Νόμπελ Οικονομικών – Οικονομική επιστήμη προσανατολισμένη προς την κοινωνία

Το φετινό βραβείο Nobel Οικονομικών, το οποίο μοιράστηκαν από κοινού τρεις οικονομολόγοι, απονεμήθηκε στον D. Card (Καθ. στο Πανεπιστήμιο της California, Berkeley) για την συμβολή του στα οικονομικά της εργασίας και στους J.D Angrist (Καθ. στο τμήμα οικονομικών MIT) και G.W. Imbens (Καθ. στο Stanford) για την συμβολή τους στην ανάλυση των αιτιατών σχέσεων.

Συγκεκριμένα, η συμβολή του Card αφορούσε σε ζητήματα των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά εργασίας καθώς και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης. Οι Card και Krueger τη δεκαετία του 1990 χρησιμοποίησαν ένα φυσικό πείραμα που αφορούσε την αύξηση του κατώτατου μισθού σε αλυσίδες fast food σε δύο γειτονικές Πολιτείες των ΗΠΑ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αύξηση του κατώτατου μισθού δεν ασκεί πιέσεις στον αριθμό των εργαζομένων. Αυτό πιθανώς να συμβαίνει λόγω μετακύλησης του κόστους στους καταναλωτές. Παράλληλα, ιδιαίτερης σημασίας ήταν και τα ευρήματα επόμενων ερευνών για τις αποδόσεις των εκπαιδευτικών επενδύσεων, αλλά και για τον ρόλο των μεταναστών στην αγορά εργασίας.

Η συμβολή των Angrist και Imbens, αφορούσε στην προσπάθεια θεμελίωσης των φυσικών πειραμάτων ως ένα μέτρο εξαγωγής συμπερασμάτων. Τα άτομα επηρεάζονται από διαφορετικούς παράγοντες ενώ δεν υποκινούνται από όμοια κίνητρα για τη συμμετοχή τους σε ένα φυσικό πείραμα. Έτσι, οι Angrist και Imbens έθεσαν μέσα από σειρά ερευνών τις προϋποθέσεις δημιουργίας αιτιατών σχέσεων κάτι που συνεπώς οδηγεί και σε μεγαλύτερη αξιοπιστία.

Εν γένει, δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη η φετινή επιλογή με δεδομένο ότι οι παραπάνω έρευνες βασίστηκαν σε πραγματικά δεδομένα και συμπεριφορές για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Με αυτό εννοείται ότι αφορούσαν σε σημαντικά καθημερινά ζητήματα εφαρμογής πολιτικών στις οικονομίες. Μάλιστα, στην ίδια κατεύθυνση είχε κινηθεί και το βραβείο το 2019 για την έρευνα σε σχέση με την φτώχια.

Φαίνεται λοιπόν ότι οι υποθέσεις της συμβατικής οικονομικής θεωρίας, της οποίας οι αδυναμίες ήτο γνωστές και προϊόν θεωρητικών διαφωνιών ανάμεσα στους οικονομολόγους για χρόνια, χάνουν σταδιακά την αίγλη τους και υπάρχει σαφής ανάγκηαντικατάστασής τους στα πλαίσια περισσότερο ρεαλιστικών υποθέσεων. Φυσικά, αυτό δεν θα είναι μια εύκολη διαδικασία.

Πάντως, είναι βέβαιο ότι πρέπει να γίνει κατανοητός ο σύνθετος κοινωνικός μηχανισμός της λειτουργίας της οικονομίας για να μπορούμε να μιλάμε για άσκηση αποτελεσματικών πολιτικών που θέτουν σε προτεραιότητα τις ανάγκες των ανθρώπων. Οι απαντήσεις για τον έλεγχο της αξίας της επιστήμης βρίσκονται στην πραγματική ζωή.

* Καθηγητής Παναγιώτης Πετράκης,  επιστημονικός υπεύθυνος στο Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης του Προγράμματος Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης (E-learning) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

* Α-Μ Κανζόλα, Ερευνήτρια