Εντουάρ Φιλίπ – Ένας «γερμανός» πρωθυπουργός για την επόμενη θητεία Μακρόν;

Έχουν τη φήμη των οπαδών της δημοσιονομικής ευταξίας οι Γερμανοί και οι συν αυτοίς, υπάρχουν όμως και εταίροι του μεσογειακού Νότου που δεν μοιάζουν διατεθειμένοι να εκχωρήσουν κατ’ αποκλειστικότητα στους Βορειοευρωπαίους τη χάρη των δημοσιονομικώς εναρέτων. «Να ξαναβάλουμε σε τάξη τους λογαριασμούς μας»! Αυτό είναι το σύνθημα του νέου κόμματος υπό την επωνυμία «Ορίζοντες», που ίδρυσε το περασμένο Σάββατο στη Γαλλία ο πρώην πρωθυπουργός του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, Εντουάρ Φιλίπ.

Ο γάλλος πολιτικός έβαλε στην κορυφή των καταστατικών προτεραιοτήτων των «Οριζόντων», πριν ακόμα και από την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως γράφει ο «Figaro», την υποχρέωση της μείωσης του δημοσίου χρέους της χώρας του που άγγιζε ήδη το 100% προ διετίας, αλλά κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης εκτινάχθηκε στο 120% και μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ υπολείπεται πλέον ως ποσοστό του ΑΕΠ μόνο του ιταλικού και βεβαίως του ελληνικού.

Ταυτόχρονα ο Εντουάρ Φιλίπ έβαλε στην κορυφή των προτεραιοτήτων, μαζί με την τακτοποίηση των δημοσίων οικονομικών της Γαλλίας και την εξασφάλιση της τάξης και της ασφάλειας στο εσωτερικό της χώρας. «Τάξη στην οικονομία, τάξη στους δρόμους», είναι το πλήρες σύνθημα των «Οριζόντων» που δημιούργησε στη Χάβρη, την πόλη των ακτών της Μάγχης, στη Νορμανδία, όπου ο πρώην πρωθυπουργός είναι από πέρυσι το καλοκαίρι δήμαρχος.

Γεφυροποιός και συσπειρωτής

Ο ηλικίας 51 ετών πολιτικός ήταν o πρώτος πρωθυπουργός του Εμμανουέλ Μακρόν, από την άνοιξη του 2017 έως τον Ιούλιο του 2020 που παρέδωσε την σκυτάλη στο σημερινό πρωθυπουργό, Ζαν Καστέξ. Ο Φιλίπ υποστηρίζει την επανεκλογή του Μακρόν στις προεδρικές εκλογές του προσεχούς Απριλίου. Αλλά με τους «Ορίζοντές» του δίνει ένα πολιτικό στίγμα σαφώς στα δεξιά του κινήματος «Εμπρός!» του Εμμανουέλ Μακρόν και ουσιαστικά αυτοπροτείνεται ως ο… επόμενος πρωθυπουργός. Του ίδιου προέδρου φυσικά.

Ο Φιλίπ προβάλλει δηλαδή ως ο άνθρωπος που είναι ικανός να γεφυρώσει μετεκλογικά την πολιτική της νέας προεδρίας Μακρόν τόσο με το αίτημα για καλύτερη και αποτελεσματικότερη δημόσια ασφάλεια των Γάλλων ψηφοφόρων που βρίσκονται στα δεξιά του «Εμπρός!» και αμφιταλαντεύονται, ενόψει των εκλογών της προσεχούς Ανοίξεως, αν θα ψηφίσουν τους πάμπολλους υποψηφίους της γκωλικής Δεξιάς ή ακόμα και την Μαρίν Λεπέν της «φτιασιδωμένης» ακροδεξιάς «Εθνική Συσπείρωσης».

Ο Φιλίπ προβάλλει ταυτόχρονα και ως ο άνθρωπος που, αν διοριστεί πρωθυπουργός του Μακρόν στη διεκδικούμενη νέα προεδρική θητεία του, είναι ικανός να γεφυρώσει τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις των Βορείων και των Νοτίων της ΕΕ. Να συνεργαστεί δηλαδή με τον λειτουργικότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο με το Βερολίνο, το οποίο ανεξάρτητα από το αν θα έχει Σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο, δεν θα αποστεί των αρχών της δημοσιονομικής ορθοδοξίας.

