Το «γεράκι» του Συμφώνου Σταθερότητας ζητά την αλλαγή των κανόνων – Τι λέει για την Ελλάδα

«Γιατί ένας από τους εγκέφαλους του Συμφώνου Σταθερότητας θέλει να χαλαρώσει τους κανόνες του χρέους»; Υπό αυτόν τον τίτλο, το περιοδικό Der Spiegel, φιλοξενεί τη συνέντευξη του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) Κλάους Ρέγκλινγκ, στην οποία ο Ευρωπαίος αξιωματούχος τάσσεται ανοικτά υπέρ της αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας, προκειμένου να ανταποκρίνεται στη νέα οικονομική πραγματικότητα. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το ένα σκέλος του.

Οι προτάσεις του αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα σε μια συζήτηση που έχουν ήδη ανοίξει σε όλη την Ευρώπη, με δεδομένο ότι ο κ. Ρέγκλινγκ έχει χαρακτηριστεί ως ένας εκ των βασικών δημιουργών του Συμφώνου Σταθερότητας, «γεράκι» της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής και υποστηρικτής του γερμανικού δόγματος δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Ωστόσο, αυτή η στάση αποτελεί πλέον παρελθόν και ο επικεφαλής του ESM αναγνωρίζει πλέον νέα δεδομένα και τάσσεται υπέρ εκείνων που ζητούν επικαιροποίηση των όρων του Συμφώνου.
Υπενθυμίζεται ότι η Κομισιόν, αναμένεται να παρουσιάσει τις δικές της προτάσεις την ερχόμενη εβδομάδα.

Ο κ. Ρέγκλινγκ είναι συγκεκριμένος:

Ερωτηθείς για το πώς θεωρεί ο ίδιος την έννοια της μεταρρύθμισης, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μιλώ για μια μεταρρίθμιση που θα κάνει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης πιο αποτελεσματικό. Ο κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο επιτρέπεται στα κράτη μέλη να έχουν ελλείμματα που δεν υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ έχει αποδείξει την αξία του. Θα πρέπει να διατηρηθεί.

Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ 60 %, από την άλλη πλευρά, δεν είναι πλέον σχετικός και πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να αντικατοπτρίζει το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Οι πολιτικοί θα πρέπει να γνωρίζουν ότι μια χώρα μπορεί να δανειστεί πάρα πολλά, αλλά και πολύ λίγα» τόνισε.

Ο κ. Ρέγκλινγκ αναφέρθηκε επίσης και στα δάνεια συνολικού ύψους 300 δισ. ευρώ τα οποία χορήγησε ο ESM κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, στην Ισπανία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Κύπρο και την Ελλάδα. «Τα δάνεια αυτά εξυπηρετούνται βάσει χρονοδιαγράμματος για δέκα χρόνια. Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει κανένα κόστος για τους Γερμανούς φορολογούμενους που απορρέουν από την κρίση του ευρώ» τόνισε χαρακτηριστικά.

Ολόκληρη η συνέντευξη

SPIEGEL: Κύριε Regling, διαπραγματευτήκατε πριν από πολλά χρόνια τους κανόνες για το χρέος του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Σταθερότητας για λογαριασμό του πρώην υπουργού Οικονομικών Theo Waigel. Μετανιώνετε για τη συμμετοχή σας;

Klaus Regling: Γιατί να το κάνω; Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης λειτούργησε καλύτερα από ό, τι είχε προβλεφθεί. Σε οικονομικά καλά χρόνια, η ζώνη του ευρώ έχει συχνά δανειστεί σημαντικά λιγότερο από τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό δείχνει ότι, σε γενικές γραμμές, οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ συμπεριφέρθηκαν υπεύθυνα. Αλλά ο κόσμος είναι διαφορετικός σήμερα. Πολλά πράγματα που ήταν σωστά στα μέσα της δεκαετίας του 1980 δεν είναι απαραίτητα σχετικά με το σημερινό οικονομικό περιβάλλον.

