Φάκελος – Ο «χάρτης» των επιχειρήσεων, το σχέδιο για συγχωνεύσεις και η άποψη της αγοράς

Ένα από τα βασικά στοιχήματα της κυβέρνησης της ΝΔ αποτελεί η μεγέθυνση των ελληνικών επιχειρήσεων, με την ταυτόχρονη δημιουργία πεδίου για συγχωνεύσεις μεταξύ των εταιρειών.

Είναι χαρακτηριστικό πως η έκθεση «Πισσαρίδη» η οποία συνοδεύει το σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης αναφέρεται διεξοδικά στην ανάγκη να «μεγαλώσουν» οι ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ πρόσφατα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε κάποια φορολογικά μέτρα, με στόχο να ευνοηθούν οι συγχωνεύσεις.

Ωστόσο, είναι γεγονός ότι περίπου 99% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι μικρομεσαίες, κάτι το οποίο δημιουργεί ερωτήματα για τον τρόπο μετάβασης σε ένα άλλο μοντέλο, σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν στον «ΟΤ» θεσμικοί εκπρόσωποι της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Όπως αναφέρει ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος Γιάννης Χατζηθεοδοσίου, θα πρέπει να υπάρξει προσεκτικός σχεδιασμός για να περιουριστούν κίνδυνοι, όπως ο «ξαφνικός θάνατος επιχειρήσεων».

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας Γιώργος Καββαθάς αναφέρει πως «Η θεωρία αυτή που εγκωμιάζει το γιγαντισμό είναι παρωχημένη», αντιπροτείνοντας «την υποκίνηση της δημιουργίας συνεργειών (clusters) μεταξύ των μικρομεσαίων επιχειρήσεων».

Παράλληλα, ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών «βλέπει» με θετικό τρόπο τα κίνητρα για τις συγχωνεύσεις, προσθέτοντας όμως με νόημα πως « μας προβληματίζουν για το μέλλον των παραδοσιακών μικρών επιχειρήσεων, που αποτελούν και τον μεγαλύτερο εργοδότη της χώρας».

Το σχέδιο

Ποια είναι όμως τα κίνητρα που για συγχωνεύσεις που τίθενται σε εφαρμογή; Ήδη,  από την 1η Οκτωβρίου 2021 μειώθηκε κατά 50% ο φόρος στην συγκέντρωση κεφαλαίου, ενώ οι ατομικές επιχειρήσεις δύνανται μέσω συμπράξεων να δημιουργήσουν νέο νομικό πρόσωπο ανώτερης μορφής, ώστε να υπόκεινται στην φορολογία των νομικών προσώπων με ευνοϊκούς όρους.

Για τις επιχειρήσεις-νομικά πρόσωπα που συγχωνεύονται σε νέο νομικό πρόσωπο ή που συγχωνεύονται δια απορροφήσεως από υφιστάμενο νομικό πρόσωπο, δημιουργώντας σημαντικές οικονομίες κλίμακας, θα παρέχεται έκπτωση 30% επί του ποσού του οφειλόμενου φόρου για τρία έτη, σύμφωνα με το κυβερνητικό σχέδιο, το οποίο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση. Το νομοθέτημα για τους εταιρικούς μετασχηματισμούς αφορά σε επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 250 εργαζομένους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος εργασιών δεν υπερβαίνει τα 50 εκατ. ευρώ και επί των μορφών συνεργασιών επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 50 εργαζομένους και των οποίων ο ετήσιος κύκλος εργασιών, βάσει των τελευταίων εγκεκριμένων και δημοσιευμένων οικονομικών καταστάσεων της καθεμίας, δεν ξεπερνά τα 10 εκατ. ευρώ.

Εάν πρόκειται για συνεργασία επιχειρήσεων, τότε θα πρέπει να διαρκεί για τουλάχιστον πέντε έτη από την ημερομηνία σύναψης της συμφωνίας ή της ίδρυσης του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, και ο συνολικός μέσος τζίρος των εταιρειών που μετέχουν σε αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την προηγούμενη τριετία, είναι τουλάχιστον ίσος με ποσοστό εκατό πενήντα τοις εκατό (150%) του κύκλου εργασιών της εταιρείας με τον μεγαλύτερο, μεταξύ των συνεργαζόμενων εταιρειών, μέσο κύκλο εργασιών της τελευταίας τριετίας.

