άνθρακα. Ομοίως, ωστόσο, οι αξιωματούχοι που φοβούνται ότι θα κατηγορηθούν για διαφθορά ή ιδεολογική παρέκκλιση από τους αντιπάλους τους τείνουν να μην κάνουν τίποτα. Η αποτυχία είναι επικίνδυνη για έναν γραφειοκράτη που αναλαμβάνει την πρωτοβουλία. Το ίδιο και η επιτυχία.

Ένας άλλος κίνδυνος πηγάζει από την ιδεολογική καταστολή. Τα «συμβούλια ηθικής αναθεώρησης» και «κλινικές ηθικής» επιβάλλουν την ορθόδοξη συμπεριφορά χρησιμοποιώντας την δημόσιο διαπόμπευση. Αν και δεν υπάρχει ακόμη καμία προοπτική για κάτι τόσο φρικτό όσο η Πολιτιστική Επανάσταση, οι ελευθερίες σκέψης και ομιλίας των Κινέζων περιορίζονται. Εκτός από την προώθηση των δικών του δογμάτων, ο κ. Σι χρησιμοποίησε την νοσταλγία του «ερυθρού» παρελθόντος την και ανέδειξε το μαοϊσμό ως ζωτικό στάδιο στην οικοδόμηση μιας Νέας Κίνας, διευρύνοντας την υποστήριξή του πριν από το συνέδριο του κόμματος.

Ο τελευταίος κίνδυνος πηγάζει από τη πολιτική του ίδιου του κ. Σι. Μακροπρόθεσμα, αν παραμείνει στην εξουσία, η διαδοχή θα μπορούσε να αποδειχθεί εξαιρετικά ασταθής. Βραχυπρόθεσμα, εάν η προσπάθειά του να επιβάλει μια νέα πραγματικότητα δεν πάει όπως σχεδιάζεται, θα αντιμετωπίσει μια μοιραία επιλογή να εντείνει αυτές τις προσπάθειες ή να κάνει πίσω. Μέχρι αυτό το σημείο, η καταστολή φαίνεται πιο πιθανή από έναν συμβιβασμό.

Αλλά και οι δυτικές κυβερνήσεις παλεύουν επίσης με τις εταιρείες τεχνολογίας, την ανισότητα και την εθνική ασφάλεια. Στην Αμερική το Κογκρέσο έχει σταθεί στο ύψος των περιστάσεων εξετάζοντας την αδυναμία πληρωμής του εθνικού χρέους. Κάποιοι μπορεί να ζηλέψουν τις ικανότητες του κ. Σι να καταφέρνει πράγματα γρήγορα. Αλλά το να φανταστεί κανείς ότι έχει τις σωστές απαντήσεις θα ήταν μεγάλο λάθος.