Η δύσκολη εξίσωση της κατανομής των εσόδων CO2

Τη δύσκολη εξίσωση της κατανομής των εσόδων από το «παγκάρι» των δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) καλείται να επιλύσει άμεσα το ενεργειακό επιτελείο της κυβέρνησης. Με ασκήσεις σε… δοκό ισορροπίας, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) και η διοίκηση του Διαχειριστή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ) επιχειρούν να διατηρήσουν και «την πίτα ολόκληρη, αλλά και τον σκύλο χορτάτο».

Όπως ανακοινώθηκε την περασμένη Παρασκευή, από το κονδύλι των περίπου 500 εκατ. ευρώ που απαιτείται για να στηριχθούν τα νέα μέτρα για την ελάφρυνση των νοικοκυριών από τις υπέρογκες ενεργειακές δαπάνες, τα 400 εκατ. ευρώ (τα οποία θα εμπλουτίσουν το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης) θα προέλθουν από τα έσοδα της δημοπράτησης δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων. Ωστόσο, όπως είπε ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, τα μέτρα «στερούν πόρους από την υλοποίηση άλλων πολιτικών», αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «τροποποιούν – προσωρινά – προτεραιότητες άσκησης οικονομικής πολιτικής και απορροφούν δημοσιονομικό χώρο».

Από που μπορεί να στερήσουν πόρους; Πριν τη δημιουργία του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, από το «πορτοφόλι» των ρύπων, βάσει του νόμου (4839/2021) που ψηφίστηκε μόλις στις αρχές Οκτωβρίου, τουλάχιστον 60% από τα έσοδα δημοπράτησης δικαιωμάτων εκπομπών για όλη την περίοδο 2021-2030 πρέπει να κατευθύνονται για την ενίσχυση του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) από τον οποίο πληρώνονται οι παραγωγοί ΑΠΕ και 1% για τη διατήρηση των περιοχών Natura. Τα υπόλοιπα, στη …μοιρασιά των προηγούμενων ετών, κατευθύνονταν στις λιγνιτικές περιοχές, στις βιομηχανίες που εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα και στην ηλεκτροκίνηση.

Πέρα από τις θεσμοθετημένες υποχρεώσεις της κυβέρνησης ως προς την κατανομή των εσόδων από τους ρύπους, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κώστας Σκρέκας, λίγο καιρό πριν, και συγκεκριμένα στις 27 Σεπτεμβρίου απαντώντας σε επίκαιρη επερώτηση 56 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή, είχε δεσμευθεί ότι 110 εκατ. ευρώ από τα έσοδα δημοπράτησης CO2 του 2021 θα διατεθούν στην ενεργοβόρο βιομηχανία για την αντιστάθμιση του κόστους CO2, ενώ 50-60 εκατ. ευρώ θα κατέληγαν σε Κοζάνη, Φλώρινα και Μεγαλόπολη για τη στήριξη του μετασχηματισμού των τοπικών οικονομιών στις λιγνιτικές περιοχές της χώρας στο πλαίσιο της Δίκαιης Μετάβασης.

Ποια όμως θα είναι τα έσοδα των ρύπων για φέτος; Με βάση τα στοιχεία του ΔΑΠΕΕΠ, από την αρχή του χρόνου ως την τελευταία δημοπρασία της 7ης Οκτωβρίου 2021, η πώληση των δικαιωμάτων εκπομπών που κατανεμήθηκαν στην Ελλάδα απέφερε στη χώρα έσοδα 755 εκατομμυρίων ευρώ. Δεδομένου ότι ως το τέλος του χρόνου θα διεξαχθούν επιπλέον 32 δημοπρασίες όπου θα πουληθούν περίπου 3,85 εκατομμύρια δικαιώματα, αναμένονται επιπλέον έσοδα της τάξης των 230 εκατομμυρίων ευρώ, με την προϋπόθεση ότι η τιμή του δικαιώματος θα παραμείνει στα σημερινά επίπεδα των περίπου 60 ευρώ τον τόνο.

Αν λοιπόν τα πράγματα διατηρηθούν ως έχουν, το σχεδόν 1 δισ. ευρώ των εσόδων δημοπράτησης δικαιωμάτων CO2 για το 2021 θα έχει τελικά μόνο δύο αποδέκτες: το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (400 εκατ. ευρώ) και τον ΕΛΑΠΕ (600 εκατ. ευρώ).