Μετασχηματισμός επιχείρησης

Στην περίπτωση μετασχηματισμού επιχείρησης παρέχεται στη νέα εταιρεία το κίνητρο της απαλλαγής από την καταβολή φόρου εισοδήματος επί των πραγματοποιούμενων προ φόρου κερδών, τα οποία προκύπτουν, με βάση τη φορολογική νομοθεσία, κατά ποσοστό 30%, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

– ο συνολικός μέσος κύκλος εργασιών των μετασχηματιζόμενων επιχειρήσεων, λαμβάνοντας υπόψη την προηγούμενη τριετία, είναι τουλάχιστον ίσος με ποσοστό εκατό πενήντα τοις εκατό (150%) του κύκλου εργασιών της επιχείρησης με τον μεγαλύτερο μεταξύ των μετασχηματιζόμενων επιχειρήσεων μέσο κύκλο εργασιών της τελευταίας τριετίας, και

– ο κύκλος εργασιών της νέας εταιρείας, δηλαδή, το άθροισμα του κύκλου εργασιών των τελευταίων εγκεκριμένων και δημοσιευμένων οικονομικών καταστάσεων των μετασχηματιζόμενων επιχειρήσεων, αφαιρουμένων των μεταξύ τους συναλλαγών, είναι ίσος ή μεγαλύτερος από το ποσό των 450.000 ευρώ.

Συνεργασία προσώπων

Στην περίπτωση συνεργασίας προσώπων παρέχεται το κίνητρο της απαλλαγής από την καταβολή φόρου εισοδήματος για κάθε συνεργαζόμενο πρόσωπο επί των πραγματοποιούμενων προ φόρων κερδών, τα οποία προκύπτουν, με βάση τη φορολογική νομοθεσία, κατά ποσοστό τριάντα τοις εκατό (30%), εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

– στην περίπτωση που η συνεργασία πραγματοποιείται δυνάμει σύμβασης ή συμφωνίας με αντικείμενο τη συμβολαιακή γεωργία, καθένας από τους συνεργαζόμενους παραγωγούς εισφέρει ποσότητες προϊόντων ίσες με το σαράντα τοις εκατό (40%) τουλάχιστον της συνολικής ποσότητας όμοιων ή παρεμφερών προϊόντων της παραγωγής του.

Μετατροπή ατομικής επιχείρησης

Στην περίπτωση μετατροπής ατομικής επιχείρησης σε προσωπική εταιρεία ή σε οποιασδήποτε άλλης μορφής εταιρεία ή σε περίπτωση συνένωσης ατομικών επιχειρήσεων με σκοπό τη δημιουργία νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας, παρέχεται στη νέα εταιρεία το κίνητρο της απαλλαγής από την καταβολή φόρου εισοδήματος επί των πραγματοποιούμενων προ φόρου κερδών, τα οποία προκύπτουν, με βάση τη φορολογική νομοθεσία, κατά ποσοστό τριάντα τοις εκατό (30%), εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

– η ατομική επιχείρηση που μετατρέπεται ή οι συνεργαζόμενες ατομικές έχουν ιδρυθεί τουλάχιστον προ τριετίας από την ημερομηνία της μετατροπής ή της έναρξης της συνεργασίας,

– η νέα εταιρεία τηρεί λογιστικά αρχεία με το διπλογραφικό σύστημα, και

-σε περίπτωση συνένωσης περισσότερων ατομικών επιχειρήσεων, ο κύκλος εργασιών της νέας εταιρείας είναι ίσος ή μεγαλύτερος κατά ποσοστό εκατόν πενήντα τοις εκατό (150%) από τον κύκλο εργασιών της ατομικής επιχείρησης με τον μεγαλύτερο μεταξύ των μετασχηματιζόμενων εταιρειών μέσο κύκλο εργασιών της τελευταίας τριετίας.

Απαλλαγή από φόρους και Ταμείο Ανάκαμψης

Στις παραπάνω περιπτώσεις, η απαλλαγή από τον φόρο εφαρμόζεται για έως τρία φορολογικά έτη, αρχής γενομένης από το επόμενο έτος της ημερομηνίας ολοκλήρωσης του μετασχηματισμού οποιασδήποτε μορφής ή της ημερομηνίας έναρξης της οποιασδήποτε μορφής συνεργασίας.

