Χρηματοοικονομική και Δημοκρατία

Στις 24 Νοεμβρίου 2020, εν μέσω της δεύτερης φάσης της καραντίνας, ο δείκτης Dow Jones ξεπέρασε το όριο των 30.000 μονάδων για πρώτη φορά προς ευχαρίστηση και παραλήρημα της Wall Street. Από την ξαφνική πτώση του το Μάρτιο του 2020, ο δείκτης αυξήθηκε περισσότερο από 100%, αγνοώντας τις δομικές συνέπειες μιας πανδημίας που συγκλόνισε τον πλανήτη. Το χρηματιστηριακό έτος ήταν μια επίδειξη πλήρους κλίμακας της αποσύνδεσης των χρηματοοικονομικών αγορών από την πραγματική οικονομία». Το Eurostoxx 600 ακολούθησε την ίδια τάση αλλά με μικρότερο ρυθμό.

Τo άρθρο αυτό στηρίζεται στο πρόσφατο βιβλίο του Georges Ugeux με θέμα “Wall Street a l’ Assaut de la Democratie”, το οποίο δημοσιεύθηκε από τις εκδόσεις Odile Jacob τον Οκτώβριο του 2021.

Η Wall Street επιβάλει ένα βραχυπρόθεσμο ορίζοντα

Σταδιακά, ο ορίζοντας του χρόνου μειώθηκε: η γενίκευση των τριμηνιαίων αποτελεσμάτων οδήγησε τις επιχειρήσεις να επικεντρωθούν στα άμεσα αποτελέσματά τους και να παραιτηθούν από τις βασικές αποφάσεις για τη δημιουργία μιας ισχυρής και δυναμικής βιομηχανίας.

Από την άλλη πλευρά, χάρη στην αύξηση του παγκόσμιου χρέους 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, οι χρηματιστηριακοί δείκτες ξεπέρασαν τα ρεκόρ κεφαλαιοποίησης, αγνοώντας εντελώς τις αυξανόμενες απειλές για την οικονομική, κοινωνική και χρηματοοικονομική σταθερότητα του πλανήτη και ως εκ τούτου το συστημικό κίνδυνο που ενέχει το χρέος στην παγκόσμια οικονομία.

Αυτή η αποσύνδεση που «ακουμπάει» την καρδιά των δημοκρατιών μας βασίζεται σε πολλούς πυλώνες.

1. Η επιρροή των φορέων των χρηματοοικονομικών αγορών στους πολιτικούς ηγέτες.

2. Το βραχυπρόθεσμο όραμα του επενδυτή στο χρηματιστήριο που επιδιώκει άμεσο κέρδος.

3. Η απόφαση των κεντρικών τραπεζών να θυσιάσουν τους αποταμιευτές προς όφελος των δανειοληπτών.

4. Το τεράστιο χρέος των κρατών που ευνοούνται από αρνητικά επιτόκια.

5. Η ιδεολογία που ευνοεί υπερβολικά τους μετόχους και αυξάνει τις ανισότητες. Με την πάροδο των ετών, οι φορείς των χρηματοοικονομικών αγορών (δημόσιοι και ιδιωτικοί) έχουν μειώσει στο ελάχιστο κάθε μορφή κοινωνικής και οικονομικής συνεισφοράς, μετρά μόνο ο βραχυπρόθεσμος εμπλουτισμός.

Ο συγγραφέας αναφέρει με έμφαση «ότι η χρηματοοικονομική δεν έχει άλλη επιλογή από τη μεταρρύθμιση, το μετασχηματισμό και τη συνεχή αμφισβήτησή της. Είναι σημαντικό να αποκατασταθεί η ισορροπία της οικονομικής και κοινωνικής σχέσης μεταξύ αγορών, κυβερνήσεων και πληθυσμού. Το δημόσιο χρήμα, δεν είναι μόνο για να εμπλουτίσει μαζικά τις επιχειρήσεις, τους μετόχους τους και τους μάνατζερ τους». Οι αμοιβές των μάνατζερ έχουν γίνει άσεμνες. Συνδεδεμένοι με τη χρηματιστηριακή τιμή και όχι με τα αποτελέσματα της επιχείρησής τους, ενθαρρύνουν την τριμηνιαία διαχείριση σε βάρος της μακροπρόθεσμης διαχείρισης της επιχείρησης. Είναι μια αλλαγή πορείας που απαιτεί και περιμένει η ανθρωπότητα, χωρίς την οποία το αύριο θα είναι χειρότερο από το σήμερα. Δεν θα λυθούν τα προβλήματα της ενεργειακής μετάβασης και αυτά της κλιματικής αλλαγής με βραχυπρόθεσμες πολιτικές. Η αειφορία βρίσκεται λοιπόν στο επίκεντρο των ανησυχιών: πρέπει να γίνει καθήκον και οι πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί ηγέτες να είναι οι μακροπρόθεσμοι φύλακές της.

Συμπερασματικά, η ιδεολογία που ευνοεί υπερβολικά το μέτοχο έχει γίνει απειλή για τη δημοκρατία: «καταστρέφει θέσεις εργασίας αλλά δημιουργεί πλούτο για τους πλουσιότερους. Οι κυβερνήσεις είναι συνένοχοι». Δεν τολμούν να αντιταχθούν στα λόμπι των μεγάλων επιχειρήσεων και των μετόχων τους από τους οποίους εξαρτώνται για τις προεκλογικές τους εκστρατείες. Το να ευνοήσουμε τους μετόχους σε βάρος της απασχόλησης, της επένδυσης της επιχείρησης ως κοινωνικού φορέα είναι ένα δόγμα που έρχεται από τις ΗΠΑ. Είναι η καρδιά του αγγλοσαξονικού χρηματοοικονομικού καπιταλισμού που εδώ και δεκαετίες έχει μετατρέψει τις χρηματοοικονομικές αγορές σε μια μηχανή εξουσίας εναντίον της δημοκρατίας.

Είναι θεμελιώδες ότι η χρηματοοικονομική όπως η οικονομία ή η πολιτική θέτει τον άνθρωπο στο επίκεντρο της οικονομικής και χρηματοοικονομικής ζωής.

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Καθηγητής Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, Franc

* Associate Professor Karima Bouaiss, IAE Lille University, School of Management, Lille, France