Και δεν θα αποστεί των αρχών της δημοσιονομικής ορθοδοξίας το Βερολίνο εφόσον το υπουργείο Οικονομικών της επόμενης κυβέρνησης «φανάρι» (Σοσιαλδημοκράτες, Ελεύθεροι Δημοκράτες και Πράσινοι), που πιθανότατα θα σχηματιστεί, θα το αναλάβει στέλεχος των Ελευθέρων Δημοκρατών. Του κεντρώου πλην οικονομικά υπερ-φιλελεύθερου κόμματος δηλαδή, που συμμερίζεται απόλυτα τις ιδέες του πρώην υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για μηδενικά ελλείμματα και ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Αυτή την απαίτηση (του υπουργείου Οικονομικών) λέγεται ότι έχουν οι Ελεύθεροι Δημοκράτες προκειμένου να συμμετάσχουν σε κυβέρνηση συνεργασίας με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους

Χρέη και εξαρτήσεις

«Θα πολεμήσουμε την ψευδαίσθηση του αστείρευτου με ένα μαγικό, θα έλεγε κανείς, τρόπο δημοσίου χρήματος, που επιτρέπει στο Κράτος να αναδιανέμει έναν πλούτο που δεν διαθέτει. Που επιτρέπει στο Κράτος να ρίχνει το βάρος του δικού μας τρόπου ζωής στις επόμενες γενιές», είπε χαρακτηριστικά ο Εντουάρ Φιλίπ. Πρόκειται για την επιτομή της προτεσταντικής ηθικής όπως την επέβαλαν την τελευταία δεκαετία στην Ευρώπη, κατά την περίοδο της κρίσης χρέους δηλαδή, οι κυβερνήσεις του Βερολίνου υπό την στιβαρή διεύθυνση της Άνγκελα Μέρκελ και την αυστηρή ενορχήστρωση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

«Το να έχει κανείς υψηλό χρέος σημαίνει να εξαρτάται από τους πιστωτές του. Να χάνει τα περιθώρια χειρισμών των δικών του υποθέσεων, να μην είναι πλέον αυτός που καθορίζει το μέλλον του», είχε τονίσει εξάλλου ο Εντουάρ Φιλίπ σε συνέντευξή του που δημοσίευσε στις 30 Σεπτεμβρίου το περιοδικό «Challenges».

Η οικονομική και πολιτική φιλοσοφία του Φιλίπ απέχει παρασάγγας από τις αρχές του σύγχρονου αγγλοσαξονικού καπιταλισμού. Συμβάλλει όμως στη διατήρηση ενός modus operandi μιας οικονομικής ένωσης κρατών με κοινό μεν νόμισμα, αλλά δίχως κοινό προϋπολογισμό και δίχως αμοιβαιοποίηση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων των μελών της, όπως είναι η ΕΕ.

Ένα modus operandi που, όπως αποδείχθηκε την τελευταία δεκαετία, οξύνει τις ανισότητες στο εσωτερικό της ΕΕ καθώς ευνοεί τη μεταφορά πλούτου από τις φτωχότερες προς τις πλουσιότερες χώρες, οξύνοντας τις ανισότητες, την υπερχρέωση άρα και την εξάρτηση εις το διηνεκές, όπως θα συμφωνούσε και ο Φιλίπ, των ασθενέστερων από τους ισχυρότερους.

Εξ αριστερών προς τα δεξιά

Έχει ενδιαφέρον η πολιτική διαδρομή του Εντουάρ Φιλίπ, διότι ο εν λόγω πολιτικός δεν προέρχεται από το κοινωνικοοικονομικό «κουκούλι» της γαλλικής μεγαλοαστικής ελίτ. Γεννημένος το 1970 στη Ρουέν, είναι παιδί της κοινωνικής ανέλιξης της μεσαίας τάξης, που εξασφάλιζε στους «baby boomers» η μεταπολεμική Ευρώπη. Αμφότεροι οι γονείς του ήταν εκπαιδευτικοί με ξεκάθαρα αριστερές πολιτικές τοποθετήσεις. Ο ίδιος σπούδασε στο διάσημο για τις αυστηρές του επιλογές Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού. Και κατόπιν στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (την περίφημη ΕΝΑ), οι απόφοιτοι της οποίας επανδρώνουν παραδοσιακά και κατά κανόνα την πολιτική, διοικητική και διπλωματική ελίτ της Γαλλίας.

Εντάχθηκε στις τάξεις του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γαλλίας από τα φοιτητικά του χρόνια, αλλά υπήρξε υποστηρικτής της τάσης του Μισέλ Ροκάρ (1930-2016). Ενός πολιτικά μετριοπαθούς στελέχους του Κόμματος με σοσιαλδημοκρατικές αντιλήψεις, που παρείχε επανειλημμένα τις υπηρεσίες του ως υπουργός σοσιαλιστικών κυβερνήσεων επί Φρανσουά Μιτεράν. Το 1988, μετά την επανεκλογή του για δεύτερη επταετία (τότε), ο Μιτεράν διόρισε τον Ροκάρ πρωθυπουργό (έμεινε έως το 1991).

Αφού διορίστηκε στο γαλλικό Συμβούλιο της Επικρατείας (Conseil d’Etat), στην αλλαγή του αιώνα ο Εντουάρ Φιλίπ διαπίστωσε ότι ιδεολογικοπολιτική συγγένεια είχε όχι μόνο με τον Μισέλ Ροκάρ, αλλά και με τον Αλέν Ζιπέ, τον κεντρώο και φιλελεύθερο (οικονομικά και πολιτικά) πρωθυπουργό του Ζακ Σιράκ την περίοδο 1995-1997. Έτσι το 2002 ο Φιλίπ έκανε το αποφασιστικό βήμα προς την κεντροδεξιά στηρίζοντας τον Ζιπέ και τον Σιράκ στη δημιουργία του UMP (Ένωση για ένα Λαϊκό Κίνημα) που το 2015 ο Σαρκοζί, αφού είχε χάσει την προεδρία από τον «τελευταίο σοσιαλιστή πρόεδρο» Φρανσουά Ολάντ, μετεξέλιξε και μετονόμασε σε Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (Les Republicains), «μετακινώντας» το, ίσως, ακόμα λίγο δεξιότερα.

