Σαν σήμερα το 1979 η Fed αυξάνει τα επιτόκια στη «Σφαγή του Σαββατόβραδου»

Ο Πολ Βόλκερ, ο οποίος έγινε πρόεδρος της Federal Reserve μόλις δύο μήνες νωρίτερα, κάνει την πρώτη του σημαντική ανακοίνωση και επακολουθείι χαμός: Η Fed αυξάνει τα επιτόκια μια πλήρη ποσοστιαία μονάδα, στο 12%, και θα λάβει σκληρά μέτρα για τον έλεγχο της νομισματικής ροής. Η ανακοίνωση του Βόλκερ, που έγινε το βράδυ του Σαββάτου, έμεινε γνωστή ως «η σφαγή του Σαββατόβραδου» για τη δολοφονική της επίδραση στις τιμές των ομολόγων – αλλά σπάει επίσης τον σκληρό πυρήνα του πληθωρισμού.

Το 1979, ο Πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ πρότεινε τον πρόεδρο της Federal Reserve Τζ. Ουίλιαμ Μίλερ ως υπουργό οικονομικών ως μέρος μιας μεγαλύτερης αναδιάρθρωσης του υπουργικού συμβουλίου. Ο Μίλερ, πρώην στέλεχος επιχειρήσεων που είχε υπηρετήσει λίγο περισσότερο από ένα χρόνο στη Fed, επέβλεψε μια περίοδο αργής ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού – ευρύτερα γνωστού ως «στασιμοπληθωρισμός». Σε μια κίνηση που σηματοδότησε την αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τον πληθωρισμό, ο Κάρτερ πρότεινε τον πρόεδρο της Fed της Νέας Υόρκης Πολ Βόλκερ για τη θέση του Μίλερ ως πρόεδρο του Federal Reserve System.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, οι ΗΠΑ γνώρισαν μια τάση αύξησης των τιμών καθώς ο πληθωρισμός άρχισε να ανεβαίνει σταδιακά από τους ετήσιους ρυθμούς που ήταν προηγουμένως λιγότερο από 2 % για αρκετά χρόνια. Το 1973, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Αμερικής ενέτεινε την πολιτική για την αντιμετώπιση της αύξησης των ποσοστών πληθωρισμού. Ωστόσο, ενόψει της υψηλότερης ανεργίας, η Fed χαλάρωσε την πολιτική της πριν από τον πλήρη περιορισμό του πληθωρισμού. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού έφτασε στο 5 % τον Δεκέμβριο του 1976 πριν αυξηθεί για άλλη μια φορά.

Μέχρι τον Ιανουάριο του 1979, ο πληθωρισμός απειλούσε να αυξηθεί περαιτέρω, καθώς οι τιμές αυξήθηκαν κατά 7,7 % από το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με τον δείκτη δαπανών προσωπικής κατανάλωσης. Ταυτόχρονα, υπήρχε ανησυχία για το δολάριο, το οποίο είχε χάσει το 12 % της αξίας του έναντι των μεγάλων ξένων νομισμάτων από τα τέλη του 1976.

Κατά τη διάρκεια της ακρόασης επιβεβαίωσης του Βόλκερ τον Ιούλιο του 1979 ενώπιον της Τραπεζικής Επιτροπής της Γερουσίας, ο μελλοντικός πρόεδρος της Fed έκανε σαφείς τις προθέσεις του. Μέχρι τότε, ο πληθωρισμός λειτουργούσε με ετήσιο ρυθμό περίπου 9 τοις εκατό. Ο Βόλκερ δεσμεύτηκε ότι θα καταστήσει την καταπολέμηση του πληθωρισμού κορυφαία προτεραιότητά του, λέγοντας στους νομοθέτες ότι η Fed θα έπρεπενα πράξει «βλέποντας και κάνοντας». Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με τις απόψεις του πάνω στην προσφορά χρήματος, ο Βόλκερ απάντησε ότι η προσφορά «αυξήθηκε σε αρκετά καλό ρυθμό» και δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι οι ΗΠΑ «υπέφεραν πολύ από έλλειψη χρημάτων.

Σ το τέλος του καλοκαιριού και στις αρχές του φθινοπώρου του 1979, η Federal Reserve υπό τον Βόλκερ είχε αρχίσει να πιέζει το επιτόκιο των ομοσπονδιακών κεφαλαίων ελαφρώς υψηλότερα. Την ίδια στιγμή, η ανεργία άρχισε να αυξάνεται στο 6 % περίπου, μια κίνηση που άρχισε να προκαλεί νευρικότητα στους αξιωματούχους της κυβέρνησης Κάρτερ. Ένας ανώνυμος αξιωματούχος του Υπουργείου Οικονομικών δήλωσε στη Wall Street Journal τον Σεπτέμβριο ότι η Fed θα αναγκαστεί να μειώσει τα επιτόκια μόλις η ανεργία φτάσει το 7 %, “επειδή το ποσοστό ανεργίας θα είναι πολύ υψηλό και το Κογκρέσο δεν είναι πρόθυμο να αναλάβει αυτό το βάρος”.

