ΔΝΤ – Τέλεια καταιγίδα στις ενεργειακές τιμές – Πότε (δεν) βλέπει αποκλιμάκωση

Μνήμες από την ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του ’70 ξαναζεί η παγκόσμια κοινότητα, καθώς ένας απρόσμενος συνδυασμός διαφορετικών παραγόντων έχουν πλήξει τις διεθνείς ενεργειακές αγορές εκτινάσσοντας τις τιμές στα ύψη και περιπλέκοντας το τοπίο για την παγκόσμια οικονομία και την πορεία του πληθωρισμού. Αυτό επισημαίνει σε σημείωμα του το blog του Διεθνές Νομισματικού Ταμείου.

Ειδικά οι τιμές spot του φυσικού αερίου έχουν υπερ-τετραπλασιαστεί σε επίπεδα ρεκόρ σε Ευρώπη και Ασία. Συνήθως τέτοιου είδους διακυμάνσεις είναι εποχικές και περιορισμένες σε συγκεκριμένες περιοχές, κάτι που δεν ισχύει με την τωρινή κρίση που είναι επίμονη και έχει παγκόσμιο χαρακτήρα.

Η εκτίμηση του ΔΝΤ είναι πως οι τιμές θα αρχίσουν να υποχωρούν κοντά σε πιο φυσιολογικά επίπεδα από τα μέσα της νέας χρονιάς, όταν (και εφόσον) οι εφοδιαστικές αλυσίδες ομαλοποιηθούν και η ζήτηση για θέρμανση μειωθεί, με το τέλος του χειμώνα. Όμως, επισημαίνεται ότι, αν οι τιμές επιμείνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα, τότε είναι σαφές πως θα αρχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά την παγκόσμια ανάπτυξη.

Πετρέλαιο και άνθρακας

Την ίδια ώρα, εξάλλου, οι πιέσεις έχουν επεκταθεί και σε άλλους τομείς των commodities, όπως ο άνθρακας και το πετρέλαιο. Η τιμή του Brent πρόσφατα έφτασε σε υψηλό επτά ετών πάνω από τα 85 δολάρια το βαρέλι, ενώ ο άνθρακας (που είναι το αμέσως επόμενο εναλλακτικό μέσο καύσης) παρουσιάζει πολύ υψηλή ζήτηση κυρίως από τις βιομηχανικές μονάδες παραγωγής ρεύματος. Αυτό έχει ωθήσει την τιμή του στο υψηλότερο επίπεδο από το 2001, γεγονός που ανεβάζει σημαντικά και το κόστος των δικαιωμάτων ρύπων.

Θυμίζουμε πως κατά την έναρξη της πανδημίας και την επιβολή περιοριστικών μέτρων, η παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση κατέρρευσε. Όμως, η κατανάλωση φυσικού αερίου ανέκαμψε γρήγορα –κυρίως λόγω της βιομηχανικής παραγωγής- αυξάνοντας τα επίπεδα ζήτησης σε ένα διάστημα που η προσφορά ήταν ακόμη σχετικά χαμηλή.

Για παράδειγμα, η παραγωγή φυσικού αερίου στις ΗΠΑ παραμένει κάτω από τα προ της πανδημίας επίπεδα. Το ίδιο ισχύει με την παραγωγή σε Ολλανδία και Νορβηγία. Η Ρωσία που είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής της Ευρώπης έχει, από την πλευρά του, περιορίσει τις ποσότητες που μεταφέρει προς την υπόλοιπη ήπειρο.

Καιρικά φαινόμενα και logistics

Την ίδια ώρα τα ακραία καιρικά φαινόμενα επιδείνωσαν την αστάθεια στον κλάδο. Ο βαρύς χειμώνας και οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού οδήγησαν σε αύξηση της ζήτησης. Την ίδια ώρα η παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει μειωθεί σε σημαντικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ και η Βραζιλία, ακριβώς λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι ξηρασίες που επηρέασαν τη στάθμη των υδάτινων αποθεμάτων.

Καιρικά φαινόμενα και προβλήματα στα logistics επηρέασαν την ίδια ώρα και την παραγωγή άνθρακα σε ένα τόξο που απλώνεται από την Αυστραλία έως τη Νότιο Αφρική. Η Κίνα που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής άνθρακα μείωσε την παραγωγή προκειμένου να βελτιώσει τις περιβαλλοντολογικές επιδόσεις της. Αν και μόλις προ ημερών έγινε γνωστό πως το Πεκίνο έδωσε εντολή στα ορυχεία της να αυξήσουν άμεσα την εγχώρια παραγωγή.

Ουσιαστικά τα αποθέματα άνθρακα στην Κίνα βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο ακόμη και για διαταραχές του ηλεκτρικού ρεύματος την χειμερινή περίοδο. Αντιστοίχως στην Ευρώπη τα αποθέματα φυσικού αερίου βρίσκονται κάτω από το μέσο όρο, γεγονός επίσης ανησυχητικό εν όψει της χειμερινής περιόδου.