Στην περίπτωση μετασχηματισμού επιχείρησης και μετατροπής ή συνένωσης ατομικών επιχειρήσεων το φορολογικό όφελος δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό συνολικά του 1.000.000 ευρώ, σε διάστημα έως τριών ετών.

Στην περίπτωση συνεργασίας προσώπων το φορολογικό όφελος δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 100.000 ευρώ για καθένα από τα συνεργαζόμενα πρόσωπα, το οποίο υπολογίζεται επί των κερδών που προκύπτουν από τη συνεργασία για καθένα από αυτά, σε διάστημα έως τριών ετών από την ημερομηνία εφαρμογής της απαλλαγής.

Παράλληλα, οι εξαγορές και συγχωνεύσεις είναι ένα από τα πέντε κριτήρια επιλεξιμότητας για την πρόσβαση στα δάνεια των 12,7 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, με πολύ χαμηλό επιτόκιο.

Μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης προωθούνται οι εξαγορές και οι συγχωνεύσεις επιχειρήσεων  καθώς αποτελούν ένα από τα κριτήρια επιλεξιμότητας για δανειοδότηση.

Γιάννης Χατζηθεοδοσίου: Να μην υπάρξει «ξαφνικός» θάνατος μικρών επιχειρήσεων

Το μεγάλο στοίχημα για την «επόμενη μέρα» της επιχειρηματικότητας και της οικονομίας είναι η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και η μετάβαση των επιχειρήσεων της χώρας σε ένα πιο σύγχρονο περιβάλλον, με ενισχυμένη την ανταγωνιστικότητα τους. Μέχρι τώρα αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η κυβέρνηση κινείται προς αυτή την κατεύθυνση μέσω και της αξιοποίησης των κοινοτικών κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, επιδιώκοντας κυρίως τις συγχωνεύσεις επιχειρήσεων. Αυτό σε γενικές γραμμές προβλέπει το Σχέδιο Πισσαρίδη, πάνω στο οποίο βασίστηκε ο κυβερνητικός σχεδιασμός για το «Ελλάδα 2.0». Για αυτό και προβλέπεται να δοθούν φορολογικά κίνητρα, όπως απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος στην περίπτωση μετασχηματισμού επιχειρήσεων ή συνεργασίας προσώπων ή συνένωσης ατομικών επιχειρήσεων. Θα υπάρξουν βέβαια συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όμως είναι φανερό ότι ξεκινά μία προσπάθεια για την ένωση δυνάμεων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

Σε αυτό όμως που πρέπει να δείξουμε ιδιαίτερη προσοχή είναι στο γεγονός ότι το μέσο μέγεθος της ελληνικής μικρής και μεσαίας επιχείρησης είναι μικρότερο από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις της ΕΕ. Πρόκειται για ένα δομικό χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας. Κάτι που σημαίνει ότι απαιτείται και μεγαλύτερη προσοχή για ενέργειες που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των μικρότερων επιχειρήσεων της χώρας. Θέλω να είμαι ξεκάθαρος. Ως ΚΕΕΕ δεν είμαστε αντίθετοι στην προοπτική συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων, ακόμα και συγχωνεύσεων. Όμως για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζεται ένα σημαντικό διάστημα προετοιμασίας και προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Δεν μπορεί να πάμε σε αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου από τη μια μέρα στην άλλη, καθώς κάτι τέτοιο θα σημάνει και το τέλος για πάρα πολλές επιχειρήσεις. Μοναδικός δρόμος είναι να στηριχθούν σήμερα οι επιχειρήσεις της χώρας που βρίσκονται αντιμέτωπες με τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας αλλά και με το κύμα ακρίβειας που αυξάνει το λειτουργικό τους κόστος και παράλληλα να προετοιμάζουμε το έδαφος για τη μετάβαση τους στην επόμενη μέρα, στην οποία βέβαια θα συμπεριλαμβάνονται και οι συνέργειες και οι συγχωνεύσεις. Αν η κυβέρνηση αδιαφορήσει για τις μικρότερες επιχειρήσεις και εστιάσει στην ενίσχυση των μεγαλύτερων, θα δούμε δραματικές συνέπειες στην επιχειρηματικότητα και την οικονομία, με σημαντικότερη την αύξηση των ποσοστών ανεργίας. Ότι γίνει πρέπει να σχεδιαστεί προσεκτικά, να ληφθούν υπόψη όλες οι παράμετροι και τα χαρακτηριστικά της οικονομίας μας για να περιορίσουμε το ενδεχόμενο σοβαρών κινδύνων, όπως τον ξαφνικό «θάνατο» μικρών επιχειρήσεων.