Πολλοί στη Γερμανία το βλέπουν διαφορετικά. Σύμφωνα με το εκλογικό του πρόγραμμα, το FDP, για παράδειγμα, θέλει να “αποκαταστήσει πλήρως” τους κανόνες που αναγκάζουν τα κράτη μέλη της ΕΕ να ασκήσουν πειθαρχία για το χρέος και που σήμερα αναστέλλονται λόγω της πανδημίας. Βγάζει νόημα;

Δεν θα παρέμβω σε μια εσωτερική γερμανική πολιτική συζήτηση. Αυτός δεν είναι ο ρόλος μου ως επικεφαλής ευρωπαϊκού θεσμικού οργάνου. Παρ ‘όλα αυτά, οι περισσότεροι οικονομολόγοι που ασχολούνται με αυτό το ζήτημα είναι αντίθετοι στην αναβίωση του συμφώνου χωρίς αλλαγές. Ναι, η νομισματική ένωση χρειάζεται δημοσιονομικούς κανόνες. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Πρέπει όμως να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες.

Τι σημαίνει αυτό;

Από τη μία πλευρά, ήταν αναπόφευκτο ότι σχεδόν όλα τα κράτη επέκτειναν τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Διαφορετικά, η ζημιά θα ήταν πολύ μεγαλύτερη, επίσης για τους δημόσιους προϋπολογισμούς. Από την άλλη πλευρά, τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλότερα σήμερα σε σύγκριση με τριάντα χρόνια πριν, οπότε τα επίπεδα χρέους μπορεί να είναι αντίστοιχα υψηλότερα χωρίς να επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς.

Ωστόσο, αρκετοί οικονομολόγοι αναμένουν αύξηση των επιτοκίων λόγω του αυξανόμενου πληθωρισμού.

Τα επιτόκια δεν θα παραμείνουν τόσο χαμηλά όσο είναι σήμερα, αλλά δεν γνωρίζω κανέναν οικονομολόγο που να προβλέπει επιτόκια από έξι έως οκτώ τοις εκατό για το άμεσο μέλλον, όπως συνέβη στη Γερμανία τη δεκαετία του 1980 ή του 1990. Ευτυχώς, επειδή στα δυτικά βιομηχανικά έθνη, η ψηφιοποίηση και η κλιματική αλλαγή δημιουργούν μεγάλη ανάγκη για επενδύσεις.

Οι συνθήκες δημοσιονομικής πολιτικής είναι διαφορετικές σήμερα από ό, τι πριν από τρεις δεκαετίες, και αυτό θα παραμείνει.

Αυτό απλά δεν μοιάζει με την κουλτούρα σταθερότητας στην οποία οι Γερμανοί πολιτικοί ένιωσαν ιδιαίτερα αφοσιωμένοι όταν εισήχθη το ευρώ.

Η επίτευξη της σωστής ισορροπίας είναι το κλειδί. Υπάρχουν όρια στο χρέος και δεν πρέπει να ξεπεραστούν. Αλλά στη Γερμανία δεν είναι ασυνήθιστο για τους ανθρώπους να έχουν την άποψη ότι το δημόσιο χρέος είναι ένα πρόβλημα από μόνο του. Αυτό είναι λάθος. Πίσω από αυτό βρίσκεται μια θεμελιώδης παρεξήγηση σχετικά με τις αιτίες των χαμηλών επιτοκίων που έχουν επιμείνει εδώ και χρόνια.

Παρακαλώ εξηγήστε.

Πολλοί πιστεύουν ότι οι κεντρικές τράπεζες φταίνε για τα χαμηλά επιτόκια. Αυτό είναι μόνο ένα μικρό μέρος της ιστορίας. Στην πραγματικότητα, οι αποδόσεις είναι τόσο χαμηλές γιατί στις γηράσκουσες κοινωνίες της Δύσης, οι αποταμιεύσεις ξεπερνούν αυτά που μπορεί να επενδύσει η οικονομία. Η προσφορά αποταμιεύσεων είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση και γι ‘αυτό τα επιτόκια μειώνονται. Εάν η χώρα σταματούσε τώρα τον δανεισμό, όπως απαιτούν πολλοί στη Γερμανία, η ανισότητα θα γινόταν ακόμη μεγαλύτερη – και τα επιτόκια θα συνέχιζαν να μειώνονται. Οι αποταμιευτές θα ήταν σε μειονεκτική θέση και είναι αυτοί στους οποίους οι υποστηρικτές των αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων αισθάνονται ιδιαίτερα αφοσιωμένοι.

Δεν θα χάσει όμως το Σύμφωνο Σταθερότητας κάθε αξιοπιστία εάν οι κανόνες του χρέους διευκολυνθούν περαιτέρω;

Μπορεί επίσης να χάσει την αξιοπιστία τηρώντας τους κανόνες που έχουν γίνει οικονομικά ασήμαντοι.