Οι διακυμάνσεις στις τιμές του άνθρακα και του φυσικού αερίου συνήθως τείνουν να έχουν μικρότερο αντίκτυπο στις καταναλωτικές τιμές σε σχέση με το πετρέλαιο, καθώς το οικιακό ηλεκτρικό ρεύμα και οι οικιακοί λογαριασμοί φυσικού αερίου εντάσσονται σε ένα πιο αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο. Όμως, στον βιομηχανικό τομέα, η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου αποτελεί βαρύ πλήγμα για τους παραγωγούς που εξαρτώνται από το συγκεκριμένο καύσιμο, ειδικά για την παρασκευή χημικών ή λιπασμάτων. Η δυναμική που διαμορφώνεται είναι, κατά το ΔΝΤ, ιδιαίτερα ανησυχητική καθώς εντείνει  τις ήδη διογκωμένες πληθωριστικές πιέσεις προκαλώντας ένα ντόμινο διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα, στις τιμές των τροφίμων και τελικά στα επίπεδα ζήτησης.

Αρνητικό σενάριο για την παγκόσμια ανάπτυξη 

Δεν είναι τυχαίο πως ο διευθυντής του ευρωπαϊκού τμήματος του Ταμείου, Άλφρεντ Κάμερ, κάλεσε ειδικά τις ευρωπαϊκές χώρες να αποσύρουν τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης που έλαβαν κατά την πανδημία με μεγάλη προσοχή, ώστε να μην επηρεαστεί αρνητικά η οικονομική ανάκαμψη σε ένα διάστημα που υπάρχει η δεδομένη πίεση που έχει προκαλέσει η ενεργειακή κρίση.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, αν οι ενεργειακές τιμές παραμείνουν στα τωρινά επίπεδα, το κόστος παραγωγής ορυκτών καυσίμων παγκοσμίως θα εκτιναχθεί φέτος από το 4,1% στο 4,7% επί του ΑΕΠ. Μάλιστα, η ανοδική αυτή πορεία θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά, με το ποσοστό αυτό να ανεβαίνει περαιτέρω στο 4,8%, από το 3,75% που είχε υπολογίσει το Ταμείο, τον περασμένο Ιούλιο.

Για την παγκόσμια οικονομία το πλήγμα αυτό μεταφράζεται σε μια μείωση των ρυθμών ανάπτυξης κατά 0,3% φέτος και κατά 0,5% την επόμενη χρονιά.

Πιθανή ομαλοποίηση από το δεύτερο τρίμηνο του ’22

Παρά τα σενάρια αυτά, το ΔΝΤ επιμένει στην πρόβλεψη του πως οι τιμές του φυσικού αερίου θα ομαλοποιηθούν από το δεύτερο τρίμηνο του 2020, όταν δηλαδή καταλαγιάσει η πίεση των χειμερινών συνθηκών σε Ευρώπη και Ασία. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε αποσυμπίεση και των τιμών του αργού και του άνθρακα. Όμως, δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα η αβεβαιότητα να παραταθεί και τα χαμηλά αποθέματα να διατηρήσουν ή να πυροδοτήσουν ένα νέο ανοδικό ράλι των τιμών.

Πρόκειται για ένα στοιχείο που οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να λάβουν υπόψη, επισημαίνει το Ταμείο, καθώς αξιολογούν την πορεία των πληθωριστικών πιέσεων και τη διαμόρφωση των επιλογών τους στο μέτωπο της νομισματικής πολιτικής. Μάλιστα, θα πρέπει να είναι σε εγρήγορση, ώστε να αντιδράσουν γρήγορα και ίσως νωρίτερα από το προβλεπόμενο, αν προκύψει υψηλό ρίσκο από την εκτίναξη και διατήρηση του πληθωρισμού σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Σημειωτέον πως ήδη η Τράπεζα της Αγγλίας προσανατολίζεται στην πρώτη αύξηση των επιτοκίων, ίσως και πριν τα τέλη της χρονιάς, ενώ η αμερικανική Federal Reserve έχει αφήσει να εννοηθεί ότι ενδεχομένως να αναγκαστεί να ξεκινήσει την ανοδική τροχιά των επιτοκίων από την επόμενη χρονιά και όχι από το 2023, όπως αναμενόταν.

Την ίδια ώρα το Ταμείο καλεί και τις διεθνείς κυβερνήσεις να αναλάβουν δράση για να αποτρέψουν διακοπές ρεύματος προστατεύοντας επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Τυχόν blackout, ειδικά σε χώρες όπως η Κίνα, που θα επηρεάσουν σοβαρά το βιομηχανικό και μεταποιητικό τομέα, θα καταλήξουν να επιφέρουν ακόμη μεγαλύτερες διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Παράλληλα οι κυβερνήσεις θα πρέπει να στηρίξουν τα νοικοκυριά, κυρίως αυτά με χαμηλότερα εισοδήματα, ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στο σοκ των ανατιμήσεων που πυροδοτεί η ενεργειακή κρίση.