Γιώργος Καββαθάς: Παρωχημένη η θεωρία του γιγαντισμού – Να δημιουργηθούν clusters μικρομεσαίων

Πολλά από τα φορολογικά μέτρα που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης κινούνται σε θετική κατεύθυνση. Για παράδειγμα : η μείωση του συντελεστή φορολόγησης επιχειρήσεων από 24% σε 22%, η διατήρηση των μειωμένων ασφαλιστικών εισφορών κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες, το πάγωμα της πληρωμής έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, η μείωση του ποσοστού επιστροφής των επιστρεπτέων, κ.α. Με χαρά μάλιστα τα είδαμε να ενσωματώνονται και στο νέο κρατικό προϋπολογισμό για το 2022.

Ωστόσο, τα φορολογικά κίνητρα για εξαγορές και συγχωνεύσεις ενδέχεται να πυροδοτήσουν ένα επιθετικό (μη συναινετικό) κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων μικρομεσαίων επιχειρήσεων κι αυτό μάλιστα να συμβεί με δημόσιο χρήμα. Η σχετική ανακοίνωση στέλνει ένα λάθος μήνυμα στην αγορά κι είναι κάτι που το είχαμε δει να δηλώνεται επίσημα τόσο στην έκθεση του οικονομολόγου κ. Χρ. Πισσαρίδη όσο και στη συνέχεια στις προβλέψεις χρηματοδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης: Ότι το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι οι μικρές επιχειρήσεις κι αν οι μικρές μεγαλώσουν θα ακολουθήσουν μεγέθυνση της οικονομίας, νέες επενδύσεις, καινοτομίες, κ.λπ. Η θεωρία αυτή που εγκωμιάζει το γιγαντισμό είναι παρωχημένη, προέρχεται από τη δεκαετία του ’80, και δεν την έχουμε δει να επιβεβαιώνεται πουθενά. Ενδεχομένως να έφερε κέρδη στις μεγάλες επιχειρήσεις που ξαφνικά οικειοποιήθηκαν τα μερίδια πωλήσεων των πολλών μικρών, σίγουρα έφερε μονοπώληση της αγοράς και αθέμιτες πρακτικές σε βάρος των καταναλωτών, αλλά οικονομική ανάπτυξη δεν έφερε ούτε στην Ελλάδα τα χρόνια των Μνημονίων ούτε στο εξωτερικό. Πολύ περισσότερο δεν έφερε αύξηση της απασχόλησης και ευημερία.

Αντί να σπαταλούνται χρήματα των φορολογουμένων για το κλείσιμο επιχειρήσεων που θα φέρει ανεργία, η ΓΣΕΒΕΕ προτείνει την υποκίνηση της δημιουργίας συνεργειών (clusters) μεταξύ των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, πάντα σε εθελοντική βάση. Πρόσφατα έχουν υλοποιηθεί ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενα προγράμματα στην Ελλάδα σε αυτή την κατεύθυνση που βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση, εκδηλώθηκε δηλαδή σοβαρό ενδιαφέρον από μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε πολλούς και διαφορετικούς κλάδους και γεωγραφικές περιοχές της χώρας μας. Ας γενικεύσουμε αυτές τις πρακτικές!

Σταύρος Καφούνης: Να μην πάμε σε βίαιη μετάβαση σε ένα ξένο προς την ελληνική επιχειρηματική κουλτούρα μοντέλο

Τα κίνητρα για συγχωνεύσεις και εξαγορές που ανακοινώθηκαν από το βήμα της ΔΕΘ, περιλαμβάνουν μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση για την μελλοντική ανάπτυξη  μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων, αλλά μας προβληματίζουν για το μέλλον των παραδοσιακών μικρών επιχειρήσεων, που αποτελούν και τον μεγαλύτερο εργοδότη της χώρας.

Το σχέδιο του Ταμείου Ανάκαμψης  προωθεί την στρατηγική της Ε.Ε που θεωρεί αναγκαία την αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Αυτή η θέση αναπτύσσεται και στο πόρισμα της «Επιτροπής Πισσαρίδη», που έχει ως στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και βασίζεται στη θεωρία ότι η κυριαρχία των πολύ μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη χαμηλή παραγωγικότητα.

