Αρκτική – Νέο «ψυχρό μέτωπο» ΕΕ – Ρωσίας μετά το φυσικό αέριο

Ένα νέο «ψυχρό μέτωπο» θα μπορούσε να ενισχύσει την ήδη τεταμένη πολιτικά σχέση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας μετά το κρίσιμο ζήτημα της ενέργειας. Αυτή τη φορά πρόκειται για την Αρκτική.

Την Τετάρτη, η ΕΕ υπέβαλε προτάσεις που θα μπορούσαν να πιέσουν τη Ρωσία να απαγορεύσει τη χρήση νέων κοιτασμάτων πετρελαίου, άνθρακα και φυσικού αερίου στην Αρκτική σε μια προσπάθεια να προστατευτεί η ευαίσθητη αυτή περιοχή του πλανήτη από περαιτέρω διαταραχές της κλιματικής αλλαγής.

Η Ρωσία, που είναι ένας σημαντικός κάτοχος εδαφών της Αρκτικής όπου υπάρχουν πολλά αποθέματα υδρογονανθράκων αλλά και ιχθυοαποθεμάτων, δεν είναι πολύ ευχαριστημένη με τις προτάσεις αυτές, με τον αντιπρόεδρο της χώρας, Αλεξάντερ Νόβακ, να δηλώνει στο CNBC την Πέμπτη ότι ήταν πολιτικά υποκινούμενες και παράλογες.

«Ξαφνιάστηκα όταν το έμαθα χθες. Γιατί η Αρκτική, γιατί όχι ο Ισημερινός; Θα μπορούσε κανείς να βρει μια σειρά από μέρη στον κόσμο όπου η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου πρέπει να απαγορευτεί », τόνισε μιλώντας στο CNBC, στο πλαίσιο του συνεδρίου της Ρωσικής Εβδομάδας Ενέργειας στη Μόσχα.

«Αυτή η πρόταση δεν έχει άλλα κίνητρα εκτός από πολιτικά», πρόσθεσε. «Τι μας λένε αυτές οι δηλώσεις – ότι πρέπει να σταματήσουμε να εξάγουμε ολόκληρο το αέριο που παράγεται αυτή τη στιγμή; Νομίζω ότι οι συντάκτες αυτών των προτάσεων έχουν πολύ λίγη κατανόηση της πραγματικής κατάστασης », κατέληξε ο ρώσος αντιπρόεδρος.

Οι προτάσεις της ΕΕ έρχονται σε μια εποχή που οι εντάσεις είναι ήδη στο «κόκκινο» μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ όσον αφορά την ενέργεια και συγκεκριμένα το φυσικό αέριο. Οι τιμές έχουν αυξηθεί καθώς η ζήτηση της Ευρώπης συμπιέζεται από τις περιορισμένες προμήθειες από τη ρωσική πλευρά.

Η Ρωσία έχει ανακοινώσει ότι αύξησε την παροχή φυσικού αερίου, αλλά οι επικριτές της απαντούν ότι χρησιμοποιεί τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην περιοχή για πολιτικούς σκοπούς, κυρίως την προσπάθειά της να πείσει τη Γερμανία να πιστοποιήσει τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2. Η Ρωσία αρνήθηκε ότι εκμεταλλεύεται την κρίση φυσικού αερίου στην Ευρώπη, με τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να επιμένει σε πρόσφατες δηλώσεις του στο CNBC ότι η Μόσχα δεν χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως «όπλο».

Αρκτικός αρραβώνας

Οι εντάσεις στην Αρκτική αυξάνονται ήδη μεταξύ περιφερειακών «παικτών» εδώ και αρκετά χρόνια, ιδίως υπό το φως της αθόρυβης επέκτασης της Ρωσίας στην πολιτική, οικονομική και στρατιωτική επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή.

Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η ΕΕ είναι ένας σχετικά νέος παίκτης στην Αρκτική και ως ενιαίο μπλοκ, δεν αποτελεί μέλος του Αρκτικού Συμβουλίου, ενός διακυβερνητικού φόρουμ για την παροχή μέσων για την προώθηση της συνεργασίας, του συντονισμού και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των κρατών της Αρκτικής. Ωστόσο το Συμβούλιο αυτό περιλαμβάνει τα κράτη μέλη της ΕΕ, Δανία, Φινλανδία και Σουηδία.

