Aνάλυση – Ενεργειακή κρίση στην Αγγλία, ένα περίπλοκο ντόμινο με βαθιές συνέπειες 

Παγκοσμίως, ο χώρος της ενέργειας βρίσκεται σε μια φάση αλλαγής άνευ προηγουμένου, με παράγοντες όπως η πανδημία COVID-19, οι μεταβολές στις τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, ο ρόλος που παίζουν οι υπερδυνάμεις της Kίνας, της Ρωσίας και των ΗΠΑ στο χώρο της παραγωγής και της ζήτησης αλλά και η στροφή σε ενναλακτικές πηγές ενέργειας να διαμορφώνουν το τοπίο  και το ενεργειακό μείγμα όλων των χωρών.  Τις τελευταίες μέρες  η Αγγλία μονοπωλεί το ενδιαφέρον λόγω της ενεργειακής κρίσης που εκδηλώνεται στη χώρα.

Γιατί βλέπουμε το φαινόμενο αυτό σε τέτοιο βαθμό στην Αγγλία και πού εντοπίζονται οι συνέπειές του;

Από τις τιμές του φυσικού αερίου στην έλλειψη κατεψυγμένων προϊόντων…

Ιστορικά η Αγγλία έχει σταδιακά αλλάξει το ενεργειακό της μείγμα, δημιουργώντας μεγάλη εξάρτηση από το φυσικό αέριο, περιορίζοντας πηγές όπως το λιγνίτη (σε μηδενικό βαθμό για δύο μήνες το καλοκαίρι του 2021) ή την πυρηνική ενέργεια. Αυτό συνέβη και για την τήρηση διεθνών συμφωνιών και στόχων για την κλιματική αλλαγή. Για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, το φυσικό αέριο αποτελεί το 40%  του ενεργειακού μείγματος σε σχέση με την Γερμανία, που βρίσκεται στο 17%, και την Γαλλία στο 7%.

Παρά την εξάρτηση της χώρας από το φυσικό αέριο, η Αγγλία περιόρισε την εγχώρια παραγωγή αερίου στη Βόρεια Θάλασσα και ταυτόχρονα στράφηκε στην αιολική ενέργεια. Ταυτόχρονα τα τελευταία χρόνια περιορίστηκαν δραστικά οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης του φυσικού αερίου στη χώρα,  με την μεγαλύτερη μονάδα αποθήκευσης του Rough site facility  της Centrica, που παρείχε το 70% των αποθεμάτων αερίου στη χώρα για 30 χρόνια, να έχει κλείσει από το 2017.  Αυτή τη στιγμή η Αγγλία διαθέτει το 1% των αποθεμάτων αερίου στην Ευρώπη, ποσότητα που διαρκεί για 4-5 χειμωνιάτικες μέρες. Επομένως, η χώρα στηρίζεται  σε μεγάλο βαθμό στην εισαγωγή από άλλες χώρες, στην εκάστοτε τιμή της αγοράς και άρα είναι εκτεθειμένη στις αυξομειώσεις των τιμών, οι οποίες μετέπειτα περνάνε σε ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα.

Τι συνέπειες έχει αυτό; Η ραγδαία αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου μεταφέρεται άμεσα στους παρόχους οικιακής ενέργειας αλλά και στη βιομηχανία που το χρησιμοποιεί.