Πολιτική με κοινωνικό πρόσημο

Έχοντας διανύσει το πολιτικό φάσμα από τη μετριοπαθή Αριστερά προς στη μετριοπαθή Δεξιά – δεν είναι δα και μεγάλη η απόσταση, «μεσαίο χώρο» θα τον λέγαμε στην Ελλάδα – ο Εντουάρ Φιλίπ μοιάζει να αναλαμβάνει ένα ρόλο όχι «αμφισβητία του μακρονισμού», όπως είχε χαρακτηριστεί όταν παραιτήθηκε το 2020 για να αναλάβει τη δημαρχία της Χάβρης, αλλά βασικού στηρίγματος (ίσως και κεντρικού πυλώνα) της προσπάθειας επανεκλογής του γάλλου προέδρου!

Τόσο σε εσωτερικό επίπεδο (ως συνεκτικής πολιτικής προσωπικότητας του «μεσαίου χώρου» και αναχώματος διαρροών ψηφοφόρων του Μακρόν προς τα δεξιά, όπου ήδη συσσωρεύονται πάμπολλοι υποψήφιοι πρόεδροι) όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ως γνώριμου, αξιόπιστου και «ασφαλούς» συνομιλητή των Γερμανών και των δορυφόρων τους).

Το ερώτημα που θέτουν πολιτικοί παρατηρητές είναι, ωστόσο, αν με την επιστροφή του Φιλίπ στην κεντρική πολιτική σκηνή της Γαλλίας τίθεται υπό αμφισβήτηση (ή και υπό αίρεση) η κοινωνική πολιτική που εφαρμόζει ο Μακρόν μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Μια πολιτική που προϋποθέτει και προκάλεσε άλλωστε, μια αρκετά ευρεία δημοσιονομική επέκταση – και εκτροπή ασφαλώς, αν το δει κανείς από την σκοπιά των «εναρέτων».

Εδώ δύο παρατηρήσεις θα μπορούσε να κάνει κανείς. Πρώτον ότι από το 2017 που διέβη ο Φιλίπ την πύλη του Μεγάρου Ματινιόν (του πρωθυπουργικού Μεγάρου) είχε δηλώσει ότι η Γαλλία «χορεύει πάνω σε ένα ηφαίστειο που βράζει όλο και πιο πολύ από τη λάβα του χρέους». Από τότε και σε ανύποπτο χρόνο είχε εκφράσει δημοσίως τις «τευτονικές» του ανησυχίες.

Δεύτερον ότι το Μάρτιο του 2020, εν καιρώ επέλασης της Covid-19 και της πρώτης καραντίνας, ως πρωθυπουργός της Γαλλίας είχε συστρατευθεί ενθέρμως με την πολιτική του Εμμανουέλ Μακρόν, που συνοψίστηκε στην απόφαση να στηρίξει «με κάθε κόστος» τη γαλλική οικονομία που γονάτιζε και βυθιζόταν στην ύφεση εξαιτίας της υγειονομικής κρίσης.

Το περασμένο Σάββατο ο πρώην πρωθυπουργός υπερασπίστηκε την πολιτική αυτή. «Στην υγειονομική κρίση η κυβέρνηση και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας πήραν άριστες αποφάσεις. Οι απόψεις που θέλω να εκφράσω (σ.σ. της δημοσιονομικής ευταξίας) δεν συνιστούν σε καμιά περίπτωση κριτική στην πολιτική που αποτυπώθηκε με την ρήση ‘με κάθε κόστος’ από τον πρόεδρο. Είμαι πεπεισμένος ότι πράξαμε το σωστό, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη ανάκαμψης της οικονομίας και την εκτίναξη της ανεργίας», είπε χαρακτηριστικά ο Εντουάρ Φιλίπ.

«Δεν είναι βέβαιο ότι η σημερινή εκτελεστική εξουσία (σ.σ. η κυβέρνηση του Ζαν Καστέξ και ο πρόεδρος Μακρόν) ερμήνευσε έτσι τις δηλώσεις Φιλίπ, δεδομένου ότι μετά την επιστροφή από τις θερινές διακοπές πολλαπλασιάζει τις εξαγγελίες για νέες δημόσιες δαπάνες προκειμένου να στηρίξει την οικονομία», γράφει ο ρεπόρτερ του «Figaro» Πολ Μαριόν. Σύμφωνοι. Αλλά αν όλες οι κινήσεις Φιλίπ γίνονται εν γνώσει και κατόπιν στρατηγικού σχεδιασμού του προέδρου και των στενών συνεργατών του;