Η ΕΕ φαίνεται να επιδιώκει να αυξήσει τον ρόλο της στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο ότι σε μια πρόταση που διατύπωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την Τετάρτη, σημειώνει ότι «η περιοχή της Αρκτικής είναι μείζονος στρατηγικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, τις πρώτες ύλες καθώς και από γεωστρατηγικής επιρροής».

Η Ένωση τόνισε ότι θα στοχεύσει στην «ενίσχυση της δέσμευσης της ΕΕ» στην περιοχή μέσω «συμβολής στη διατήρηση του ειρηνικού και εποικοδομητικού διαλόγου και συνεργασίας σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο, για να διατηρήσει την Αρκτική ασφαλή και σταθερή» καθώς και να πιέσει ώστε «το πετρέλαιο, ο άνθρακας και το φυσικό αέριο να παραμείνουν στο έδαφος, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών της Αρκτικής». Ενώ προέταξε την «υποστήριξη της περιεκτικής και βιώσιμης ανάπτυξης των περιοχών της Αρκτικής προς όφελος των κατοίκων και των μελλοντικών γενεών».

Αρκτική και Ρωσία

Η Αρκτική είναι αναπόσπαστο μέρος της οικονομίας και της επικράτειας της Ρωσίας, η ακτογραμμή της αντιπροσωπεύει το 53% της ακτογραμμής του Αρκτικού Ωκεανού και ο πληθυσμός της χώρας στην περιοχή ανέρχεται σε περίπου 2 εκατομμύρια άτομα – δηλαδή περίπου το ήμισυ των ανθρώπων που ζουν στην Αρκτική παγκοσμίως, σύμφωνα με την Αρκτικό Ινστιτούτο.

Ο Αλεξέι Τσεκούνκοφ, υπουργός ανάπτυξης της Ρωσικής Άπω Ανατολής και Αρκτικής, δήλωσε τον Ιούνιο ότι «η Αρκτική είναι ο κινητήρας της οικονομικής ανάπτυξης. Αντιπροσωπεύει το 10% του ΑΕΠ και το 20% των εξαγωγών μας» και ότι η Ρωσία γνωρίζει τη βιωσιμότητα στην περιοχή. Στο επίκεντρο της προεδρίας της Ρωσίας στο Αρκτικό Συμβούλιο – θέση που θα διατηρήσει μέχρι το 2023 – βρίσκεται η «υπεύθυνη διακυβέρνηση για μια βιώσιμη Αρκτική».

Η βιωσιμότητα είναι ένα μεγάλο ερώτημα για την περιοχή, η οποία επηρεάζεται έντονα από την κλιματική αλλαγή: Η Αρκτική θερμαίνεται περίπου δύο φορές πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με το Νορβηγικό Πολικό Ινστιτούτο, το οποίο έχει προειδοποιήσει ότι «η σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας της περιοχής οδηγεί σε συνεχείς απώλειες θαλάσσιων πάγων, τήξη παγετώνων και πάγου της Γροιλανδίας», με δραματικές συνέπειες για τον άνθρωπο και τη φύση στην περιοχή και τον κόσμο.

Ο Νόβακ διερωτήθηκε εάν οι προτάσεις της ΕΕ σήμαιναν ότι οι άνθρωποι που ζουν και εργάζονται στην περιοχή θα πρέπει να μετακινηθούν.

«Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν στην αρκτική ζώνη της Ρωσίας, υπάρχουν πολλοί οικισμοί και κοινότητες που κατοικούν σε αυτές τις περιοχές, παράγουμε ενέργεια για να υποστηρίξουμε τις δραστηριότητές τους. Τι πρέπει να συμπεράνουμε από τέτοιες δηλώσεις – ότι πρέπει να θέσουμε τέλος σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, στην κατοίκηση σε αυτές τις περιοχές εντελώς; » αναρωτήθηκε.

Σημείωσε δε ότι οι προτάσεις της ΕΕ δεν θα επηρεάσουν μόνο τη Ρωσία, αλλά και χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Ισλανδία και η Νορβηγία (που συμμετέχουν στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο αλλά όχι στην ΕΕ), οι οποίες έχουν επίσης έδαφος στην Αρκτική και που αποτελούν μέλη του Αρκτικού Συμβουλίου.