Ποιους κανόνες ακριβώς εννοείτε;

Πάρτε τον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο οι χώρες με υπερβολικό χρέος πρέπει να μειώσουν το χρέος τους στο όριο χρέους του Μάαστριχτ του 60 % της οικονομικής παραγωγής εντός είκοσι ετών. Για παράδειγμα: εάν αυτό εφαρμοζόταν κατά γράμμα, ένα κράτος όπως η Ιταλία θα έπρεπε να επιτυγχάνει δημοσιονομικά πλεονάσματα 6-7 τοις εκατό κάθε χρόνο. Αυτό δεν είναι εφικτό και δεν έχει νόημα.

Ποιος ξέρει – ίσως θα ήταν ακόμη υγιές για μια χώρα που ζούσε πέρα ​​από τις δυνατότητές της για χρόνια.

Δεν νομίζω. Η Ιταλία δεν αντιμετωπίζει επί του παρόντος κανένα πρόβλημα εξυπηρέτησης των δανείων της. Το επίπεδο χρέους της χώρας είναι περίπου 50 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από πριν από δέκα χρόνια, αλλά το κόστος δανεισμού είναι πολύ χαμηλότερο λόγω των χαμηλών επιτοκίων. Το 1993, η κυβέρνηση της Ρώμης έπρεπε ακόμα να δαπανήσει σχεδόν το 12 % της οικονομικής παραγωγής για πληρωμές τόκων. Σήμερα, είναι λίγο πάνω από το 3 τοις εκατό.

Το επίπεδο χρέους της Ιταλίας μετά την πανδημία είναι υψηλότερο από το επίπεδο χρέους της Ελλάδας πριν από το ξέσπασμα της κρίσης του ευρώ. Μπορείτε να καταλάβετε ότι αυτό κάνει κάποιους ανθρώπους να ενοχλούνται;

Αυτό το παράδειγμα δείχνει πόσο σημαντικό είναι να ληφθούν υπόψη οι μεταβαλλόμενες [οικονομικές] συνθήκες. Και ποια θα ήταν η εναλλακτική λύση; Εάν η κυβέρνηση στη Ρώμη δεν είχε υποστηρίξει την οικονομία με δάνεια, η οικονομία θα είχε υποχωρήσει πολύ περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας και το επίπεδο του χρέους θα είχε πραγματικά ξεφύγει από τον έλεγχο.

Τώρα, ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι ξεκίνησε ένα ελπιδοφόρο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα με τα χρήματα του [ευρωπαϊκού] ταμείου ανάκαμψης, το οποίο προσφέρει τις καλύτερες προοπτικές για να τεθεί η οικονομία σε αναπτυξιακή πορεία, και έτσι να μειωθεί το επίπεδο του χρέους.

Αυτό δεν είναι υπερβολική αισιοδοξία για ένα δημόσιο χρέος που αυξάνεται σταθερά εδώ και δύο δεκαετίες;

Φυσικά, δεν πρέπει να είμαστε αφελείς, τα μεταρρυθμιστικά καθήκοντα είναι τεράστια. Ωστόσο, η Ιταλία θα αντικαταστήσει τα παλιά δάνεια σε μεγάλη κλίμακα με νέα με χαμηλότερα επιτόκια τα επόμενα χρόνια. Αυτό συμβάλλει στο γεγονός ότι η οικονομική κατάσταση της χώρας είναι πολύ καλύτερη από ό, τι πιστεύουν ορισμένοι στη Γερμανία.

Πολλοί Γερμανοί πολίτες έχουν απλώς χάσει την εμπιστοσύνη τους στη νομισματική ένωση. Υπήρξε η υπόσχεση ότι κάθε χώρα θα είναι υπεύθυνη για τα δικά της χρέη. Αντ ‘αυτού, υπάρχει ένα ευρωπαϊκό σύστημα αμοιβαίας ευθύνης, για το οποίο ανησυχεί επίσης το συνταγματικό δικαστήριο στην Καρλσρούη.

Δεν υπάρχει σύστημα αμοιβαίας ευθύνης. Κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, τα κράτη μέλη της νομισματικής ένωσης ίδρυσαν το ταμείο διάσωσης του ESM, το οποίο – μαζί με τον προκάτοχο EFSF – έχει χορηγήσει δάνεια συνολικού ύψους 300 δισ. Ευρώ στην Ισπανία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Κύπρο και την Ελλάδα. Τα δάνεια αυτά εξυπηρετούνται βάσει χρονοδιαγράμματος για δέκα χρόνια. Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει κανένα κόστος για τους Γερμανούς φορολογούμενους που απορρέουν από την κρίση του ευρώ.