Το τοπίο παρόχων οικιακής ενέργειας που αποτελείται από μεγάλους αλλά και μικρούς παρόχους, συρρικνώνεται ραγδαία. Οι πιο μικροί δεν μπορούν να παραμείνουν επικερδείς και να απορροφήσουν το αυξημένο κόστος του φυσικού αερίου.  Έτσι, τον τελευταίο μήνα, 10 πάροχοι έχουν πτωχεύσει, 3  από αυτούς μάλιστα μέσα στις τελευταίες εβδομάδες. Οι πελάτες τους σύμφωνα με την νομοθεσία μεταβιβάζονται άμεσα σε μεγαλύτερους παρόχους. Με την κατάσταση αυτή να επιδεινώνεται, το ερώτημα είναι το πόσο αυτοί θα παραμένουν υγιείς και ικανοί να απορροφήσουν και να εξυπηρετήσουν επιπρόσθετους πελάτες. Η μόνη τους επιλογή είναι να μετακυλήσουν το κόστος στον τελικό καταναλωτή που θα δει τους λογαριασμούς του να αυξάνονται μέχρι και 150 λίρες το χρόνο σύμφωνα με εκτιμήσεις. Ήδη συζητιέται η κρατική παρέμβαση για επιβολή ταβανιού στην τιμή του ρεύματος και για ελαφρύνσεις στους παρόχους.

Οι συνέπειες όμως δεν σταματάνε εκεί. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει και την βιομηχανία σε τομείς που κυμαίνονται από την παραγωγή χάλυβα μέχρι την παραγωγή χημικών και φυτοφάρμακων. Δύο εργοστάσια φυτοφάρμακων που προμηθεύουν βιομηχανικό διοξείδιο του άνθρακα στη βόρεια Αγγλία έκλεισαν ήδη και η  νορβηγική εταιρεία χημικών Yara θα περιορίσει την παραγωγή αμμωνίας μέχρι 40% πανευρωπαϊκά (συμπεριλαμβανομένου του Αγγλικού παραρτήματός της στο Hull). Άμεση επίπτωση έχει αυτό στην βιομηχανία τροφίμων και ποτών, που βασίζεται στο διοξείδιο του άνθρακα για την παραγωγή ξηρού πάγου που χρησιμοποιείται στην μεταφορά φρέσκων προϊόντων (π.χ. κρεάτων) και στην αμμωνία για την κατάψυξη των προϊόντων. Το ηλεκτρονικό supermarket Ocado ανέστειλε ήδη την μεταφορά κατεψυγμένων προϊόντων στους πελάτες του τις τελευταίες εβδομάδες.

REUTERS/Rebecca Naden

 Από το Brexit στις ουρές για πετρέλαιο…

Το πρόβλημα της  έλλειψης του πετρελαίου είναι αυτό που γίνεται τις τελευταίες μέρες πρωτοσέλιδα και μονοπωλεί τα δελτία ειδήσεων,   ένα πρόβλημα βραδυφλεγές που εξελίσσεται για να φτάσει σε αυτό το σημείο εδώ και καιρό.

Ένας από τους λόγους που οδήγησε εδώ είναι το Brexit. Ένας μεγάλος αριθμός οδηγών φορτηγών εφοδιασμού (υπολογίζεται στους 100.000) προέρχεται από χώρες της Ε.Ε. και η αλλαγή στην μεταναστευτική πολιτική μετά το Brexit σημαίνει ότι οι οδηγοί δεν πληρούν τα κριτήρια για προσωρινή άδεια εργασίας. Γίνεται επομένως ασύμφορο για τις εταιρείες μεταφοράς να έχουν Ευρωπαίους οδηγούς και να χρηματοδοτούν τη visa τους, με αποτέλεσμα γίγαντες της αγοράς όπως η HGV να μην έχουν οδηγούς και να μην  μπορούν να ανταποκριθούν στην υπάρχουσα ζήτηση.