Ωστόσο, ορισμένα μέλη της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς εξακολουθούσαν να ανησυχούν για το επίπεδο του πληθωρισμού και ο Βόλκερ έκανε μια δραματική κίνηση για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Κατά τη διάρκεια μιας σπάνιας συνέντευξης τύπου το βράδυ της 6ης Οκτωβρίου 1979, ο Βόλκερ ανακοίνωσε τα αποτελέσματα μιας μη προγραμματισμένης συνάντησης της Ομοσπονδιακής Επιτροπςή Ανοικτής Αγοράς (FOMC ) της Fed που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα εκείνη την ημέρα.

Μπροστά σε δημοσιογράφους που είχαν σπεύσει στο κτίριο Eccles για να καλύψουν την ξαφνική ανακοίνωση, ο Βόλκερ εξήγησε ότι η FOMC θα στρέψει το ενδιαφέρον της στη διαχείριση του όγκου των τραπεζικών αποθεμάτων στο σύστημα αντί να προσπαθήσει να διαχειριστεί το καθημερινό επίπεδο του επιτοκίου κεφαλαίων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Ηταν μια προσέγγιση που θα οδηγούσε σε περισσότερες διακυμάνσεις των επιτοκίων και, όπως είπε ο Βόλκερ, θα περιόριζε τον πληθωρισμό.

Προηγουμένως, η Fed είχε εφαρμόσει πολιτική στοχεύοντας σε ρυθμούς ανάπτυξης της προσφοράς χρήματος και διατηρώντας το επιτόκιο των ομοσπονδιακών κεφαλαίων σε ένα στενό εύρος που πιστευόταν ότι ήταν σύμφωνο με τους στόχους της νομισματικής ανάπτυξης. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας εντολής του Κογκρέσου που απαιτούσε από τη Fed να καθορίσει στοχευμένους ρυθμούς ανάπτυξης για την προσφορά χρήματος και να αναφέρει την επιτυχία ή την αποτυχία της στην επίτευξη αυτών των στόχων. Ωστόσο, όπως σημείωσε το Συμβούλιο των Διοικητών στην Ετήσια Έκθεσή του για το 1979, «θεωρήθηκε ότι αυτή η διαδικασία είχε γίνει λιγότερο αξιόπιστη σε ένα περιβάλλον ταχέως και μεταβλητού πληθωρισμού».

«Δίνοντας έμφαση στην προσφορά αποθεματικών και περιορίζοντας την αύξηση της προσφοράς χρήματος μέσω του μηχανισμού αποθεματικών, πιστεύουμε ότι μπορούμε να αποκτήσουμε ισχυρότερο έλεγχο της αύξησης της προσφοράς χρήματος σε μικρότερο χρονικό διάστημα», δήλωσε ο Βόλκερ στους δημοσιογράφους. «Αλλά η άλλη όψη του νομίσματος είναι να ανεφοδιάζουμε το αποθεματικό με αυτόν τον τρόπο, το ημερήσιο επιτόκιο στην αγορά … είναι ικανό να κυμαίνεται σε ένα ευρύτερο φάσμα από ό, τι ήταν η πρακτική τα τελευταία χρόνια”.

Ως αποτέλεσμα της νέας εστίασης και των περιοριστικών στόχων που είχαν τεθεί για την προσφορά χρήματος, το επιτόκιο των ομοσπονδιακών κεφαλαίων έφτασε στο ρεκόρ του 20 % στα τέλη του 1980. Ο πληθωρισμός κορυφώθηκε στο 11,6 % τον Μάρτιο του ίδιου έτους. Εν τω μεταξύ, η νέα πολιτική ώθησε επίσης την οικονομία σε σοβαρή ύφεση όπου, εν μέσω υψηλών επιτοκίων, το ποσοστό ανεργίας συνέχισε να αυξάνεται και οι επιχειρήσεις αντιμετώπισαν πρόβλημα ρευστότητας.

Ο Βόλκερ είχε προειδοποιήσει ότι ένα τέτοιο αποτέλεσμα ήταν πιθανό αμέσως μετά τη συνάντηση της FOMC στις 6 Οκτωβρίου 1979, λέγοντας σε ένα πρόγραμμα του ABC News ότι «ενδέχεται να υπάρξουν κάποιες δύσκολες προσαρμογές». Με την οικονομία να αντιμετωπίζει πλέον ύφεση, ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Fed δέχθηκε εκτεταμένες δημόσιες επικρίσεις.

