Στις Βρυξέλλες το Σχέδιο Απολιγνιτοποίησης

Εστάλησαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το ελληνικό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης καθώς και τα Εδαφικά Σχέδια της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, του Δήμου Μεγαλόπολης και των Νήσων Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης. Πρόκειται για το πρώτο από τα Τομεακά και Περιφερειακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027, το οποίο έλαβε επισήμως η Κομισιόν, καθώς και το πρώτο ευρωπαϊκό σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης που εστάλη από κράτος μέλος της ΕΕ.

Η έγκριση από τους αξιωματούχους των Βρυξελλών αποτελεί το «κλειδί» που θα ανοίξει το… σεντούκι με τα ευρωπαϊκά κονδύλια από τους τρεις πυλώνες του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το Ειδικό Καθεστώς InvestEU για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων και τη Δανειακή Διευκόλυνση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την υλοποίηση δημοσίων επενδύσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει περιθώριο πέντε μηνών για διαπραγματεύσεις προτού δώσει το… πράσινο φως, με τη Συντονιστική Επιτροπή του ελληνικού Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ), να προσβλέπει σε επιτάχυνση της διαδικασίας καθώς είχαν προηγηθεί πολύμηνες διαβουλεύσεις πριν την επίσημη υποβολή του προγράμματος.

Όσο πιο γρήγορα δοθεί το… σήμα της εκκίνησης, τόσο συντομότερα θα ξεκινήσουν οι προσκλήσεις των διαχειριστικών αρχών για τα διάφορα επενδυτικά προγράμματα και τις δράσεις που προβλέπει το ΣΔΑΜ για την αναδιάρθρωση του παραγωγικού προτύπου των τριών περιοχών της χώρας και θα αρχίσει η εκταμίευση των προκαταβολών των κονδυλίων. Από το ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης η Ελλάδα δικαιούται περί τα 1,6 δισ. ευρώ, με τη μερίδα του λέοντος, ήτοι 1,018 δισ. ευρώ, να κατευθύνεται στη Δυτική Μακεδονία και 388,2 εκατ. ευρώ στην Πελοπόννησο όπου υλοποιείται το πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης και 211 εκατ. ευρώ στα μη διασυνδεδεμένα με το ηπειρωτικό σύστημα μεταφοράς ρεύματος νησιών του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου και της Κρήτης, όπου θα πρέπει άμεσα να μπει «λουκέτο» στις ρυπογόνες πετρελαϊκές μονάδες παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ.

Πέρα από το 1,6 δισ. ευρώ του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή τον πρώτο πυλώνα του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, η Ελλάδα θα στηριχθεί οικονομικά με περίπου 2 δισ. ευρώ από τους άλλους δύο πυλώνες ( InvestEU και ΕΤΕπ). Είναι αξιοσημείωτο ότι, μέσω ανοικτής πρόσκλησης προς ιδιώτες επενδυτές για την υποβολή μη-δεσμευτικών προτάσεων έχουν κατατεθεί πάνω από 70 επενδυτικές προτάσεις, μεταξύ των οποίων 16 εμβληματικές στους τομείς των ΑΠΕ, της αποθήκευσης ενέργειας, του τουρισμού, της επεξεργασίας αποβλήτων κ.ά. Αυτές αξιολογούνται (pre-screening) από Τεχνική Επιτροπή, με βάση τις επιπτώσεις τους στην οικονομία, την απασχόληση, την ενέργεια και το περιβάλλον, επισημαίνοντας τυχόν αδυναμίες των προτάσεών τους, ώστε να «θεραπευθούν», πριν από την ενεργοποίηση του Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης 2021-2027.

Σε κάθε περίπτωση για την υλοποίηση του ΣΔΑΜ, θα πρέπει να υλοποιηθούν τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια, με τα οποία θα καθοριστούν οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης, οι γενικοί όροι και περιορισμοί δόμησης, καθώς και κάθε άλλο μέτρο, όρος ή περιορισμός που απαιτείται για την υλοποίηση των επενδύσεων, για αναπλάσεις ή παρεμβάσεις αποκατάστασης του τοπίου και του περιβάλλοντος. Οι διαγωνισμοί για τις μελέτες αναμένεται να προκηρυχθούν από τη ΔΕΗ, ωστόσο παραμένουν ακόμη ορισμένες γραφειοκρατικές λεπτομέρειες που αφορούν στην προγραμματική σύμβαση, καθώς πλέον η εποπτεία περνά από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων.

Παράλληλα, αύριο ολοκληρώνεται η ολιγοήμερη διαβούλευση του σχεδίου νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης για τη «Δίκαιη Αναπτυξιακή μετάβαση και ρύθμιση ειδικότερων ζητημάτων απολιγνιτοποίησης», το οποίο έχει συγκεντρώσει μόλις 24 σχόλια. Οι ρυθμίσεις προωθούν ένα πολυδαίδαλο σύστημα διακυβέρνησης, από το οποίο φαίνεται ότι απουσιάζουν οι δήμοι και οι τοπικοί φορείς των τριών περιοχών. Ειδικότερα, συστήνεται Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Ειδική Υπηρεσία ΔΑΜ) και υπό την ομπρέλα της τίθεται η Διαχειριστική Αρχή Επιχειρησιακού Προγράμματος ΔΑΜ που θα διαχειριστεί τους πόρους του προγράμματος και η Επιτελική Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού και Συντονισμού. Προβλέπεται ακόμη η σύσταση της εταιρείας «Μετάβαση Α.Ε.», στην οποία θα μεταβιβαστούν 164.000 στρέμματα τα οποία «απελευθερώνονται» ελέω απολιγνιτοποίησης. Ουσιαστικά πρόκειται για τα 2/3 των 247.000 στρεμμάτων σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη, τα οποία σήμερα ανήκουν στη ΔΕΗ, αλλά θα αποσχιστούν από την περιουσιακή βάση της και θα αποδοθούν στη νέα εταιρεία του Δημοσίου, ουσιαστικά με μηδενικό αντάλλαγμα, κάνοντας συμψηφισμό της αξίας των συγκεκριμένων εδαφών με το κόστος αποκατάστασης.