Ακόμη χειρότερο φυσικά, γίνεται το φαινόμενο με την  τρέχουσα καταναλωτική συμπεριφορά, η οποία έχει φτάσει σε επίπεδα πανικού λόγω φόβου μεγαλύτερων ελλείψεων. Στην πραγματικότητα ελλείψεις πετρελαίου δεν υπάρχουν ακόμη, αλλά το σύστημα είναι πλασματικά υπερφορτωμένο, δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερη ζήτηση και κενά στην προμήθεια. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες των πρατηρίων υγρών καυσίμων είναι απολύτως αυτοματοποιημένες (just-in-time) και προγραμματισμένες να κάνουν την επόμενη παραγγελία, όταν πέσουν κάτω από συγκεκριμένο επίπεδο αποθεμάτων. Με τους καταναλωτές να σχηματίζουν ουρές αυτό συμβαίνει άμεσα. ‘Έτσι για παράδειγμα ένα πρατήριο που έκανε ανεφοδιασμό μια φορά την εβδομάδα χρειάζεται να κάνει 3-4 φορές, ενώ συνάμα υπάρχει μικρότερος αριθμός οδηγών που κάνουν μεταφορές. Αυτό προφανώς κάνει την ζήτηση πολύ μεγαλύτερη της προσφοράς και δημιουργεί ανισορροπία και επιπρόσθετα κόστη στην εφοδιαστική αλυσίδα. Παρατηρούνται ήδη κινήσεις της κυβέρνησης να αντιστρέψει το ρεύμα εξόδου των οδηγών, προσφέροντας 10.000 προσωρινές visas σε Ευρωπαίους οδηγούς μέχρι τα Χριστούγεννα, ένα μέτρο αρκετά βραχυπρόθεσμο που δεν θα λύσει το πρόβλημα στη ρίζα του. Εν τω μεταξύ και για την προσωρινή κάλυψη της ζήτησης, επικουρικό ρόλο παίζει ο στρατός που εκτελεί τις μεταφορές.

Παρά τις προσωρινές παρεμβάσεις, η ενεργειακή κρίση στην Αγγλία θα πάρει καιρό να εξομαλυνθεί,  καθότι προέρχεται από πιο βαθιές αιτίες και πολιτικές ετών. Οι ειδικοί περιμένουν ότι οι τιμές της ενέργειας θα παραμείνουν γενικά σε υψηλά επίπεδα όλο το 2022, λόγω του παζλ που διαμορφώνει το τοπίο παγκοσμίως. Ειδικά στην Αγγλία, οι τοπικές συνθήκες που επιτείνουν τις συνέπειες θα πάρουν καιρό να αντιστραφούν.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει πώς θα μπορέσει να συμβεί αυτό, ενώ ταυτόχρονα κυβερνήσεις και επιχειρήσεις υπόσχονται και προγραμματίζουν να επιτύχουν τους στόχους τους για μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Πολιτικές όπως η στροφή σε φυσικό αέριο και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα συνεχίσουν να υπάρχουν, δημιουργώντας ένα λιγότερο αξιόπιστο και εκτεθειμένο σε μεταβολές τιμών ενεργειακό μείγμα. Ταυτόχρονα για την μείωση του  CO2 footprint των εφοδιαστικών αλυσίδων κάποιες αποφάσεις ετών που δημιούργησαν ένα just-in-time   οικονομικό μοντέλο στην Αγγλία θα χρειαστεί να αντιστραφούν (π.χ.  με επένδυση σε τοπικές επιλογές αποθήκευσης και μεγαλύτερα εγχώρια αποθέματα). Αυτό θα εκθέσει και το πραγματικό κόστος του decarbonisation που επιβάλλουν διεθνείς συνθήκες, όπως του Παρισιού, αλλά και η πραγματικότητα της υπάρχουσας κλιματικής αλλαγής που βιώνουμε. Η τωρινή κατάσταση παρουσιάζει ένα τεστ και ίσως ένα μήνυμα και μια ευκαιρία έγκαιρης αλλαγής.

H Πένυ Λαντζούνη, είναι Chief Product Manager Data and Analytics στην Royal Dutch Shell στο Λονδίνο. Εργάζεται πάνω από μια δεκαετία στο Λονδίνο, σε τεχνολογικές θέσεις στον τομέα της ενέργειας. Είναι πτυχιούχος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα (MPhil in Technology Policy) από το πανεπιστήμιο του Cambridge.