Αναλυτικότερα, τα εξαγγελθέντα κίνητρα εξετάζουν ως  βασικό κριτήριο τη σημαντική αύξηση του μεγέθους της μεγαλύτερης επιχείρησης, τουλάχιστον κατά 20% ή 30%, μετά την εξαγορά ή τη συγχώνευση. Μια επιχείρηση που αυξάνει σε αυτό το μέγεθος θα μπαίνει αυτόματα σε πρόγραμμα προνομιακής χρηματοδότησης. Αυτή η διαδικασία όμως «επιδοτεί» πρωτίστως τη συγχώνευση μεγάλων και μεσαίων τοπικών ή πολυεθνικών εταιρικών σχημάτων καθώς και την ταυτόχρονη εξαγορά μικρών επιχειρήσεων από μεγαλύτερες. Δυστυχώς δυσκολεύει πολύ τη συνεργασία μεταξύ πολύ μικρών επιχειρήσεων, που το πρώτο τους μέλημα αυτή τη στιγμή είναι να παραμείνουν ζωντανές και να διαχειριστούν τις οφειλές τους. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι πολύ μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις επέζησαν από τις κρίσεις λόγω της ευελιξίας που επέδειξαν, της οικογενειακής απασχόλησης που τις κράτησε ζωντανές την κρίσιμη στιγμή και το δαιμόνιο του Έλληνα επιχειρηματία και ειδικά του εμπόρου, που έχει ρίζες και ιστορία χιλιάδων ετών.

Τελικά είναι φανερό πως μία βίαια μετάβαση σε ένα ξένο προς την ελληνική επιχειρηματική κουλτούρα μοντέλο, ενώ μπορεί να δώσει πρόσβαση στα δάνεια των 12,7 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης με πολύ χαμηλό επιτόκιο σε ένα μεγάλο τμήμα του επιχειρηματικού κόσμου, εάν δεν προβλεφθεί ταυτόχρονα, το τραπεζικό σύστημα και το Δημόσιο να συνδράμουν έναν μεγάλο αριθμό μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που αδυνατούν να προσαρμοστούν στο νέο μοντέλο και δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στα κριτήρια του Ταμείου Ανάκαμψης, δυστυχώς το ισοζύγιο θα είναι αρνητικό.

Ο «χάρτης» των επιχειρήσεων στην Ελλάδα και η χρηματοδότηση

Σήμερα, στη χώρα δραστηριοποιούνται περί τις 331 επιχειρήσεις (σε σύνολο 821.540 ) οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν ως «μεγάλες» με βάση τούς κοινά αποδεκτούς ορισμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Πολύ μικρές θεωρούνται είτε οι επιχειρηματικές μονάδες στις οποίες μπορεί να απασχολείται μόνο ο επιχειρηματίας (αυτοαπασχόληση) είτε και αυτές που έχουν έως και 9 εργαζομένους. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι 800.075 και αντιπροσωπεύουν το 97,4% του συνόλου, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. των «28» είναι 93%.

Μικρές θεωρούνται οι επιχειρήσεις με 10 έως 49 εργαζομένους. Στην Ελλάδα υπάρχουνΟι σ 18.958 μικρές επιχειρήσεις, που αντιστοιχούν στο 2,3% του συνόλου, με τον μέσο όρο της Ε.Ε. να διαμορφώνεται στο 5,9%.

Οι μεσαίες επιχειρήσεις είναι αυτές που απασχολούν από 50 έως 249 άτομα προσωπικό. Εχουμε μόλις 2.176 ή το 0,3% του συνόλου έναντι 0,9% στην Ευρώπη.

Οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι αυτές στις οποίες εργάζονται περισσότερα από 250 άτομα.

Με βάση αυτούς τους ορισμούς, το 99,7% όλων των επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες, δηλαδή απασχολούν λιγότερα από 250 άτομα.

Σε κάθε περίπτωση, σημαντικό ζητούμενο αποτελείο και η χρηματοδότηση από την πλευρά των τραπεζών. Σύμφωνα με στοιχεία του Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών το 85% των επιχειρήσεων, δεν έχουν πρόσβαση σε κάποια μορφή δανεισμού, γεγονός που αποδείχθηκε πρόσφατα, όταν το 2020 μόνο 40.000 επιχειρήσεις από τις 840.000 μπόρεσαν να πάρουν δάνεια.