Η ώρα της αλήθειας για τη «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης

Πολλά ειπώθηκαν και ακόμη περισσότερα γράφηκαν μετά την άρον-άρον αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και, κυρίως, την υπογραφή της συμφωνίας AUKUS με Βρετανία και Αυστραλία. Για τις δύο κινήσεις στρατηγικής σημασίας που έκαναν η Ουάσιγκτον και ο Τζο Μπάιντεν, μέσα σε διάστημα ενός περίπου μήνα, γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων τους την Ευρώπη.

Ποιος είναι και ποιος θέλουν οι «27» να είναι ο ρόλος της ΕΕ στις διεθνείς εξελίξεις; Ποια πορεία θα ακολουθήσουν οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και, δευτερευόντως, με το Ηνωμένο Βασίλειο; Ποια είναι η επόμενη ημέρα για το ΝΑΤΟ, στο φόντο των πρόσφατων εξελίξεων; Και τι σημαίνουν όλα αυτά για την πολιτική απέναντι στην Κίνα;

Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα κυριαρχούν στις συζητήσεις και τις αντιπαραθέσεις. Στο βάθος δε του ορίζοντα, μοιάζει να διαγράφεται ολοένα πιο έντονα ένα σύνθημα: Η «στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης».

Στο μενού το μέλλον της ΕΕ

Η πρόσκληση που απηύθυνε ο Σαρλ Μισέλ προς τους ηγέτες των κρατών-μελών, ενόψει της σημερινής άτυπης συνόδου κορυφής της ΕΕ, αποδεικνύει του λόγου το αληθές. «Στόχος μου είναι να έχουμε μια στρατηγική συζήτηση για τον ρόλο της Ένωσης στη διεθνή σκηνή, στο φόντο των πρόσφατων εξελίξεων στο Αφγανιστάν, την συμφωνία AUKUS και την εξέλιξη των σχέσεών μας με την Κίνα», γράφει χαρακτηριστικά.

Συνεχίζει δε, σημειώνοντας τα εξής: «Όπως έχουμε συμφωνήσει στη Στρατηγική Ατζέντα 2019-’24, είναι ανάγκη να υιοθετήσουμε μια στρατηγική κατεύθυνση για τις δράσεις μας και να αυξήσουμε τη δυνατότητά μας να δρούμε αυτόνομα προκειμένου να διασφαλίζουμε τα συμφέροντά μας, να εγγυόμαστε τις αξίες μας και τον τρόπο ζωής μας και να συμβάλουμε στη διαμόρφωση του μέλλοντος για όλους».

Αναμφίβολα, η πρόσκληση του Μισέλ θα γίνει αποδεκτή: Οι ηγέτες που θα καθίσουν γύρω από το τραπέζι του αποψινού δείπνου εργασίας θα συζητήσουν για όλα αυτά τα θέματα. Πιθανότατα, θα εκφράσουν και τη διαφωνία ή την οργή τους για την πρακτική των ΗΠΑ και του Μπάιντεν. Από εκεί και πέρα, όμως, υπάρχει ένα ζητούμενο: Είναι διατεθειμένοι και ώριμοι για να λάβουν και κάποιες συγκεκριμένες αποφάσεις ή θα περιοριστούν πάλι και για ένα ακόμη θέμα (όπως θα κάνουν αύριο για τα Δυτικά Βαλκάνια και την ενταξιακή τους προοπτική) σε διακηρύξεις και υποσχέσεις;

Ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα

Το σίγουρο είναι ότι τα ερωτήματα που τέθηκαν νωρίτερα δεν μπορούν να απαντηθούν μεμονωμένα, αλλά μόνο εν συνόλω. «Οι ηγέτες της Ευρώπης αγωνίζονται να επανεκκινήσουν τις σχέσεις τους με την Κίνα, με το βλέμμα στις ΗΠΑ», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει σε σχετική ανάλυσή του το Bloomberg.

Η ίδια ανάλυση επαναλαμβάνει, επίσης, αυτό που πρακτικά γνωρίζουμε όλοι, επικαλούμενο μάλιστα δηλώσεις υψηλόβαθμου διπλωμάτη: «Τα κράτη-μέλη (της ΕΕ) παραμένουν εξαιρετικά διχασμένα αναφορικά με τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφαλείας για να διαμορφώσουν μια συγκροτημένη στρατηγική, παρά το γεγονός ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και άλλες περιοχές έχει αφήσει ένα κενό που θα επιχειρήσει να καλύψει η Κίνα».

Αναμφίβολα, οι Ευρωπαίοι έχουν πολλά να σκεφτούν και να συνυπολογίσουν προτού καταλήξουν στις τελικές τους αποφάσεις. Τις παραδοσιακές τους συμμαχίες και τη συνοχή του στρατοπέδου της Δύσης. Τα οικονομικά τους συμφέροντα και τις εμπορικές τους συναλλαγές με την Κίνα. Τη μετατόπιση του κέντρου βάρους των διεθνών εξελίξεων προς Ανατολάς, η οποία συντελείται είτε το θέλουν είτε όχι.

Πού πάτε ρε παλικάρια;

Και βεβαίως, πάνω και πρώτα από όλα, οφείλουν να λάβουν υπόψη τους την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η ίδια η Ευρώπη. Μπορεί, συγκεκριμένα, αυτή η ΕΕ να αποκτήσει «στρατηγική αυτονομία», με ό,τι αυτό συνεπάγεται; Μπορεί να έχει ενιαία αντίληψη και να διαμορφώσει κοινή γραμμή για όλα τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας; Μπορεί να στηρίξει τις επιλογές της – πολιτικά και υλικά;

Λίγοι θα συμφωνήσουν ότι είναι σε θέση να καταφέρει κάτι τέτοιο. Ακόμη και αυτοί που θεωρούν ότι ένα «άλμα προς τα εμπρός» είναι ο καλύτερος τρόπος για να ξεφύγει από την κινούμενη άμμο των διαφωνιών και αντιθέσεων στο εσωτερικό της, ασφαλώς έχουν συνείδηση ότι κάτι τέτοιο μπορεί και να αποδειχθεί… άλμα στο κενό.

Έτσι, η ΕΕ είναι καταδικασμένη να συνεχίσει τις συζητήσεις για μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα. Και οι κινήσεις προς την κατεύθυνση της «στρατηγικής αυτονομίας» να περιορίζονται σε διμερείς συμφωνίες, όπως αυτή που υπογράφηκε ανάμεσα σε Γαλλία και Ελλάδα.

Στο μεταξύ, ο κόσμος θα συνεχίσει να προχωρά και όλα θα αλλάζουν, με τον δικό τους ρυθμό. Πού πάτε έτσι ρε παλικάρια;