Οι αγρότες διαμαρτυρήθηκαν στα κεντρικά της Federal Reserve και οι έμποροι αυτοκινήτων, οι οποίοι επηρεάστηκαν ιδιαίτερα από τα υψηλά επιτόκια, έστειλαν φέρετρα που περιείχαν τα κλειδιά απούλητων οχημάτων. Πολλοί άνθρωποι έγραψαν επίσης επιστολές στον Βόλκερ λέγοντάς του πώς είχαν εξοικονομήσει χρήματα για πολλά χρόνια για να αγοράσουν ένα σπίτι, αλλά τώρα δεν μπορούσαν να το κάνουν λόγω των υψηλών επιτοκίων.

Στις προεδρικές εκλογές του 1980, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν νίκησε τον Κάρτερ. Με τη Fed να είναι σε θέση να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της νέας διοίκησης, το προσωπικό του Ρέιγκαν ήθελε να κανονίσει μια συνάντηση μεταξύ του νέου προέδρου και του Βόλκερ.

Με τα επιτόκια υψηλά στον αγώνα του Βόλκερ εναντίον του πληθωρισμού, οι επιθέσεις προήλθαν και από τα δύο πολιτικά κόμματα. «Καταστρέφουμε τον μικρό επιχειρηματία. Καταστρέφουμε τη Μέση Αμερική. Καταστρέφουμε το αμερικανικό όνειρο », δήλωσε ο συντηρητικός βουλευτής Τζορτζ Χάνσεν κατά τη διάρκεια ακρόασης του 1981. Κατά τη διάρκεια της ίδιας ακρόασης, ο Δημοκρατικός Φρανκ Ανούντσιο φώναξε και χτύπαγε το γραφείο του, κατηγορώντας τη Fed ότι ευνοούσε μεγάλες επιχειρήσεις και ο βουλευτής του Τέξας, Χένρι Γκονζάλες απείλησε να παρουσιάσει ένα νομοσχέδιο για την παραπομπή του Βόλκερ και των περισσότερων άλλων διοικητών της Fed.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο υπουργός Οικονομικών Ντόναλντ Ρίγκαν επέκρινε άμεσα τη θέση της Fed κατά τη διάρκεια συνέντευξης. “Αυτό που προτείνω είναι ότι εάν (η αύξηση της προσφοράς χρήματος) παραμείνει εδώ, θα έχετε μια σοβαρή ύφεση”, δήλωσε ο Ρίγκαν, ο οποίος στη συνέχεια πρότεινε πώς έπρεπε να προσαρμοστεί η προσφορά χρήματος στο μέλλον.

Ο Βόλκερ απάντησε στα σχόλια του υπουργού Οικονομικών στη συνεδρίαση της Αμερικανικής Ένωσης Τραπεζών στο Σαν Φρανσίσκο δύο μήνες αργότερα, λέγοντας ότι η Fed δεν σχεδιάζει να χαλαρώσει την περιορισμένη προσφορά χρήματος παρά «κάποια ασυνήθιστη δημόσια επικοινωνία από τον υπουργό Οικονομικών». Συνέχισε λέγοντας ότι το μέλημα της Fed ήταν να περιορίσει την προσφορά χρήματος. «Η διόγκωση της προσφοράς χρήματος τώρα θα επιδεινώσει μόνο την κατάσταση», είπε (Todd 2012).

Μέχρι το καλοκαίρι του 1982, ο ηγέτης της πλειοψηφίας του Κογκρέσου Τζέιμς Ράιτ ζητούσε την παραίτηση του Βόλκερ. Ωστόσο, τον Ιούλιο τα στοιχεία έδειξαν ότι η ύφεση είχε φτάσει στο τέλος της. Ο Βόλκερ είπε στους νομοθέτες ότι υποχωρεί από τους προηγούμενους στόχους του για αυστηρή νομισματική πολιτική και ότι η ανάκαμψη κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους – που είχε προωθηθεί και στοχοποιηθεί από τη διοίκηση του Ρέιγκαν – ήταν «πολύ πιθανή».

Ταυτόχρονα, μετά την κορύφωση του 1980, ο πληθωρισμός άρχισε να μειώνεται, φτάνοντας στο 6,1 % στις αρχές του 1982 και στη συνέχεια στο 3,7 % το επόμενο έτος. Το ποσοστό ανεργίας έφτασε στο αποκορύφωμα του 10,8 % στα τέλη του 1982 πριν ξεκινήσει μια σταθερή πτώση.