Οπότε, η μοναδική λύση για να ικανοποιηθούν οι δεσμεύσεις του κ. Σκρέκα προς τη βιομηχανία και τις λιγνιτικές περιοχές είναι η εκ νέου αλλαγή του νόμου 4839/2021 που διέπει τα έσοδα δημοπράτησης CO2, έτσι ώστε να μειωθεί η ελάχιστη υποχρέωση προς τον ΕΛΑΠΕ κάτω από το 60%. Το μεγάλο ερώτημα που προκύπτει είναι αν υπάρχει περιθώριο διοχέτευσης χαμηλότερου ποσού χωρίς αυτός να καταστεί ελλειμματικός.

Όπως υποστηρίζουν στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» κυβερνητικοί παράγοντες, η άνοδος των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού -αλλά και άλλοι παράγοντες- επιδρούν θετικά στον ΕΛΑΠΕ και του δίνουν μια μεγάλη «ανάσα» για το 2022. Και αυτό διότι αφενός αυξάνονται τα έσοδά του όσο αυξάνονται οι τιμές ρεύματος στη χονδρεμπορική και όσο έχουν ανοδική πορεία οι τιμές των δικαιωμάτων ρύπων. Αφετέρου περιορίζονται τα έξοδά του καθώς η παραγωγή των ΑΠΕ είναι πλέον φθηνή (κάτω από την οριακή τιμή συστήματος) οπότε μειώνονται οι οικονομικές ενισχύσεις του ΕΛΑΠΕ για τα έργα που έχουν συμφωνημένες ταρίφες.

Έτσι, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ο ΕΛΑΠΕ είναι πλεονασματικός κατά 130 εκατ. ευρώ με 150 εκατ. ευρώ, πέρα από το «μαξιλάρι» των 70 εκατ. ευρώ που πρέπει υποχρεωτικά να τηρείται. «Και γι΄ αυτό θα μπορούσε να περιοριστεί το μερίδιο του 60% που δικαιούται από τις δημοπρασίες ρύπων, ώστε να τηρηθούν οι δύο υποσχέσεις του κ. Σκρέκα για 170 εκατ. ευρώ στη βιομηχανία και τις λιγνιτικές περιοχές», τονίζουν.

Πάντως, οι τελευταίες σχετικές προβλέψεις του ΔΑΠΕΕΠ για την εξέλιξη του ΕΛΑΠΕ ως το τέλος του έτους έγιναν με τα δεδομένα Μαΐου, προτού προκύψει η πανευρωπαϊκή κρίση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Συνεπώς θα χρειαστεί απαραιτήτως επικαιροποίηση των υπολογισμών για να διαπιστωθεί αν ο ΕΛΑΠΕ θα αντέξει το «crash test» της μείωσης του ποσοστού των εσόδων δημοπράτησης CO2 που διοχετεύεται σε αυτόν. Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνουν παράγοντες της αγοράς, θα πρέπει να βρεθεί ένας αυτόματος αξιόπιστος μηχανισμός που να ισοσταθμίζει τον ΕΛΑΠΕ όποτε υπάρχουν πλεονάσματα τα οποία μπορούν να διοχετευθούν σε άλλες ανάγκες, έκτακτες και μη.

Ενδεικτικό πάντως της αναστάτωσης που έχει προκαλέσει στην κυβέρνηση η άνοδος των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας είναι ότι, αν τελικά προχωρήσει μια μείωση του ποσοστού που πηγαίνει στον ΕΛΑΠΕ, θα έρθει λίγες μόνο ημέρες μετά την τελευταία αλλαγή του τρόπου κατανομής των πόρων δικαιωμάτων CO2 για την περίοδο 2021-2030 που θέσπιζε το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης η οποία έγινε στις αρχές Οκτωβρίου. Η τελευταία, με τη σειρά της, τροποποιούσε το σχετικό άρθρο του νόμου για τα απόβλητα, το οποίο ψηφίστηκε μόλις δυόμιση μήνες πριν, τον Ιούλιο. Πέρα από τη αναμενόμενη νέα νομοθετική ρύθμιση που, όπως εκτιμάται, θα περιορίζει το ποσοστό των εσόδων από τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων ρύπων που θα εισρέει στον ΕΛΑΠΕ (πιθανώς τουλάχιστον στο 50%, από 60% που προβλέπεται σήμερα), θα ακολουθήσει και Κοινή Υπουργική Απόφαση που θα εξειδικεύει τα ποσοστά των εσόδων από τα έσοδα των ρύπων για κάθε χρηματοδοτούμενο τομέα.