Η γεωπολιτική κατακτά τα οικονομικά

Project Syndicate

Aπό την υπόθεση της Huawei έως τη σύγκρουση AUKUS και ακόμη πιο πέρα από αυτά, μια νέα πραγματικότητα συγκλονίζει την παγκόσμια οικονομία: η επικράτηση, συνήθως επιθετική, της γεωπολιτικής πάνω στα διεθνή οικονομικά. Αυτή η διαδικασία μάλλον μόλις ξεκίνησε και η πρόκληση τώρα είναι να μάθουμε πώς να ζούμε με αυτήν.

Οπως είπαν ο Τζέικ Σάλιβαν (τώρα σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν) και η Τζένιφερ Χάρις το 2020, η διαχείριση της παγκοσμιοποίησης είχε ανατεθεί σε «μια μικρή κοινότητα ειδικών». Και πάλι, υπήρχε ένας υποκείμενος γεωπολιτικός στόχος: με τον ίδιο τρόπο που το οικονομικό άνοιγμα συνέβαλε στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, αναμενόταν να επιφέρει τη σύγκλιση της Κίνας προς το δυτικό μοντέλο.

Σε ένα άρθρο του 2019, οι Σάλιβαν και ο Κουρτ Κάμπελ (που τώρα διευθύνει την πολιτική για την Ασία στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας του Μπάιντεν) περιέγραψαν ένα σχέδιο «ανταγωνισμού χωρίς καταστροφή» μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Το σχέδιό τους συνδύαζε τη συνολική εμπορική αμοιβαιότητα με την Κίνα, τη δημιουργία ενός κλαμπ βαθιά ολοκληρωμένων δημοκρατιών της αγοράς (η πρόσβαση στην οποία θα εξαρτιόταν από την οικονομική ευθυγράμμιση) και μια αλληλουχία πολιτικής κατά την οποία ο ανταγωνισμός με την Κίνα θα ήταν η προεπιλεγμένη επιλογή, με συνεργασία που εξαρτάται από την καλή συμπεριφορά της Κίνας. Απέρριψαν επίσης οποιαδήποτε σχέση μεταξύ των αμερικανικών παραχωρήσεων στη διαχείριση παγκόσμιων κοινών, όπως το κλίμα. Αυτή θα ήταν μια σαφής στρατηγική, αλλά η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν έχει ακόμη δείξει εάν σκοπεύει να την ακολουθήσει. Τα οικονομικά δεινά των μεσαίων τάξεων των ΗΠΑ και η συνεχής εγχώρια απροθυμία να ανοίξει το εμπόριο, έρχονται σε αντίθεση με τους γεωπολιτικούς στόχους και καθιστούν δυσανάγνωστες τις προθέσεις της Αμερικής. Μπορεί η εξωτερική πολιτική να επικράτησε των οικονομολόγων, αλλά η εσωτερική πολιτική κυριαρχεί και η καθαρή σκέψη δεν είναι αυτή που καθοδηγεί τη δράση.

Η Κίνα, εν τω μεταξύ, αρνήθηκε κατηγορηματικά να επιτύχει συνεργασία για το κλίμα. Αντί να απομονωθεί, η Κίνα προσπαθεί να ξεπεράσει τις ΗΠΑ. Παραδόξως, η Ευρώπη πλησιάζει πιο πολύ στον προσδιορισμό της στάσης της. Εξακολουθεί να πιστεύει στους παγκόσμιους κανόνες και δίνει προτεραιότητα στο να πείσει τους εταίρους να τους διαπραγματευτούν και να τους επιβάλει, αλλά είναι έτοιμη να σταθεί και μόνη της. Η «ανοικτή στρατηγική αυτονομία» φάνηκε αρχικά να είναι κάτι οξύμωρο. Αλλά η ΕΕ φαίνεται τώρα να ξέρει τι σημαίνει: σύμφωνα με τα λόγια της ανώτερης εμπορικής αξιωματούχου της ΕΕ Sabine Weyand, «συνεργαστείτε με άλλους όπου γίνεται και εργαστείτε αυτόνομα όπου πρέπει». Σε έναν όλο και πιο γεωπολιτικό κόσμο, αυτό μπορεί κάλλιστα να γίνει το σύνθημα της Ευρώπης.

Ο Jean Pisani Ferry είναι βασικός συνεργάτης της ομάδας σκέψης του Bruegel και του Peterson Institute for International Economics. Εχει την έδρα Tommaso Padoa-Schioppa στο European University Institute.