Αλλά με πολλούς κινδύνους.

Οι κίνδυνοι παραμένουν διαχειρίσιμοι επειδή ο ESM, από κοινού με την Επιτροπή της ΕΕ, παρακολουθούν στενά τη χρήση των κεφαλαίων. Τα κεφάλαια εκταμιεύθηκαν υπό αυστηρούς όρους, ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν και να λυθούν οι βασικές αιτίες των προβλημάτων σε κάθε μεμονωμένη χώρα. Επίσης, η Ιρλανδία έπρεπε να ζητήσει οικονομική υποστήριξη κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Σήμερα είναι η χώρα με το δεύτερο υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην ΕΕ.

Το φορτίο χρέους στην Ευρώπη μόλις μεγαλώνει. Εν τω μεταξύ, πολλοί ζητούν να γίνει μόνιμο το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ, παίρνοντας περισσότερα δάνεια για να καταστεί η οικονομία πιο ψηφιακή και φιλική προς το κλίμα. Τι γνώμη έχετε για αυτό;

Πρώτα απ ‘όλα: το χρέος αυξάνεται, αλλά λόγω των χαμηλών επιτοκίων, το βάρος του χρέους έχει μειωθεί σημαντικά. Το ταμείο ανάκαμψης, με απόφαση της ΕΕ, είναι ένα εφάπαξ μέτρο για την αντιμετώπιση μιας σοβαρής κρίσης. Αυτό ήταν λογικό και θα έπρεπε να παραμείνει έτσι. Οι ευρωπαϊκές συνθήκες δεν επιτρέπουν τίποτα άλλο. Εάν οι χώρες της ΕΕ επιθυμούν περισσότερες επενδύσεις, υπάρχει ο προϋπολογισμός της ΕΕ και η δυνατότητα να δανειστούν περισσότερο σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, υπάρχει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), η οποία πρέπει να διαδραματίσει έναν ιδιαίτερο ρόλο όσον αφορά την προώθηση των ιδιωτικών δαπανών για το μέλλον.

Από ποια άποψη;

Η ΕΤΕπ εκδίδει ομόλογα που είναι εγγυημένα από τα κράτη μέλη της ΕΕ και ως εκ τούτου έχουν βαθμολογία AAA, δηλαδή πιστοληπτική ικανότητα τόσο καλή όσο τα ομόλογα που εκδίδονται από κράτη μέλη όπως η Γερμανία ή οι Κάτω Χώρες. Οι οικονομολόγοι κάνουν λόγο για ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, για τα οποία υπάρχει μεγάλη ζήτηση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Ο λόγος για αυτήν τη ζήτηση απορρέει από την αυξανόμενη αποταμίευση σε όλο τον κόσμο και τους νομικούς κανονισμούς που υποχρεώνουν τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες να αγοράζουν τέτοια ασφαλή περιουσιακά στοιχεία. Είναι σοφό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση συμβάλλει στην επαρκή παροχή ασφαλών περιουσιακών στοιχείων.

Λέτε ότι οι χώρες της ΕΕ πρέπει να συσσωρεύσουν περισσότερο χρέος για να παράσχουν αρκετά ασφαλή περιουσιακά στοιχεία;

Σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να μειώσουν απότομα τον δανεισμό τους. Διαφορετικά, τα επιτόκια θα μπορούσαν να μειωθούν ακόμη περισσότερο. Θα μπορούσε να υπάρχει έλλειψη ασφαλών επενδυτικών ευκαιριών για τους επενδυτές.

Αυτή τη στιγμή συζητείται μια μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων στις Βρυξέλλες και στις συνομιλίες συνασπισμού στο Βερολίνο. Τι προτείνετε συγκεκριμένα;

Μια μεταρρύθμιση που κάνει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης πιο αποτελεσματικό. Ο κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο επιτρέπεται στα κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν ετήσια ελλείμματα που δεν υπερβαίνουν το τρία τοις εκατό της οικονομικής παραγωγής, έχει αποδείξει την αξία του. Θα πρέπει να διατηρηθεί. Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ 60 %, από την άλλη πλευρά, δεν είναι πλέον σχετικός και πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να αντικατοπτρίζει το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Οι πολιτικοί θα πρέπει να γνωρίζουν ότι μια χώρα μπορεί να δανειστεί πάρα πολλά, αλλά και πολύ λίγα.